Zayed Hediyye
Ülkenin doğusunda ve batısında Libya’daki çatışma tarafları arasında iletişim hatlarının kesildiği bir dönemde, birbirlerinden ayrılan dış tarafların, Libya krizine dair vizyonlarını yaklaştırmaya yönelik sarf edilen uluslararası çabalar artarak devam ediyor.
Uzun bir aradan sonra ABD, Libya meselesinde başrol oynamak için geri dönerken, resmi kanalları aracılığıyla da sürdürülebilir bir sakinlik sağlanması ve herkesin diyalog masasına geri dönmesi çağrısı yaptı.
Washington yalnızca Libya içerisinde değil dışındaki çatışma taraflarına baskı yapmaya devam ederken, bu benzeri görülmemiş ABD katılımı, yıllardır devam eden Libya krizi bağlamında siyasi çözüm fırsatları hususundaki beklentileri de artırdı.
Milisleri dağıtma çabaları
ABD Dışişleri Bakanlığı, geçen iki gün içerisinde iki kez Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne (UMH), silahlı milisleri dağıtma ve silahlarına el koyma baskısı yaptı. ABD’nin bu baskısı, ABD’nin Libya Büyükelçisi ve AFRICOM liderleri ile UMH heyeti arasında Trablus’un batısındaki Zuvare şehrinde gerçekleşen bir görüşmede, ardından iki gün önce de Washington’daki siyasi ve güvenlik yetkilileri ile UMH’nin İçişleri Bakanı Fethi Başağa arasında kapalı bir televizyon kanalının binasındaki toplantıda geldi.
ABD Dışişleri Bakanlığı, 26 Haziran Cuma günü yaptığı bir açıklamada, yetkililerin Başağa ile görüşmelerinde bu meseleye odaklandığını belirtti. Trablus kuşatmasının sona ermesinin, Libya’nın batı ve doğusundaki milisleri dağıtmak için yenilenmiş bir fırsat olduğunu söyleyen Bakanlık, tüm Libya vatandaşlarının, milisler, silahlı gruplar ve yabancı savaşçıların neden olduğu tehlikelerden uzakta, güvenlik güçlerinin korunması altında olması gerektiğini belirtti. ABD heyeti, Libya’ya yönelik tüm yabancı müdahalelere karşı olduğunu söylerken, derhal bir ateşkes sağlanması, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından denetlenen güvenlik ve siyasi müzakerelere geri dönülmesi gerektiğine dikkati çekti.
Doğuya doğru ilerleme
ABD Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, silahlı milislerin dağıtılmasıyla ilgili olarak bir ABD heyetinin UMH’ye bağlı İçişleri Bakanlığı ile yapılan görüşmelere benzer şekilde, Libya Ulusal Ordusu (LUO) temsilcileriyle görüşmelerde bulunacağını belirtti. Aktarılana göre krizin karmaşıklığına katkıda bulunmuş, önemli anlaşmazlık noktalarının çözümü için çatışma taraflarına baskı yapma kararlılığına dikkati çeken Büyükelçilik, aylar önce ordu yandaşı kabileler tarafından kapatılan petrol sahalarının ve limanlarının açılması çağrısı yaptı. ABD Büyükelçiliği, Ulusal Petrol Şirketi’nin ülke servetinin adil dağılımı hususunda Libya uzlaşısı için bir ön koşul olarak faaliyete yeniden başlamasının önemli olduğunu söylerken, “Libya petrolünün yabancı çıkarlar altında rehin olma durumu ne kadar uzun sürerse, ülkenin ekonomik olarak toparlanması, kamu sektörü maaşlarının ödenmesi, altyapının iyileştirilmesi, gıda ve ilaçların ithalat maliyetlerinin karşılanması için de o kadar zamana ihtiyaç vardır” dedi. Büyükelçilik, “ABD, Libya’daki enerji sektörünü baltalamak, petrol üretiminin yeniden başlamasını engellemek için yurt dışında ortaya koyulan benzeri görülmemiş bir kampanyaya karşı, Ulusal Petrol Şirketi’ni desteklemektedir” ifadelerini de kullandı.
Açık gönderme ve benzer suçlamalar
ABD Büyükelçiliği tarafından yapılan bu açıklamada, ülkedeki en büyük petrol üretim sahası olan, güneydeki eş-Şerare sahası içerisindeki Wagner grubuna ait bir Rus koruma gücünün varlığına değinen raporlara da açık bir gönderme yapıldı. Bu varlık, son iki gündür ordu liderliği ve ona yakın kaynaklar tarafından reddedildi. Bu çerçevede İçişleri Bakanı Fethi Başağa, Rusya merkezli Wagner şirketine mensup paralı askerlerin, Cancavid grubuyla birlikte eş-Şerare Petrol Sahası’ndaki kontrolüne dikkati çekti. Bakan, durumu ‘Libya petrolünün ve Libya servetlerinin yabancı paralı askerler tarafından kontrolü hususunda tehlikeli bir emsal’ olarak niteledi. Fethi Başağa, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, Rus unsurların Libya petrol sahasını kontrolünün, Libya ulusal güvenliğine ciddi bir tehdit oluşturduğunu, benzeri görülmemiş bir Rus işgaline rehin olacak Libya’daki petrol sektörüyle ilişkilere sahip ABD’li ve Avrupalı şirketlerin çıkarlarını etkilediğini vurguladı.
Orduya yakın kaynaklar, Başağa’nın ifadelerini ‘ABD’yi kendilerine çekme girişimi’ olarak nitelendirirken, Libya parlamentosuna bağlı Enerji Komitesi ise bu suçlamalara, komite başkanı İsa el-Aribi’nin, ‘Ulusal Petrol Şirketi Başkanını petrol sahalarını dış taraflara teslim etmeye çalışmakla suçladığı’ ifadeleriyle yanıt verdi. Aribi, “Trablus Petrol Şirketi, Türkiye’nin petrol sahalarını ve limanlarını kontrolüne doğru ilerliyor. Trablus’taki kuruluş, geçmişte halkın yeteneklerini korumak için LUO’ya değer verirdi” dedi. İsa el-Aribi, bir televizyon kanalına yaptığı açıklamada, “Trablus’taki Petrol Kuruluşu, UMH’nin kontrolü altındaki bölgelerde petrol kaçakçılığına göz yumdu. Şu ana kadar da bu suiistimallere karşı herhangi bir açıklama yapılmadı” ifadelerini kullandı.
Bu sürpriz ilgi, soru işaretlerine yol açıyor
Libyalı gazeteci Ahmed Salim el-Fituri, “Son zamanlarda Libya meselesine yönelik artan ABD ilgisi, zamanı ve nedenleri dolayısıyla birçok soru işaretine neden oluyor” dedi. Independent Arabia’dan Zayed Hediyye’ye konuşan Fituri, “ABD’nin Libya’daki bu savunması, vekiller aracılığıyla çatışma aşamasından Libya arenasındaki ana kuvvetler arasında doğrudan çatışmaya geçtiğimiz anlamına gelebilir. Hepsinden önemlisi ise Washington ve Moskova da bu krizi derinleştirip karmaşıklaştırabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Araştırmacı ve akademisyen Farac el-Carih, bu ifadeleri onaylarken, “Son zamanlarda Libya krizi hususunda yayınlanan tüm resmi ABD verilerine daha yakından bakıldığında, tüm bu verilerin bir yönde olduğu, Rusya’nın Libya’da genişlemesini engellemeye yöneldiği sonucuna varıyoruz. Bu durum, Libya meselesini ABD otoritesinin dışladığı meseleler arasından öncelikler arasına koyuyor” dedi.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia kaynaklı haberine göre, Libyalı gazeteci Hişam bin Sariti ise, “ABD’nin genişlemesine yönelik kötümser bakışlardan uzak şekilde, Washington’un şu anda uyguladığı baskı altında, nedenleri ne olursa olsun Libya anlayışına ulaşılabileceğine inanıyorum” ifadelerini kullandı. Bin Sariti, “İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Libya, bu çatışmayı önlemek için bağımsızlık kazanarak, üzerindeki hegemonyaya karşı ABD- Rusya rekabetinden faydalandı. Bu mevcut rekabetin de bizi iç sahneyi yeniden düzenleyecek bir dış çözüme götüreceğini, uzun zamandır beklenen bir siyasi çözüme olanak sağlayacağını umuyor ve buna inanıyorum. Washington’un bu düzeydeki müdahalesi, koşulları aynı yerinde bırakmayacak” açıklamasında bulundu.
Batı Şeria'daki İsrail askerleri (Reuters)