عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

ABD, Libya arenasına giriyor: Washington doğu ve batı kamplarıyla temas kanalları açtı

ABD Dışişleri Bakanlığı, UMH’ye ‘silahlı milisleri dağıtma ve silahlarına el koyma’ çağrısı yapıyor (Reuters)
ABD Dışişleri Bakanlığı, UMH’ye ‘silahlı milisleri dağıtma ve silahlarına el koyma’ çağrısı yapıyor (Reuters)
    İstanbul/Şarku'l Avsat
TT
TT

ABD, Libya arenasına giriyor: Washington doğu ve batı kamplarıyla temas kanalları açtı

ABD Dışişleri Bakanlığı, UMH’ye ‘silahlı milisleri dağıtma ve silahlarına el koyma’ çağrısı yapıyor (Reuters)
ABD Dışişleri Bakanlığı, UMH’ye ‘silahlı milisleri dağıtma ve silahlarına el koyma’ çağrısı yapıyor (Reuters)

Zayed Hediyye
Ülkenin doğusunda ve batısında Libya’daki çatışma tarafları arasında iletişim hatlarının kesildiği bir dönemde, birbirlerinden ayrılan dış tarafların, Libya krizine dair vizyonlarını yaklaştırmaya yönelik sarf edilen uluslararası çabalar artarak devam ediyor.
Uzun bir aradan sonra ABD, Libya meselesinde başrol oynamak için geri dönerken, resmi kanalları aracılığıyla da sürdürülebilir bir sakinlik sağlanması ve herkesin diyalog masasına geri dönmesi çağrısı yaptı.
Washington yalnızca Libya içerisinde değil dışındaki çatışma taraflarına baskı yapmaya devam ederken, bu benzeri görülmemiş ABD katılımı, yıllardır devam eden Libya krizi bağlamında siyasi çözüm fırsatları hususundaki beklentileri de artırdı.

Milisleri dağıtma çabaları
ABD Dışişleri Bakanlığı, geçen iki gün içerisinde iki kez Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne (UMH), silahlı milisleri dağıtma ve silahlarına el koyma baskısı yaptı. ABD’nin bu baskısı, ABD’nin Libya Büyükelçisi ve AFRICOM liderleri ile UMH heyeti arasında Trablus’un batısındaki Zuvare şehrinde gerçekleşen bir görüşmede, ardından iki gün önce de Washington’daki siyasi ve güvenlik yetkilileri ile UMH’nin İçişleri Bakanı Fethi Başağa arasında kapalı bir televizyon kanalının binasındaki toplantıda geldi.
ABD Dışişleri Bakanlığı, 26 Haziran Cuma günü yaptığı bir açıklamada, yetkililerin Başağa ile görüşmelerinde bu meseleye odaklandığını belirtti. Trablus kuşatmasının sona ermesinin, Libya’nın batı ve doğusundaki milisleri dağıtmak için yenilenmiş bir fırsat olduğunu söyleyen Bakanlık, tüm Libya vatandaşlarının, milisler, silahlı gruplar ve yabancı savaşçıların neden olduğu tehlikelerden uzakta, güvenlik güçlerinin korunması altında olması gerektiğini belirtti. ABD heyeti, Libya’ya yönelik tüm yabancı müdahalelere karşı olduğunu söylerken, derhal bir ateşkes sağlanması, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından denetlenen güvenlik ve siyasi müzakerelere geri dönülmesi gerektiğine dikkati çekti.

Doğuya doğru ilerleme
ABD Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, silahlı milislerin dağıtılmasıyla ilgili olarak bir ABD heyetinin UMH’ye bağlı İçişleri Bakanlığı ile yapılan görüşmelere benzer şekilde, Libya Ulusal Ordusu (LUO) temsilcileriyle görüşmelerde bulunacağını belirtti. Aktarılana göre krizin karmaşıklığına katkıda bulunmuş, önemli anlaşmazlık noktalarının çözümü için çatışma taraflarına baskı yapma kararlılığına dikkati çeken Büyükelçilik, aylar önce ordu yandaşı kabileler tarafından kapatılan petrol sahalarının ve limanlarının açılması çağrısı yaptı. ABD Büyükelçiliği, Ulusal Petrol Şirketi’nin ülke servetinin adil dağılımı hususunda Libya uzlaşısı için bir ön koşul olarak faaliyete yeniden başlamasının önemli olduğunu söylerken, “Libya petrolünün yabancı çıkarlar altında rehin olma durumu ne kadar uzun sürerse, ülkenin ekonomik olarak toparlanması, kamu sektörü maaşlarının ödenmesi, altyapının iyileştirilmesi, gıda ve ilaçların ithalat maliyetlerinin karşılanması için de o kadar zamana ihtiyaç vardır” dedi. Büyükelçilik, “ABD, Libya’daki enerji sektörünü baltalamak, petrol üretiminin yeniden başlamasını engellemek için yurt dışında ortaya koyulan benzeri görülmemiş bir kampanyaya karşı, Ulusal Petrol Şirketi’ni desteklemektedir” ifadelerini de kullandı.

Açık gönderme ve benzer suçlamalar
ABD Büyükelçiliği tarafından yapılan bu açıklamada, ülkedeki en büyük petrol üretim sahası olan, güneydeki eş-Şerare sahası içerisindeki Wagner grubuna ait bir Rus koruma gücünün varlığına değinen raporlara da açık bir gönderme yapıldı. Bu varlık, son iki gündür ordu liderliği ve ona yakın kaynaklar tarafından reddedildi. Bu çerçevede İçişleri Bakanı Fethi Başağa, Rusya merkezli Wagner şirketine mensup paralı askerlerin, Cancavid grubuyla birlikte eş-Şerare Petrol Sahası’ndaki kontrolüne dikkati çekti. Bakan, durumu ‘Libya petrolünün ve Libya servetlerinin yabancı paralı askerler tarafından kontrolü hususunda tehlikeli bir emsal’ olarak niteledi. Fethi Başağa, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, Rus unsurların Libya petrol sahasını kontrolünün, Libya ulusal güvenliğine ciddi bir tehdit oluşturduğunu, benzeri görülmemiş bir Rus işgaline rehin olacak Libya’daki petrol sektörüyle ilişkilere sahip ABD’li ve Avrupalı şirketlerin çıkarlarını etkilediğini vurguladı.
Orduya yakın kaynaklar, Başağa’nın ifadelerini ‘ABD’yi kendilerine çekme girişimi’ olarak nitelendirirken, Libya parlamentosuna bağlı Enerji Komitesi ise bu suçlamalara, komite başkanı İsa el-Aribi’nin, ‘Ulusal Petrol Şirketi Başkanını petrol sahalarını dış taraflara teslim etmeye çalışmakla suçladığı’ ifadeleriyle yanıt verdi. Aribi, “Trablus Petrol Şirketi, Türkiye’nin petrol sahalarını ve limanlarını kontrolüne doğru ilerliyor. Trablus’taki kuruluş, geçmişte halkın yeteneklerini korumak için LUO’ya değer verirdi” dedi. İsa el-Aribi, bir televizyon kanalına yaptığı açıklamada, “Trablus’taki Petrol Kuruluşu, UMH’nin kontrolü altındaki bölgelerde petrol kaçakçılığına göz yumdu. Şu ana kadar da bu suiistimallere karşı herhangi bir açıklama yapılmadı” ifadelerini kullandı.

Bu sürpriz ilgi, soru işaretlerine yol açıyor
Libyalı gazeteci Ahmed Salim el-Fituri, “Son zamanlarda Libya meselesine yönelik artan ABD ilgisi, zamanı ve nedenleri dolayısıyla birçok soru işaretine neden oluyor” dedi. Independent Arabia’dan Zayed Hediyye’ye konuşan Fituri, “ABD’nin Libya’daki bu savunması, vekiller aracılığıyla çatışma aşamasından Libya arenasındaki ana kuvvetler arasında doğrudan çatışmaya geçtiğimiz anlamına gelebilir. Hepsinden önemlisi ise Washington ve Moskova da bu krizi derinleştirip karmaşıklaştırabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Araştırmacı ve akademisyen Farac el-Carih, bu ifadeleri onaylarken, “Son zamanlarda Libya krizi hususunda yayınlanan tüm resmi ABD verilerine daha yakından bakıldığında, tüm bu verilerin bir yönde olduğu, Rusya’nın Libya’da genişlemesini engellemeye yöneldiği sonucuna varıyoruz. Bu durum, Libya meselesini ABD otoritesinin dışladığı meseleler arasından öncelikler arasına koyuyor” dedi.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia kaynaklı haberine göre, Libyalı gazeteci Hişam bin Sariti ise, “ABD’nin genişlemesine yönelik kötümser bakışlardan uzak şekilde, Washington’un şu anda uyguladığı baskı altında, nedenleri ne olursa olsun Libya anlayışına ulaşılabileceğine inanıyorum” ifadelerini kullandı. Bin Sariti, “İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Libya, bu çatışmayı önlemek için bağımsızlık kazanarak, üzerindeki hegemonyaya karşı ABD- Rusya rekabetinden faydalandı. Bu mevcut rekabetin de bizi iç sahneyi yeniden düzenleyecek bir dış çözüme götüreceğini, uzun zamandır beklenen bir siyasi çözüme olanak sağlayacağını umuyor ve buna inanıyorum. Washington’un bu düzeydeki müdahalesi, koşulları aynı yerinde bırakmayacak” açıklamasında bulundu.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Lübnan'da tartışmalara yol açan bir İran belgesi: Hizbullah Ulusal Muhafızlara mı dönüşecek?

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
TT
TT

Lübnan'da tartışmalara yol açan bir İran belgesi: Hizbullah Ulusal Muhafızlara mı dönüşecek?

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)

Denise Rahma Fahri

Son zamanlarda, Lübnan'daki yerel medya kuruluşları, İran Devrim Muhafızlarına yakın bir merkez olan Tahran'daki Savunma Çalışmaları Merkezi'nden sızdırıldığı bildirilen bir İran belgesi yayınladı. Belge Hizbullah adına, Lübnan Cumhurbaşkanı komutasında faaliyet gösterecek “Ulusal Muhafızlara” dönüşmeyi öneriyor ve buna hazır olduğunu ifade ediyor. Belgeye göre, Lübnan Ulusal Muhafızları, “Meçhul Asker Kurumu” bünyesinde bir direniş unsuru ve stratejik yedek kuvvet olarak yer alacak. Belgede belirtildiği üzere, bu “direnişin” sonu değil, silahların devletin elinde olduğu yeni bir dönemin başlangıcı. Hizbullah’a yakın bir kaynak, bu belgeden haberdar olmadığını, şu anda konuya ilişkin belirli bir vizyon bulunmadığını ve meselelerin silah ile ilgili diyaloğun kaderiyle bağlantılı olduğunu belirtse de, Hizbullah liderliği bu belgeyi resmi olarak yalanlamadı. Birçok kişi de belgeyi, Hizbullah'ın silahını korumayı, komutayı Devrim Muhafızları ile sınırlandıran, resmi ordusunun ise sembolik bir rol oynadığı İran modelini benimseyerek, varlığını meşrulaştırmayı amaçlayan öneri ve çözümler için nabız yoklaması olarak değerlendirdi.

frgty
İran belgesi, Lübnan'daki mevcut dönemi direniş ve ulusal egemenlik tarihinde önemli bir an olarak tanımlıyor (AFP)

Diğer Seçenek Hareketi'nin lideri Alfred Madi, bu belge hakkında ilk konuşan kişi oldu. Madi, Cumhurbaşkanı Joseph Avnn, Hizbullah ve Emel Hareketi temsilcilerini içeren ve Lübnan ulusal güvenlik stratejisi üzerinde çalışan komitelerin yanı sıra, Hizbullah’ın talep ettiği garantilerin İran'ın önerisinin ciddiyetini gösterdiğini açıkladı.

Sızdırılan metin

İmza bekleyen bir taslak bildiri olduğu düşünülen İran belgesi, Lübnan'daki mevcut dönemi direniş ve ulusal egemenlik tarihinde önemli bir an olarak tanımlıyor. Hizbullah'ın “Ulusal Muhafız”a dönüşmeye hazır olmasını da, caydırıcılık denklemini Lübnan devleti bayrağı altında pekiştirme ve ulusal güçleri halkın ve anayasanın çıkarlarına hizmet edecek şekilde yeniden konumlandırma taahhüdü çerçevesinde değerlendiriyor.

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızları'na tamamen dönüştürülmesi sürecinin” başlamasını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor. Belgeye göre Ulusal Muhafızlar, Lübnan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Silahlı Kuvvetler Başkomutanı komutasında ve Bakanlar Kurulu ile koordinasyon halinde, ulusal egemenlik çerçevesinde faaliyet gösteren egemen bir halk direniş oluşumudur.

Pratik adımlara gelince, belgede “bu yıl sonuna kadar, elit birlikler, silah depoları ve komuta kontrol merkezleri de dahil olmak üzere, kuzeyden güneye tüm silah ve muharebe kabiliyetlerinin kademeli olarak Lübnan Ulusal Muhafızları'na devredileceği” belirtiliyor. Belgede ayrıca, “daha önce direnişle bağlantılı olan ileri askeri üretim birimlerinin resmen Lübnan devletinin denetimine girdiği ve gizli teknik ve güvenlik raporlarını, en yüksek egemenlik koruması çerçevesinde, Cumhurbaşkanı aracılığıyla Bakanlar Kurulu'na sunduğu” da ifade ediliyor. Bu birimler arasında hassas mühimmat üretimi, savunma sistemleri, insansız hava araçları, füzeler ve uzun menzilli mermilerin geliştirilmesi yer alıyor.

sdfgth
Hizbullah adına, Lübnan Cumhurbaşkanı komutasında faaliyet gösterecek “Lübnan Ulusal Muhafızları”na dönüşmeyi öneren ve buna hazır olduğunu belirten bir belge yayınlandı (Reuters)

İran'ın önerisi, Lübnan Savunma Bakanlığı'nı, korunan teminatlar dahilinde ve gönüllülere doğrudan maaş ödenmeden, Ulusal Muhafızlar ile ilgili gizli altyapı ve operasyonel görevlerden sorumlu kuruluş olarak belirliyor. Yine öneriye göre Ulusal Muhafızlar, acil durumlarda hızlı karar alma ile ilgili taktiksel nedenlerle bağımsız bir operasyon odası ile birlikte Meçhul Asker Kurumu’na  bir direniş bileşeni ve stratejik yedek olarak dahil edilecek.

İran'ın önerisi, 10.452 kilometrekarelik Lübnan’ın sonudur

Independent Arabia, bu belgenin Farsçasını aradı ve hatta kendisini hazırladığı söylenen kurumun web sitesini taradı, ancak hiçbir şey bulamadı.

Aynı zamanda, Diğer Seçenek hareketinin lideri Alfred Madi, önerinin sadece medyada çıkan bir haberden ibaret olsa da masum olmadığını vurguluyor. Bu yönde bir dizi adımın atıldığını açıklıyor. Ona göre bu adımların en dikkat çekeni, Hizbullah, Emel Hareketi ve Cumhurbaşkanı Avn'dan oluşan ortak komitelerin ulusal güvenlik stratejisi üzerinde çalışmak üzere medyadan uzakta, tamamen gizlice düzenlediği toplantılardır. Bu çalışma, Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesi karşılığında talep ettiği garantilerle ilgili olarak son zamanlarda gün yüzüne çıkan taleplerle örtüşüyor. Madi, bu önerinin Cumhurbaşkanı'nın tasarrufunda olmasıyla ilgili sızdırılan belgenin içeriğine de ışık tutuyor. Tüm göstergelerin, Hizbullah'ın Cumhurbaşkanı Avn'a, başkan yardımcılığı ve ordu komutanı yardımcılığı görevlerini güvence olarak almadığı sürece hiçbir şey vermeyeceğini gösterdiğini belirtiyor. Bunun için anayasa değişikliği veya yeni bir kuruluş konferansı gerekiyor. Madi, daha fazla ayrıntı vermekten kaçınarak, “Perde arkasında bir şeyler planlanıyor ve ana hatları artık belli” diye ekliyor.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre belgeyle ilgili sızıntıların ciddiyetiyle ilgili olarak, İran'ın Hizbullah'ın askeri kanadını Ulusal Muhafızlar adı altında koruma türünden bir sızıntı, silahların teslim edilmesini ve sadece devletin elinde olmasını şart koşan Lübnanlı ve uluslararası talepleri atlatmaya veya etrafından dolanmaya yönelik akıllıca bir girişim sayılmıyor. Aksine, söz konusu öneri ile “çözüm bu” ve orduya ancak tek grup halinde entegre oluruz diyorlar.

Madi, bu öneri ile ilgili olarak şunu da ekliyor: “Hizbullah'ın silahları sorununu çözmeyecek, aksine ülkeyi yıkıma ve Hizbullah’ın Lübnan’ı işgalini meşrulaştırmaya götürecek, ki bu da siyasi bir sapkınlıktır”. Ayrıca “sadece zorlu çözümü uygulamaktan kaçınmak için Lübnan formülünün tamamını değiştirebilecek bir öneriyi kabul etmek mümkün değil. Hizbullah'ı da içeren bir Ulusal Muhafız Birliği kurmak, Sünniler, Hristiyanlar veya Dürziler için ve hatta Şiilerin yarısı için bile kabul edilemez. Böyle bir çözümü ancak mevcut siyasi otorite sürdürebilir. İran'ın önerisi, 10.452 kilometrekarelik bir ülke olarak Lübnan'ın sonu demektir” diye de vurguluyor.

Askeri kaynaklar

Askeri çevreler ise bu önerinin Lübnan'ı yıkıma götüreceğine ve federal bir sistemin dayatılmasına yol açacağına inanıyor. Zira bu durum, bir Hristiyan Ulusal Muhafız Birliği, bir Sünni Ulusal Muhafız Birliği ve bir Dürzi Ulusal Muhafız Birliği kurulması yönünde karşı talepleri tetikleyebilir. Askeri çevreler “böyle bir proje yaşayamaz ve amacı Lübnan'ı federal bir devlete dönüştürmek olmadığı sürece imkânsızdır. Bu öneri bir İran rüyasıdır ve gerçekleşmeyecektir” diyor. Bunu tanımlamak için halk arasında yaygın “Şeytan’ın cennete girmeyi hayal etmesi gibi” sözünü kullanan çevreler, ulusal ordunun yanı sıra tüm bu silah ve teçhizata sahip bir silahlı örgütün varlığını dahi şiddetle reddediyor. Böyle bir öneriyi sızdırmanın, Lübnan devletini ve ABD'yi alt etme çabalarını gizlediğine ve ancak Lübnan'ın merkezi siyasi otoriteye sahip bir devletten ademi merkeziyetçi bir devlete dönüşmesi durumunda başarılı olacağına inanıyorlar.

Aynı çevreler, İran ve Hizbullah'ın nabız yoklamak için belgeyi kasıtlı olarak sızdırmış olma ihtimalini de göz ardı etmiyor. Belgenin içeriğinin merkezi bir devlet içinde uygulanmasının, o devletin yıkılması anlamına geleceğine ve Lübnan'daki diğer mezhep ve dini grupları silahlanmaya iteceğine inanıyorlar. Dahası, “böyle bir karar, zaten hayal kırıklığı içinde yaşayan askeri personeli daha da hayal kırıklığına uğratacaktır” diyorlar. Ulusal Muhafızlar personelinin veya Ulusal Muhafızlar kılığındaki Hizbullah üyelerinin maaşlarını kim ödeyecek, eski cumhurbaşkanı Emile Lahud döneminde direnişin yararına ordudan kesilen fonlar yetmez mi diye soruyorlar. Böyle bir karar Lübnan Ordusu için felaket olur diye de ekliyorlar.

Hizbullah’a yakın kişiler; böyle bir öneri yok diyorlar.

Hizbullah'a yakın bir isim olan siyasi analist Faysal Abdussettar, böyle bir önerinin mevcut olmadığını ve bu konunun masada bile olmadığını vurguluyor. Abdussettar, “Lübnan daha önce 1960'ların sonlarında benzer bir deneyim yaşamıştı, ancak bu anlamda değil, daha ziyade 'ordu destekçileri' bayrağı altında bir oluşum söz konusuydu. O dönemde mesele, Filistinli örgütlerin ve güçlerin varlığının ardından birçok güney bölgesinde hakim olan durumla ilgiliydi” diyor. Bunun bugün yeniden gündeme gelmesine şaşırdığını ifade eden Abdussettar, herhangi birinin bu dönemi taklit etmek veya direnişin elindeki silahlar sorununa bir çözüm bulmaya çalışmak amacıyla bunu gündeme getirmiş olmasından şüphe duyuyor. Abdussettar’a göre bu öneri “ne ciddi ne de mevcut değil.” Şunu da ekliyor: “Herkesin bildiği yerleşik denklem, silahların teslim edilmesinin söz konusu olmadığıdır. Ulusal savunma stratejisi kapsamında bir tartışma yapılabilir, ancak bu konu derinlemesine bir diyalog gerektiriyor. Diyalog ise devletin başı olan Cumhurbaşkanı da dahil olmak üzere tüm Lübnanlı liderler için artık kaçınılmaz hale geldi.” Ancak Abdusettar, ABD Başkanı Özel Temsilcisi Tom Barrack'ın Lübnan'dan ayrılması ve ABD'nin Lübnan'ın yanıtına nasıl bir yanıt vereceğinin henüz bilinmemesi nedeniyle yakın gelecekte herhangi bir diyalog olasılığının uzak olduğunu “bu nedenle, bir sonraki adımların netleşmesi için daha fazla zamana ihtiyaç olduğunu” belirtiyor.