Arap Parlamentosu Başkanı Sulemi: Ortak Arap Stratejisini, dış müdahaleye karşı mücadele etmek için onayladık

Arap Parlamentosu Başkanı Sulemi: Ortak Arap Stratejisini, dış müdahaleye karşı mücadele etmek için onayladık
TT

Arap Parlamentosu Başkanı Sulemi: Ortak Arap Stratejisini, dış müdahaleye karşı mücadele etmek için onayladık

Arap Parlamentosu Başkanı Sulemi: Ortak Arap Stratejisini, dış müdahaleye karşı mücadele etmek için onayladık

Arap Parlamentosu Başkanı Dr. Meşal bin Fehm es-Sulemi, İran ve Türkiye’nin Arap dünyasına yönelik müdahalelerinin oldukça tehlikeli bir boyuta ulaştığını belirterek, bu durumun Arap Parlamentosu üyelerini komşu ülkelerin müdahalelerine karşı Ortak Arap stratejisini kabul etmeye zorladığını söyledi.
Sulemi, dün Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Ortak Arap Stratejisi, Arap Ulusal Güvenliğinin birliği ilkesini güçlendirme zorunluluğunu vurguluyor. Bu ilke, herhangi bir Arap ülkesine yapılan saldırının Arap ülkelerinin tamamına yapıldığını ve Arap Ulusal Güvenlik önlemlerini herhangi bir Arap devletinin Türkiye ve İran ile olan ikili ilişkisinin üstünde tutulmasını ifade ediyor” dedi.
Arap Parlamentosu, geçtiğimiz günlerde, Arap ülkelerinin bölgedeki komşuları Türkiye ve İran’ın müdahaleleriyle mücadele etmeyi hedefleyen ilk Ortak Arap Stratejisini onaylamıştı.
Parlamento, Stratejinin, bölgenin mücadele ettiği ve "özellikle Araplara komşu olan ülkelerden kaynaklanan" sorunlara ve Arap ülkelerinin egemenliğini ihlal eden "yayılmacı emellere" işaret eden eylemlere yanıt olarak hazırlandığını vurguladı.
Şarku’l Avsat, Arap Birliği’ne sunulacak Ortak Arap Stratejisi belgesine ulaştı.
Arap dünyası ile Türkiye arasında ilişkilere değinilen stratejide, “Arap-Türk ilişkilerinin uluslararası hukuk ilkeleri, iyi komşuluk, ülkelerin egemenliğine ve meşru rejimlerine karşılıklı saygı, iç işlerine karışmama, güç kullanımından ve bununla tehdit etmekten kaçınma temeli üzerine’ inşa edilmesinin gerekliliği vurgulanıyor.
Stratejide, “Türkiye’nin Arap ülkelerindeki askeri müdahalelerine karşı bir caydırıcı unsur olarak Ortak Arap Savunma Konseyi’nin aktifleştirilmesi yoluyla Ankara’nın Arap bölgesindeki yayılmacı emellerinin reddedilmesi” gerektiğine işaret ediliyor

Gözden geçirilmeli
Ortak Arap Stratejisi belgesinde ayrıca şu ifadeler yer alıyor:
“Türk rejimi, Arap bölgesindeki yayılmacı emellerini, Arap ülkelerinde barışı, güvenliği ve istikrarı tehdit eden politikalarını ve düşmanca eylemlerini terk edene kadar, Arap ülkeleri ile Ankara arasındaki ticaret ve ortak anlaşmaların yanı sıra Türkiye tarafından finanse edilen ve  kamuoyunu kışkırtan uydu kanallarının yayınlarının durdurulması ve bu kanalların Arap uyduları üzerinden yayın yapmasını engelleyen yasa tasarılarının hazırlanması hususu gözden geçirilmeli”
Arap dünyası ve İran arasındaki ilişkiler
Strateji belgesinde Arap dünyası ile İran ilişkilerinin ele alındığı kısımda, “İran rejiminin Arap ülkelerinin istikrar ve güvenliğine zarar veren, egemenliğine saldıran politikalarına ve bu ülkelerin toplum dokusunu bozma çabalarına karşı koymak için tüm Arap ülkeleri dayanışma içinde olmalıdır. İran’ın nükleer projesi reddedilmeli ve Ortadoğu’nun nükleer ve diğer kitlesel imha silahlarından arındırılmasına bağlı kalınmalıdır” denildi.
Arap ülkelerine, “her türlü düşmanı caydırmak amacıyla egemenlik, güvenlik, istikrar ve çıkarlarını savunma kapasitesini geliştirme” çağrısında bulunulan belgede, “Arap ülkeleri içinde İran rejimi ile ilişkili her türlü silahlı milis veya örgüt oluşumunu kınama, Arap kimliğine bağlı kalma, iç ihtilafların mezhepçi ve ideolojik ihtilaflara dönüştürülmesinden uzak durma ve İran rejiminin Arap ülkelerinin güvenlik ve istikrarını tehdit eden devrimi Arap dünyasına ihraç etme projesini durdurulması” gerektiği belirtildi.
Arap Parlamentosu’nun kabul ettiği stratejide, “Birleşik Arap Emirlikleri’ne ait Ebu Musa, Tanb el-Kubra ve Tanb el-Suğra adalarının geri alınmasının önemine” ve “sabit Arap haklarına” vurgu yapılarak, İran’a, adaları iade etme veya anlaşmazlığı uluslararası tahkime götürme çağrısında bulunuldu.
Strateji belgesinde ayrıca, “İran’ın müdahalelerine” karşı mücadele veren Bahreyn Krallığı’na destek verilirken, İran rejiminin Yemen Cumhuriyeti’nin egemenliğine saygı duyması ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) Husi milislerin silahlandırılmasını yasaklayan ilgili kararlara uyması gerektiği vurgulandı.
Belgede, “İran rejiminin, Suudi Arabistan'da sivilleri ve sivil tesisleri hedef alması için darbeci Husi milislere balistik füze ve silahlı insansız hava araçları (SİHA) sağlamasının en sert ifadelerle kınandığı” belirtildi.
Belgede yer alan başka bir maddede ise, Arap Birliği’nden, İran rejiminin düşmanca eylemleri, Arap ülkelerinin içişlerine müdahalesi ve BMGK kararlarının ihlalleriyle ilgili BMGK’ya yazı göndermesi talep ediliyor. Söz konusu maddede bu ihlallerin, dünya için stratejik ve hayati önem taşıyan bir bölgede güvenlik ve istikrarı tehdit ettiği ifade ediliyor.



Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
TT

Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)

Refik Huri

Ukrayna savaşı, bazen unutulmuş bir savaş gibi görünse de Gazze ve Lübnan’daki savaştan ve İran'ın başını çektiği tüm “direniş ekseninden” çok daha tehlikelidir. Burada Ortadoğu için yeni bir sahne ya da büyüklerin onayladığı bir bölgesel güvenlik sistemine götürecek beklentiler olmaksızın çok fazla gürültü, slogan ve yıkım var. Gazze, savaş bitmeden sona erdi ve kimse onu yönetmeye hazır değil. Önceki “statüko”nun geri gelmesi yönündeki bahisler arasında, herhangi bir siyasi sempati olmaksızın ya da herhangi bir ülke İsrail ile ilişkilerinin gidişatında herhangi bir değişikliğe gitmeden Lübnan neredeyse tamamen yerle bir oldu. Ama Ukrayna'da oyun daha büyük.

Bu, kıtalararası balistik füzelerle ve Rusya'nın nükleer tehdidinin eşiğinde yürütülen bir savaş. Avrupa'yı kontrol etme ve yeni bir çok taraflı dünya düzeni kurma konusunda belirleyici bir savaş. Hayati bir jeopolitik ve stratejik konum ile bağlantıyı sağlama veya koparma savaşı. Zira Başkan Carter döneminde Ulusal Güvenlik Danışmanı olan Profesör Zbigniew Brzezinski'nin tekrarladığı gibi, “Ukrayna olmadan Rusya'nın imparatorluk olmaktan çıktığı” tarihsel bir gerçektir. Tıpkı Batı'nın, Moskova'nın bir imparatorluk olmasını engellemek için Ukrayna'yı Rusya'dan uzaklaştırmakta ısrar etmesi gibi, Başkan Putin de imparatorluğu kurmak için Ukrayna'yı geri almakta ısrar etti. Eski Almanya Şansölyesi Angela Merkel, başından beri bunu fark etmişti ve bunun nedenle anılarında Putin'i kızdırmamak için Ukrayna'nın NATO'ya katılımını ertelemeye çalıştığını söylüyor. Sovyetler Birliği ile Batı arasındaki Soğuk Savaş'ın sona ermesinden yıllar sonra, Rusya ile Batı arasında sıcak bir vekâlet savaşının yaşanması da bu nedenle kaçınılmaz.

ABD ile Çin arasında, Çin'in Tayvan'ı zorla ilhak etmeye karar vermesi durumunda daha da kızışabilecek soğuk savaşın kaçınılmazlığı da buradan kaynaklanıyor. Sahne her şeyi anlatıyor; ABD dünyanın zirvesinde endişeli ve gergin iken, Çin zirveye ulaştıktan sonra kendinden emin ve sakin. Rusya, korkutan ve korkan rolünde seferberlik halinde. NATO'nun kapısına kadar genişlemesinden korkuyor ve NATO'nun Ukrayna'yı kabul etmeyi düşünmesini engellemek için aceleyle savaşa girerek korkutuyor.

ABD, tüm uyarılara rağmen güçlünün yükselen güçten korkmasını simgeleyen “Thucydides” tuzağına düştü. Tarihçilere göre bu, Atina ile Sparta arasında yaşananların bir örneğidir. Güçlü Atina Sparta'nın artan gücünden korktuğu için kendisine savaş açmıştı. Ancak Çin, her ne kadar daha büyük, daha geniş bir tuzağa hazırlanıyor olsa da bu tuzağa düşmemeye çalışıyor.

Biden yönetimi Çin ile ilişkileri üç şekilde özetliyor: rekabet, husumet ve iş birliği. Trump yönetimi ise daha büyük bir şeyden söz ediyor. Başkan Şi Cinping iş birliği arzusunu kullanıyor ancak pratikte “dünyayı yeniden oluşturmak, Batı değerlerini uluslararası kurumlardan kovmak ve doları tahtından indirmek” istiyor. Stanford Üniversitesi'nden ve “Çin'e Göre Dünya” kitabı yazarının Elizabeth Economy’nin söylediğine göre, Şi ayrıca, “Kuşak ve Yol, küresel büyüme, küresel güvenlik ve küresel medeniyet” programlarını gerçekleştirmek için uluslararası uzlaşma çağrısında bulunuyor. Bu ise kısaca, sadece çok kutuplu bir sistemden ibaret olmayan yeni bir dünya düzenidir.

Ancak ABD'de ve tabii ki Avrupa'da, Çin ile anlaşmayı savunanlar da az değil. G7 ve G20 arasında ABD ve Çin’den oluşan “G2” fikrini öne sürenler var. Nitekim tarihçi Adam Tur, “Çin'in tarihsel yükselişine uyum” çağrısında bulundu. Siyaset bilimci Graham Allison, “Asya'daki Çin etkisinin” kabul edilmesi çağrısında bulundu. Ancak olumsuz dalga da artıyor. Tufts Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü Michael Buckley, “hayati çıkarların çatıştığına ve iki ülkenin sistemlerinde bunun güçlü köklere sahip olduğuna, güç dengesinde büyük bir değişiklik olmadan düşmanlığın azaltılamayacağına, düşmanlığın iki tarafın birbirini yanlış anlamasından değil, birbirini iyi tanımasından kaynaklandığına” inanıyor. Dahası eski ulusal güvenlik danışman yardımcısı Matt Pottinger ve eski kongre üyesi Mike Gallagher Çin ile rekabeti yönetmeyi reddedip, Pekin ile çatışmacı bir söylem ve böylece “rekabeti kazanmayı” talep ediyorlar.

Şi’ye gelince Çin'in yükselişte, ABD'nin ise düşüşte olduğuna inanıyor. Çin Komünist Partisi'nin 2021 yılında yayınlanan “100 Yıllık Resmi Tarihçe”sinde şu ifadelere yer verildi: “Çin, dünya sahnesinde merkeze eskisinden daha yakın. Kendi doğuşuna hiçbir zaman bugün olduğundan daha yakın olmamıştı.”  Şi'nin istediği, Çin ile savaşın üzerinde çok fazla duman görmek isteyen ABD ile “dumansız bir savaş” kazanmaktır. Gerçek şu ki her zaman soğuk savaş zihniyetinden uzaklaşma çağrısında bulunan Çin, ABD’ye karşı bir soğuk savaş başlattı. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre ABD'ye karşı koymak ve dünyadaki Amerikan hegemonyasını zayıflatmak için Rusya ile “sınırsız ortaklık” kurmayı tercih etti. Her ne kadar Çin, Kuşak ve Yol çerçevesinde yüzden fazla ülke ile anlaşmalar imzalamış olsa da Pew Vakfı'nın 2023 yılında tüm kıtalardan 24 ülkede yaptığı kamuoyu yoklaması, katılımcıların yüzde 22'sinin Çin'i tercih ettiğini, yüzde 60'ının ise ABD'ye olumlu baktığını ortaya koydu.

Oyun ikili bir oyun değil, üçlü bir oyun; Çin ve Rusya, ABD'ye karşı. Sıcak arena Ukrayna savaşı nedeniyle Avrupa, Gazze ve Lübnan savaşları nedeniyle de Ortadoğu ise ekonomik ve jeopolitik rekabetin soğuk arenası, Küresel Güney olarak adlandırılan bölgedir. Ama bu, Hindistan, Güney Afrika, Brezilya ve Endonezya gibi rolleri olan büyük ülkeleri içerdiğinden coğrafi olarak tamamen güneyli değil. Aynı zamanda İran, Türkiye ve İsrail gibi rolleri olan bölge ülkelerini de içeriyor.

Hiç kimse bir soğuk savaşı tamamen kazanamaz. İlk soğuk savaş bile bir ölü ve bir yaralı ile sona erdi. Zafer coşkusu ve “tarihin sonu” konuşmalarının ardından yaşanan olayların da doğruladığı gibi, ölen Sovyetler Birliği, yaralı ise ABD’deydi.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia'dan çevrilmiştir.