Kara delikten Dünya'ya neredeyse ışık hızıyla yaklaşan jet patlamaları saptandı

Astronomlar, dışarıya ışık hızına yakın, kızgın materyal püskürten kara delik görüntüledi. Parlamanın NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi tarafından tespit edildiği ifade edildi.

Phys.org'un haberinde, kara deliğin ve ona eşlik eden yıldızın MAXI J1820+070 ismi verilen bir sistem oluşturduğu ve Samanyolu Galaksisi’nde bulunan bu sistemin Dünya’dan yaklaşık 10 bin ışık yılı uzakta olduğu belirtildi.

MAXI J1820+070 sisteminde bulunan kara deliğin Güneş’ten yaklaşık 8 kat daha büyük olduğu aktarıldı. Bahsi geçen kara deliğin devasa bir yıldızın parçalanmasıyla oluşan yıldız kaynaklı kara delik diye tanımlandığı ifade edildi. Bunun, Güneş’in kütlesinin milyonlarca ya da milyarlarca katı fazlasını barındıran süper kütleli kara deliklere tezat oluşturduğu aktarıldı.

Kara deliğin yörüngesinde bulunan, ona eşlik eden yıldızın kütlesinin Güneş’in kütlesinin yaklaşık yarısı olduğu belirtildi. Kara deliğin güçlü kütleçekimsel etkisinin, materyalleri yıldızdan uzaklaştırarak X-ışını yayan, kara deliği çevreleyen diske ittiği aktarıldı.

Diskteki kızgın gazın bir kısmının “olay ufkunu” (dönüşü olmayan nokta) geçtiği ve kara deliğe düştüğü, bazılarınınsa kısa patlamalar ya da jet saçılımı halinde dağıldığı aktarıldı. Bahsi geçen jet saçılımlarının manyetik alan çizgileri boyunca olay ufkunun dışında başlayan farklı yönlere işaret ettiği ifade edildi.

Kara deliğin davranışlarının belirlendiği görüntülerin Chandra’da yapılan 4 gözleme dayandığı belirtildi. Chandra X-ışını Gözlemevi’nde kara deliğe yönelik Kasım 2018, Şubat, Mayıs ve Haziran 2019’da farklı gözlemler yapıldı. Elde edilen bulgular Paris Üniversitesi’nden Mathilde Espinasse liderliğinde yayımlanan makalede açıklandı.

Dünya açısından bakıldığında kuzeydeki jet patlamalarının ışık hızının yüzde 60’ı kadar hareket ettiğinin göründüğünün ancak güney kısmındaki patlamaların hızının ışık hızının yüzde 160’ına tekabül ettiği ilüzyonunu yarattığı ifade edildi. Gerçekteyse patlamaların hızının ışık hızının yüzde 80'ine denk olduğu belirtildi. Bunun, nesnenin nesneden yayılan ışıkla neredeyse aynı hızla hareket ettiğine işaret ettiği aktarıldı.

Bilim insanları MAXI J1820+070 sistemi açısından, güney kısmından yayılan saçılımların bize doğru hareket ettiğini, kuzeydeki patlamalarınsa bizden uzaklaştığını söyledi.

Bu denli hızlı bir dağılımın daha önce yıldız kaynaklı devasa kara deliklerden yayılan X-ışınlarında iki örneğinin tespit edildiği ifade edildi.

Bahsi geçen gözlemler Oxford Üniversitesi’nden Joe Bright’ın liderliğindeki araştırma ekibi tarafından yapıldı. 

Chandra’nın gözlemlerinin, jetlerin izlenme süresini yaklaşık iki katına çıkarması nedeniyle, radyo dalgaboylarının ölçümünden elde edilen verilerle Espinasse ve ekibinin verilerinin ortak biçimde analiz edilmesinin daha fazla bilgi sağladığı ifade edildi.

Bilim insanları, verilerin jetlerin kara delikten uzaklaştıkça yavaşladığına işaret ettiğini belirtti.

Jetlerdeki enerjinin çoğunun ışınıma dönüşmektense jetlerdeki parçacıkları çevreleyen malzemeyle etkileşime girdiğinde salınması nedeniyle jetlerin yavaşlıyor olabileceği ifade edildi.

Araştırmacılar, Temmuz 2018’de iki jet saçılımının kara delikten dışarı 181 milyon milyarlık materyal saçtığını tahmin ediyor. Bu miktarın binlerce Halley kuyruklu yıldızına ya da Empire State Binası’nın 500 milyon katına eşdeğer olduğu belirtildi.