​Tunus Cumhuriyetçi Parti Genel Sekreteri Isam Şabi: Fahfah hükümeti birkaç ay içinde düşebilir

Cumhuriyetçi Parti Genel Sekreteri Isam eş-Şabi (Şarku’l Avsat)
Cumhuriyetçi Parti Genel Sekreteri Isam eş-Şabi (Şarku’l Avsat)
TT

​Tunus Cumhuriyetçi Parti Genel Sekreteri Isam Şabi: Fahfah hükümeti birkaç ay içinde düşebilir

Cumhuriyetçi Parti Genel Sekreteri Isam eş-Şabi (Şarku’l Avsat)
Cumhuriyetçi Parti Genel Sekreteri Isam eş-Şabi (Şarku’l Avsat)

Cumhuriyetçi Parti Genel Sekreteri Isam eş-Şabi, İlyas el-Fahfah yönetimindeki hükümetin birkaç içinde düşebileceğini söyledi.
Şabi, ülkenin yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınıyla mücadele ettiği bir süreçte Eski Başbakan Yunus eş-Şahid’in başarısız tecrübesinin tekrarlanmasına karşı uyardı. Nitekim daha önce koalisyon partileri ve muhalif liderler bir araya gelerek Şahid liderliğinde bir parti kurmayı hedefliyordu.
Şabi, kendisi gibi sosyal demokrat olan Fahfah’ın da bir dönem Cumhuriyetçi Parti veya Emek ve Özgürlük için Demokratik Blok Partisi’nde (Tekettül) yöneticilik görevlerinde bulunduğunu ve birlikte mücadele ettiklerine işaret ederek, Fahfah için ‘arkadaşım’ ifadesini kullandı.
Ancak Şabi, Fahfah hükümeti için kullandığı olumlu ifadelere rağmen, hükümetin uzun süre ayakta kalamayacağını ve önümüzdeki birkaç ay içerisinde düşerek yerine yeni bir hükümetin kurulacağı kanaatinde olduğunu söyledi.
Bu düşüncesine gerekçe olarak, hükümet kabinesine seçilen bazı isimlerin, seçimleri kazanmadığını, bağlı oldukları bir parti veya kendilerine destek verecek parti bulunmadığına dikkati çeken Şabi, Fahfah hükümetinin, Habib el-Cemli'nin sunduğu kabinenin 10 Ocak'ta parlamentoda yapılan oylamada güvenoyu alamamasının ardından ‘alelacele’ kurulduğunu belirtti.
Nahda Partisi, Kasım ayında hükümeti kurmak üzere Habib el-Cemli'yi önermişti ancak Cemli'nin oluşturduğu kabine listesi, 10 Ocak'ta parlamentoda yapılan oylamada güvenoyu alamamıştı.
Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said’in hükümet kurma yetkisini Fahfah’a verme kararını memnuniyetle karşılayan ilk isim olduğunu hatırlatan Şabi, ancak yeni hükümetin sağlıklı bir temel üzerine inşa edilmediğini, kabinedeki bakanların meclisin feshedilmesinden duyulan endişe ve süre baskısı altında seçildiğini dile getirdi.
Şabi, hükümette görev alan arkadaşlarına, sosyal demokrat partilerin Ekim 2011 seçimleri sonrasında düştükleri hataları tekrarlama ve siyasi kibre kapılma konusunda uyardı.
Sabi bugün Tunus’taki tüm demokrat partilerin (sol, ılımlı, halkçı ve İslami temelli) hatalarını kabul etmesi, doğrudan özeleştiri yapması, parti içindeki mekanizmalarda reformlar yapması ve halkın hizmete önem verdiği kadar devletin üst kademelerinde partiden bazı isimlerinin bulunmasına önem vermediğinin farkına varması gerektiğini söyledi.
Şabi, Tunus'un devrik lideri Zeynel Abidin Bin Ali döneminde muhalefetin başını çeken isimlere karşı önceki hükümetler döneminde bir açılım gerçekleştirildiğini ancak bunların daima teşvik edici olmadığını belirterek, bu meselenin çözümü için isim değişikliği değil, izlenen politikalarda değişikliğe gidilmesi gerektiğini vurguladı.
Tunus Meclis Başkanı Raşid el-Gannuşi’nin Tunus’un eski devlet başkanları Habib bin Ali Burgiba ve Zeynel Abidin Bin Ali döneminin partileri de dahil Ocak 2011 sonrası kurulan hükümetleri de kucaklayacak ulusal uzlaşı inisiyatifi başlatma çağrısına değinen Şabi, partisinin 2011 devrimi sonrasında kapsamlı ulusal uzlaşı talebinde bulunan ilk parti olduğunu söyledi.
Şabi, ulusal uzlaşı çağrılarını memnuniyetle karşıladığını ancak ‘uzlaşı talebi ile halkın karşısında isyan ettiği eski sistemi geri getirmekle karıştırılmaması’ gerektiğini vurguladı.



Washington, IKBY’ye stratejik yatırım yaparak dengeyi yeniden sağlamak istiyor

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Mayıs 2025'te Washington'da Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başbakanı Mesrur Barzani'yi ağırladı. (AP)
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Mayıs 2025'te Washington'da Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başbakanı Mesrur Barzani'yi ağırladı. (AP)
TT

Washington, IKBY’ye stratejik yatırım yaparak dengeyi yeniden sağlamak istiyor

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Mayıs 2025'te Washington'da Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başbakanı Mesrur Barzani'yi ağırladı. (AP)
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Mayıs 2025'te Washington'da Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başbakanı Mesrur Barzani'yi ağırladı. (AP)

Küresel enerji sektöründeki dönüşümler devam ederken, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ABD için karmaşık ama stratejik bir yatırım fırsatı oluşturuyor. Bağdat ile Erbil arasında devam eden gerginliklere rağmen, ABD'nin müdahalesi bölgedeki güç dengelerini yeniden şekillendirebilir, ekonomik reformları yönlendirebilir ve istikrarı bozan güçlerle mücadele edebilir. Ancak enerji sektörü uzmanları ve ilgililer, bunun ‘yasal ve güvenlikle ilgili zorlukların hassas bir şekilde yönetilmesine’ bağlı olduğunu belirtiyor.

Bağdat ile Erbil arasındaki durum şu anda ne?

Son haftalarda Bağdat'taki federal hükümet ile IKBY arasındaki gerginlikler arttı. İran'a sadık ve Bağdat'taki iktidar koalisyonu Koordinasyon Çerçevesi’ne yakın gruplar tarafından gerçekleştirildiği yaygın olarak kabul edilen bir dizi insansız hava aracı (İHA) saldırısı, Tavke, Pişhabur, Ayn Sifni, Hor Mala ve Sarsing gibi önemli petrol sahalarını hedef aldı. Bu saldırılar, günlük 200 bin varil üretimde geçici bir duraklamaya neden oldu ve raporlara göre Amerikan şirketlerinin yönettiği varlıklara zarar verdi.

Söz konusu gerilim, operasyonel etkisinin yanı sıra, bu hayati sektörle ilgilenenlere göre ‘IKBY bölgesindeki enerji sektörünün stratejik kırılganlığını’ da ortaya çıkardı.

Bağdat ve Erbil, üretimi ve boru hatları üzerinden nakliyatı aksatan yasal anlaşmazlıklar yaşıyor. Taraflar arasındaki değişken durum, büyük dalgalanmaların yaşandığı bölgede ciddi ekonomik istikrarsızlığa ve büyük gelir kayıplarına neden oldu. Bu durum, anayasal yetki, gelirlerin kontrolü ve egemenlik konusunda derin ve süregelen anlaşmazlıkları ortaya çıkardı.

Bununla birlikte, Bağdat ve Erbil arasında yakın zamanda varılan bir çerçeve anlaşması, bu karmaşıklıkları çözmek için yeni bir yol haritası çiziyor gibi görünüyor.

Bu anlaşmazlığın özünde, IKBY'nin kaynaklarını bağımsız olarak kullanma ve petrol ve gaz sözleşmeleri imzalama hakkına sahip olup olmadığına dair anayasal bir ihtilaf yatıyor.

bghyjukı
Irak'ın Duhok vilayetinde meydana gelen İHA saldırısının ardından bir güvenlik görevlisi petrol sahasının önünden geçiyor. (Reuters)

15 Şubat 2022'de Irak Federal Yüksek Mahkemesi, IKBY hükümeti tarafından çıkarılan 2007 tarihli petrol ve gaz yasasının anayasaya aykırı olduğuna karar verdi. Bu karar, IKBY’nin petrol ihracatını yönetme ve uluslararası şirketlerle sözleşmeler imzalama yetkisini fiilen geçersiz kıldı ve Bağdat'a bu sözleşmeleri iptal etme ve petrol kaynaklarını kontrol etme hakkı verdi. Ancak Bağdat Ticaret Mahkemesi 2025 yılının başlarında bu kararı iptal etti ve uluslararası petrol şirketlerinin sözleşmelerini yeniden tanıdı, böylece bu şirketlerin varlığı ve faaliyetleri yasal ve uygulanabilir hale geldi.

IKBY'nin kaynakları

IKBY’nin rezervleri 45 milyar varilden fazla petrol ve henüz tam olarak kullanılmamış büyük miktarda doğal gaz olarak tahmin ediliyor. 2025 yılında Amerikan şirketleri ile IKBY arasında imzalanan gaz anlaşmaları, projelerin ömrü boyunca toplam 110 milyar dolarlık gelir elde edilebileceğini gösteriyor. Bu projeler, ülkede devam eden elektrik krizini hafifletmek için yeterli gaz arzını sağlamada önemli bir rol oynuyor.

Iraklı ekonomistlerin tahminlerine göre, IKBY ve Irak'ın geri kalanının ihtiyaçları karşılandıktan sonra, gaz fazlası, özellikle Rusya-Ukrayna savaşının devam ettiği bir ortamda, Rus enerji kaynaklarından uzaklaşmaya çalışan Avrupa pazarlarına ihraç edilebilir.

Resmi verilere göre IKBY'deki enerji sektörü, farklı düzeylerde jeopolitik karmaşıklık ve genişleme hazırlığı ile olgunlaşmış sahalar ve yüksek potansiyele sahip umut vaat eden bloklardan oluşan çeşitli bir karışım sunabilir. Petrol ve gaz sahalarının değerlendirilmesi, keşfi ve üretimi devam ederken, araştırmalar bu sahaların mineral bileşimleri ve üretim özellikleri açısından farklılıklar gösterdiğini ortaya koyuyor.

Bazı keşfedilen sahalar yüksek kükürtlü doğal gaz içeriyor ve bu da korozyon, sağlık ve çevre riskleri gibi zorluklar yaratıyor. Uzmanlara göre, diğer sahalar ise daha düşük kükürt oranlarına sahip daha yüksek kaliteli gaz sağlıyor.

Halen erken geliştirme aşamasında olan umut vaat eden sahalardan ikisi, kullanılmamış kaynakların hacmi ve kalitesi açısından güçlü göstergeler sergileyen Topkhana ve Kurdemir sahalarıdır.

sdfrgthy
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) Süleymaniye vilayetindeki Kormor Gaz Sahası (Reuters)

Bu projeler, benzer fırsatlardan yararlanmak isteyen birçok Amerikan şirketinin büyük ilgisini çekiyor. ABD Başkanı Donald Trump yönetimi, bu petrol ve gaz zengini sahaların hem IKBY hem de Irak için stratejik varlıklar olduğunu ve enerji bağımsızlığını güçlendirmeye katkıda bulunduğunu göz önünde bulundurarak, bu projelere ilgi ve destek gösteriyor.

Amerikan yatırımının etkisi

Uzmanlar, açık bir yasal ortam ve bilinen bir vergi sistemi altında istikrarlı petrol ve gaz üretiminin ekonomik piyasaların ve siyasi yapıların istikrarına yol açtığı konusunda hemfikir. Amerikan sermayesinin rolü, hidrokarbon kaynaklarının sağlanmasıyla sınırlı kalmayıp, boru hatlarının modernizasyonu, elektrik üretimi, dijital izleme sistemleri ve işgücünün becerilerinin geliştirilmesi gibi katlanarak artan etkilerle de devam ediyor.

Ancak jeopolitik boyut, Amerikan stratejik yatırımının Irak'taki İran ve Türkiye etkisini dengelemeye katkıda bulunmasıdır. Bu, Irak'ın bölgesel rolünü belirleyen ana faktör olarak yaygın bir şekilde kabul edilmektedir.

Washington, ekonomik diplomasiyi kullanarak ve ekonomik iş birliğini pekiştirerek bölünmeye açık bir bölgede istikrarı sağlayabilir. Geniş bir uzman kitlesi, ‘Amerikan-Kürt modelinin başarısının, IKBY bölgesi ve Irak'ın tamamında inşaat, lojistik hizmetler ve teknoloji gibi diğer sektörlere daha fazla yatırım yapılmasını teşvik eden bir pilot model oluşturduğunu’ vurguluyor.