Bilim insanlarından korkutan uyarı: Değiştirilmiş grip virüsünün laboratuvardan kaçma olasılığı yüksek

Bilim insanlarından korkutan uyarı: Değiştirilmiş grip virüsünün laboratuvardan kaçma olasılığı yüksek
TT

Bilim insanlarından korkutan uyarı: Değiştirilmiş grip virüsünün laboratuvardan kaçma olasılığı yüksek

Bilim insanlarından korkutan uyarı: Değiştirilmiş grip virüsünün laboratuvardan kaçma olasılığı yüksek

Bilim insanları ABD, Çin ve Hollanda’daki laboratuvarlardan grip virüsü sızma olasılığı konusunda uyarıda bulundu. Buna göre 14 laboratuvarın 1918'de yaşanan İspanyol Gribi gibi bir salgına neden olma olasılığı var.
Kâr amacı gütmeyen bilim kurumu Bulletin of the Atomic Scientists'ten Dr. Lynn C. Klotz; ABD, Çin ve Hollanda başta olmak üzere dünya genelindeki 14 laboratuvarda, modifiye edilmiş virüs sızıntısı olasılığının “kabul edilemeyecek kadar yüksek” olduğunu belirtti.
Klotz, 1918'deki İspanyol Gribi’nde olduğu gibi 50 ila 100 milyon insanı öldürebilecek ve havadan bulaşacak bir salgın yaratma riskinin yüzde 0,246 olduğunu hesapladı.
Klotz’a göre bu laboratuvar araştırmalarında grip virüslerinin memelilere bulaşacak şekilde değiştirilmesi, önemli bir risk faktörü. Ancak bu çalışmaları yapan araştırmacılar da mutasyon geçirebilecek virüslerin önüne geçmeyi hedefliyor.
Klotz olası sızıntıların üç şekilde gerçekleşebileceğini ifade etti: İlk ihtimal; bir laboratuvar çalışanının araştırmalar esnasında enfeksiyon kapması ve bunun fark edilmemesi ya da bildirilmemesi. İkincisi, zararsız olarak sınıflandırılan bir virüsün önemsenmemesi. Üçüncü yol da zihinsel açıdan sağlıklı olmayan bir çalışanın veya kötü niyetli bir yetkilinin virüsü kasıtlı olarak kaçırması.
ABD'deki üçüncü seviye biyogüvenlik laboratuvarlarından gelen veriler, virüs maruziyetlerinin yüzde 67 ila 79,3’ünden insanların sorumlu olduğunu gösteriyor. 
Bilim insanının tahminlerine göre tehlikeli virüsler üzerinde çalışan laboratuvarlar ABD, Çin, Hollanda, İngiltere, Japonya, İtalya ve Güney Kore'de bulunuyor.
Bazı ülkeler geçmişte söz konusu araştırmaları kısıtlama girişiminde bulunmuştu. Ancak kurallar esnek ve bilim insanları bunları atlatmanın yollarını buluyor.
SoMag’in haberine göre Bulletin of the Atomic Scientists’in internet sitesinde yayımlanan uyarı ilk değil.
Koronavirüs pandemisinden önceki yıllarda, bilim insanları yeni ölümcül koronavirüse benzeyen ve yarasadan türetilen virüsler üzerinde çalışmanın tehlikelerine dikkat çekmişti.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature