​Cezayir ve Moritanya siyaseti bir kenara bırakıp ekonomik işbirliğine odaklanıyor

Cezayir ve Moritanya arasındaki kara sınırı kapısı (Cezayir’in Tinduf Vilayeti internet sitesi)

Atıf Katedra
Cezayir ve Moritanya'nın henüz açılalı bir yıl dahi olmayan tek kara geçidi üzerinden ‘mütevazı’ bir ticari faaliyet başlattıkları bir dönemde, Cezayir hükümeti, ‘balık karşılığında hurma’ programı kapsamında çalışan kargo uçaklarına dayanan bu karşılıklı ticaretin sınırlandırılmasını ‘telafi etmeye’ çalışıyor gibi görünüyor. Böylece Cezayirli üreticiler, koronavirüs salgını döneminde bazı yolcu uçaklarının kargo operasyonlarına yönlendirilmesinden faydalanacaklar.

Uçaklar Nuakşot’a gidiyorlar
Cezayir Havayolları Şirketi’ne bağlı Ticari Hava Kargo Müdürlüğü, iki ülke arasındaki özel sektöre açılmak amacıyla hayata geçirilen karşılıklı ticaret programı çerçevesinde Cezayir Uluslararası Havalimanı'ndan Moritanya'nın başkenti Nuakşot’taki uluslararası havaalanına tonlarca yük taşıyan ilk kargo uçağının indiğini duyurdu. Cezayir Havayolları Şirketi Sözcüsü Amine Endulusi yaptığı açıklamada, ilk ticari uçuşu, önümüzdeki birkaç gün içinde Nuakşot Uluslararası Havalimanı'na doğru kademeli olarak gerçekleştirilecek üç uçuşun takip edeceğini belirtti. Sözcü Endulusi, Cezayir’in ürünlerini Afrika ülkelerine ihraç etmek üzere hava kargo uçuşları için bir program oluşturduğuna işaret etti.
Cezayir, yaklaşık bir yıl önce Moritanya ile ekonomik bir dinamik yaratma girişiminde bulundu. Ancak, ülkedeki halk hareketi ve ülkenin son cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce bir geçiş dönemine girmesi nedeniyle projelerin çoğu ertelenmek zorunda kaldı. İki ülke arasındaki tek kara geçişi 2018'in sonlarında açıldı. Fakat Cezayir'deki siyasi durum ve çok sayıda Cezayirli ihracatçının tutuklanması nedeniyle istenen sonuç elde edilemedi.
 Ancak Endulusi’nin açıklamasına göre artık böyle bir durum söz konusu değil. Öyle ki Endulusi açıklamasında, “Özel sektörden Cezayirli ithalatçılar da Moritanya'dan dönen aynı uçaklarla onlarca ton balık ithal etmeye ve ürünlerini birkaç Afrika ülkesine ihraç etmek için Cezayirli ihracatçılarla görüşmeler yapmaya hazırlanıyorlar” ifadelerini kullandı.
Cezayir Havayolları Şirketi Sözcüsü, Cezayir ile Moritanya'yı birbirine bağlayan hattaki seferlerin ‘mevcut sağlık krizi sona erdikten sonra kârlı bir ticari faaliyet olduğunu kanıtlarsa haftanın her günü düzenli şekilde yapılabileceğini’ belirtti.

Cezayir tarafından Moritanya-Cezayir sınırından bir görünüm (Cezayir’in Tinduf Vilayeti internet sitesi)

Moritanya ekonomik bir anahtardır
Cezayir, aylar önce Nuakşot’un ağırladığı Cezayirli üreticilerinin sergisinde başlattığı Moritanya ile arasında serbest ticaret projelerine güveniyor. Cezayir İhracatçıları Birliği'nden bu konuda hazırlanan bir raporda “Cezayir’in ürünlerini Batı Afrika'ya ihraç etmek için kendisiyle Moritanya arasında ticari bir koridor kurmaya ihtiyacı var. Moritanya, Cezayir’in başta Senegal ve Mali gibi güneydeki ülkeler olmak üzere Afrika bölgesiyle ticaret yapabilmesi için önemli bir ‘üs’” ifadeleri yer aldı.
Cezayir aylar önce Moritanya'ya karadan ev aletleri ihraç etti. Bu faaliyet, Moritanya’nın tıpkı 70’li ve 80’li yıllarda hükümete ait Sonacome şirketinin (Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun'un göreve başlar başlamaz şirketin Askeri Sanayi Otoritesi’nin bünyesine katılması kararı aldı) otobüsleriyle yapılana benzer şekilde yeniden Cezayir’in birçok ülkesine ürün ihraç etmek istediği Afrika kıtasıyla arasında kara bağlantısı olduğunu gösteriyor.

Batı Afrika'ya giden yol
Cezayir, 19 Ağustos 2018'de Moritanya ile ilk kara geçidini açtıktan sonra, tesislerinde üretilen malların karayolu üzerinden tırlarla taşımacılığının yapılması için derhal ruhsat vermeye başladı. Ancak, halk hareketi tüm bu faaliyetleri sınırlandırdı. Çünkü başta Abdurrahman bin Hammadi olmak üzere protestolar nedeniyle önde gelen çok sayıda işadamı hakkında soruşturma açılması, tesislerin faaliyetlerinin durmasına neden oldu. 
Cezayir, iki ülke arasındaki ilişkiyi sık sık ‘soğutan’ faktörlerden biri olan Batı Sahra dosyasının ardından Nuakşot ile ilişkilerinin birkaç yıldır istikrara kavuşmasından yararlanıyor. Moritanya bu dosyayı hem Cezayir hem de Fas ile ilişkilerini ‘etkilemesinden’ uzaklaştırdı. Her ne kadar Cezayir ile birlikte, Fas ve Polisario Cephesi arasındaki Birleşmiş Milletler (BM) destekli müzakerelere ‘iki komşu ülke’ olarak katılsa da şimdi bölgedeki ‘tarafsız’ ülkeyi temsil ediyor.
Annabe’da bulunan Badji Mokhtar Üniversitesi’nde siyaset bilimi profesörü olan Abdusselam Murabit konuya ilişkin değerlendirmesinde, “Cezayir-Moritanya işbirliği projesi çok yavaştı. Çünkü iki ülke, onlarca yıldır aralarında dengeli siyasi ilişkiden faydalanmadılar. Kara geçidi yıllarca kapalı kaldı.  Cezayir yolu topraklarına doğru ayırmaya hazırlanırken, Moritanya kendi adına henüz pek bir şey yapamadı. Cezayir hükümetinin şu dönemde yaptığı açıklamalar pragmatik olma eğilimini gösteriyor. Bunu gerçekçi bir şekilde, özellikle Afrika kıyılarındaki ülkelere doğru ilerletmek istiyor. Ancak bunun için Moritanya'dan başka bir yolu yok. Cezayir uzun zamandır Afrika’ya giden yolda kumar oynadı. Nijerya'ya ulaşma umuduyla bir adım atsa da başta Mali olmak üzere güney ülkeleri aynı şeyi yapamadı” şeklinde konuştu.
Cezayir, başta hamur işleri olmak üzere gıda ürünleri ve elektronik eşyalar açısından Moritanya pazarını finanse etme şansına sahip. Buna karşın Moritanya karayoluyla (başkentin bin 800 km güneybatısındaki)  Tinduf’a, hava yoluyla da başkent Cezayir’e ilk balık ihracatını gerçekleştirdi.

Hamdaniye Limanı ve Oran (Vahran) Limanı
Cezayir Gümrük Kurumu'nun verilerine göre Cezayir ve Moritanya bu bağlamda 2019 yılı boyunca iki ülke arasındaki sınır kapısından gıda maddeleri (makarna ve baklagiller), temizlik malzemeleri ve endüstriyel ürünlerden toplam 52 tonu aşkın olmak üzere 132 ihracat faaliyeti gerçekleşti. Aynı dönemde her iki yönde de yaklaşık iki bin yolcu sınır kapısından geçiş yaptı.
Murabit'e göre hepsinden önemlisi, Moritanya üzerinden ticaret faaliyetlerini etkinleştirmek. Eğer bu faaliyetler etkinleştirilirse Tibaze'deki Hamdaniye Limanı projesi için hayati bir arter oluşturabilir ve eğer tamamlanırsa, Afrika'daki en büyük liman olacak. Murabit değerlendirmesinde, “Cezayir ve Çin, kara kıtada pazarlar yaratmaya çalışıyorlar ve projenin uygulanması için ise deniz istasyonu olarak Hamdaniye Limanı’na ihtiyaç duyuluyor. Kara istasyonu olarak ise şimdilik sadece Moritanya var. Eğer Cezayir ürünlerini Batı Afrika'daki ülkelere pazarlarsa, Oran Limanı da önemli bir ekonomik terminale dönüşebilir. Bu da deniz taşımacılığının maliyetlerini azaltır ve yerini kara taşımacılığı ile değiştirmesini sağlar” ifadelerini kullandı.