Rakamlarla tarihin en ölümcül salgınları

Pekin (Fotoğraf/AP)
Pekin (Fotoğraf/AP)
TT

Rakamlarla tarihin en ölümcül salgınları

Pekin (Fotoğraf/AP)
Pekin (Fotoğraf/AP)

Salgınlar ve kronik hastalıklar çağlar boyunca çok sayıda insanın hayatına mal olmuş ve uzun süre üstesinden gelinmesi gereken büyük krizlere yol açmıştır.
İngiltere merkezli ‘Daily Mail’ gazetesi, Antoninus Vebası’ndan (Galen'in Vebası) koronavirüse kadar tarihin en ölümcül salgınlarına ilişkin bir haber yayınladı.
Gazetenin haberine göre MS. 165-180 yılları arasında Roma İmparatorluğu’nu vuran Antoninus vebası tüm dünyaya yayılarak 5 milyon insanın ölümüne neden oldu.
MS. 541 ve 542 yılları arasında ortaya çıkan Justinianus Veba Salgını ise Bizans İmparatorluğu'nu vurdu ve tüm dünyada 30 milyondan fazla insanın hayatına mal oldu.
MS. 735 yılında Tokyo’da ortaya çıkan Japon Çiçek Hastalığı Salgını komşu ülkelere yayılarak iki yıl içinde yaklaşık bir milyon insanı öldürdü.
Tarihin en ölümcül salgınlarının başında ise Kara Veba (Kara Ölüm) geliyor. Hıyarcıklı Vebası (Bubonic Plague) olarak da bilinen salgın 1347 ve 1351 yılları arasında tüm dünyaya yayılarak yaklaşık 200 milyon insanın ölümüne neden oldu. Kara Veba’nın Çin'de veya yakınlarında ortaya çıktığına ve ardından önce İtalya'ya, daha sonra tüm Avrupa'ya, oradan da dünyanın dört bir yanına yayıldığına inanılıyor.
Çiçek Hastalığı Salgını (Small Pox) ise 1520 yılında ortaya çıktı ve 56 milyon insanın hayatına mal oldu.
1817 ve 1923 arasında ortaya çıkan Kolera 6 Salgını (Cholera Six Outbreak) da dünyanın dört bir yanından bir milyon can aldı.
Çin'in Yunnan Eyaleti’nde 1855 yılında, Üçüncü Veba (The Thirid Plague) olarak bilinen oldukça geniş kapsamlı bir veba formu ortaya çıktı. Salgın daha sonra dünyadaki tüm kıtalara yayıldı ve 12 milyon insanın hayatına mal oldu.
1889 - 1890 yılları arasında yayılan Rus Gribi (Russian Flu) salgınında ise bir milyon kişi öldü.
Çin'de 1956 yılında ortaya çıkan Asya Gribi (Asian Flu) nedeniyle de yaklaşık 1 milyon kişi hayatını kaybetti.
1918 yılında patlak veren İspanyol Gribi (Spanish Flu) sadece bir yılda yaklaşık 50 milyon insanın ölümüne neden oldu. Dünya nüfusunun dörtte biri salgından etkilendi.
Öte yandan tarihin bugüne kadarki en ölümcül hastalıkları arasında dünyada hâlâ yaygın olarak rastlanan AIDS (HIV) bulunuyor. İlk olarak 1981 yılında ortaya çıkan AIDS nedeniyle şuana kadar 35 milyon kişi öldü.
Yakın tarihte 2009-2010 yılları arasında ABD ve Meksika'da Domuz Gribi (Swine Flu) patlak verdi. Tüm dünyaya yayılan hastalık nedeniyle yaklaşık 200 bin insan hayatını kaybetti.
2002-2003 yılları arasında patlak veren SARS virüsünün yayılması sonucu 774 kişi ölürken MERS virüsü de 2012'den bu yana en az 828 kişinin canına mal oldu.
Dünya şimdi de Çin’de ortaya çıkan ve dünyanın birçok ülkesine yayılan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) ile boğuşuyor. Koronavirüs nedeniyle dünya çapında şuana kadar yaklaşık 8 bin kişi ölürken vaka sayısı 200 bine ulaştı.



Vücut geliştirenlerin kullandığı takviye, orta yaşlı kadınların hayatını değiştirebilir

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash
TT

Vücut geliştirenlerin kullandığı takviye, orta yaşlı kadınların hayatını değiştirebilir

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash

Kreatin takviyeleri yakın zamana kadar neredeyse sadece performansı artırmak ve kas kütlesini kazanmak isteyen sporcular ve vücut geliştiriciler tarafından kullanılıyordu. Ancak artık şaşırtıcı hızda büyüyen bir pazar var: Orta yaşlı kadınlar.

Dwayne "The Rock" Johnson hâlâ protein karışımını "hacim kazanmak" için kullanırken, Ivanka Trump bu yıl sabah smoothie'siyle birlikte bir doz aldığını açıkladı.

TikTok'taki fitness fenomenlerinden sağlık uzmanlarına kadar, bu tebeşirimsi toz artık kadınlar için bir dizi faydasıyla lanse ediliyor. Peki, kreatin tam olarak ne ve bilim bu trendi destekliyor mu?

Midland Health'te doktor ve direktör olan Dr. Rupa Parmar, The Independent'a "Kreatin üç amino asitten (arjinin, glisin ve metiyonin) elde edilen doğal bir bileşik" diye konuştu.

Enerji üretimi için esasen kaslarımızda depolanır.

Kırmızı et ve balık gibi gıdalardan az miktarda alınsa da vücudumuz da her gün yaklaşık 1 gram üretir.

Rupar, çoğu kadının gıdalardan günde önerilen 3 ila 5 gramı almadığını ve takviyenin yardımcı olabileceğini söyledi.

"Kadınlar doğal olarak erkeklerden çok daha düşük kreatin depolarına sahip ve kreaatin genellikle beslenmelerinde daha az yer alıyor. Dolayısıyla seviyelerini artırmak için kreatin almaktan daha fazla fayda görebilirler" diye ekledi.

Kreatinin bir takviye olarak yükselişi 1992'de Britanyalı kısa mesafe koşucusu Linford Christie ve engelli koşucu Sally Gunnell'in Barselona Olimpiyatları'nda altın madalya kazanmasıyla başlamıştı.

Parlak fitness dergileri onu bir "buluş" diye nitelendirmeye başlamıştı: Fortune dergisindeki 1998 tarihli bir makale bileşiği "doğanın steroidi" diye adlandırmış, Los Angeles Times da "Güç tozu" diye manşet atmıştı.

Başlangıçta büyük oranda kas geliştirme ve antrenman sonrası toparlanmaya faydalarıyla ünlense de araştırmalar kreatinin faydalarının spor salonunun ötesine uzanabileceğini gösteriyor.

Kreatin hafıza, beyin sağlığı, depresyon tedavisi ve enerji artışıyla ilişkilendiriliyor.

Rupar, "Bu madde beyin sağlığını bile destekleyebilir. Bilişsel işlevi iyileştirmeye ve yaşlandıkça bir miktar koruma sağlamaya yardımcı olduğunu öne süren çalışmalar var" dedi.

Kansas Üniversitesi Tıp Merkezi tarafından Alzheimer hastaları üzerinde yapılan bir ön çalışmada, kreatin takviyelerinin hafızayı ve yürütme işlevini geliştirebileceği bulundu. Kreatin hormonal dalgalanmalara da iyi gelebilir.

Rupar sözlerine şöyle devam etti:

Kreatin, özellikle kendinizi daha yorgun hissettiğinizde, istikrarlı enerji seviyelerini destekleyerek regl döneminizdeki yorgunluğu hafifletmeye yardımcı olabilir.

Adet döngüsünü düzenleyen hormonlar olan östrojen ve progesteron, vücudun kreatini nasıl ürettiğini ve kullandığını etkiliyor.

Rupar, "Adet döngüsü sırasında kreatin seviyeleri değişebilir ve takviyeler, özellikle östrojen düşük olduğunda, enerji ve kas fonksiyonunu daha istikrarlı tutabilir" dedi.

Menopoza yaklaşan veya menopoza giren kadınlar için kreatin, özellikle direnç antrenmanıyla birleştirildiğinde kas kütlesi, gücü ve kemik yoğunluğundaki düşüşleri önlemeye yardımcı olabileceğinden özellikle umut verici görünüyor.

12 aylık bir çalışmada, kreatinin menopoza girmiş 47 kadında kemik mineral yoğunluğu kaybını azalttığı bulundu.

Tüm potansiyel avantajlarına rağmen, kreatinin dezavantajları da var.

En yaygın şikayetlerden biri şişkinlik: Kasları doyurduğu için su tutulmasına neden olabilir, bu da bazen şişkinlik hissine ve su ağırlığından dolayı tartıda birkaç kilo fazlalığa yol açar.

Yine de çalışmalar, önerilen dozlarda alındığında kreatinin çoğu sağlıklı yetişkin için güvenli olduğunu defalarca gösterdi.

Uzmanlar, özellikle böbrek rahatsızlığı olanlar veya ilaç kullananların başlamadan önce bir sağlık uzmanına danışmasını tavsiye ediyor.

Independent Türkçe