Fransa ile Türkiye arasında meydana gelen deniz çatışması, NATO’daki çatlakları açığa çıkarıyor

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron (Arşiv- Reuters)
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron (Arşiv- Reuters)
TT

Fransa ile Türkiye arasında meydana gelen deniz çatışması, NATO’daki çatlakları açığa çıkarıyor

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron (Arşiv- Reuters)
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron (Arşiv- Reuters)

Geçtiğimiz ay Akdeniz’de Fransız ve Türk deniz gemileri arasında yaşananlar, Fransa açısından devenin sırtını kıran saman çöpü oldu. Türkiye ise bunu sadece bir “yanlış anlama” olarak değerlendirdi. NATO açısından ise durum, bir dönüm noktası olabilir. 10 Haziran’da NATO komutası altındaki bir Fransız firkateyni, Birleşmiş Milletler’in (BM) silah ambargosunu ihlal ettiği ve Libya’ya silah taşıdığı gerekçesiyle Tanzanya bandıralı bir kargo gemisini kontrol etmeye çalışırken, bu gelişme Doğu Akdeniz’de tansiyonu artırdı. Reuters haber ajansına göre hükümet adına konuşan Fransız Silahlı Kuvvetler Bakanlığı, Türk Deniz Kuvvetleri’ne bağlı kargo gemisine eşlik eden üç geminin, firkateyni taciz ettiğini açıkladı.  
Bakanlık, bir Türk gemisinin radar ışıklarını açtığını, mürettebatının kurşun geçirmez yelek giydiğini ve hafif silahlarını sergilemek için teyakkuzda beklediğini söyledi.
Türkiye, söz konusu iddiaları yalanladı. Ankara, Libya’ya silah kaçakçılığı yaptığı iddialarını kabul etmezken, Çirkin adlı kargo gemisinin insani yardım taşıdığını vurguladı. Türkiye, Fransız donanmasını da saldırgan davranışlarda bulunmakla suçladı.
Türkiye’nin Fransa Büyükelçisi İsmail Hakkı Musa, 1 Temmuz’da yaptığı açıklamada, 3 Türk savaş gemisinin NATO’nun, BM silah ambargosunu uygulamasına yardım ettiğini vurguladı.
NATO, olayla ilgili soruşturma emri verirken, içeriği hakkında bilgi vermedi ve sonuçları hakkında da açıklamada bulunmadı. İki Avrupalı diplomat da Reuters’a yaptığı açıklamada, Fransa’nın Temmuz ayı başlarında NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’e ‘gerçekleri doğru bir şekilde kanıtlamadığını’ belirten bir mektup gönderdi. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), durum hakkında açıklama yapmayı reddetti.
Fransa açısından ise birçok NATO üyesi, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Avrupalı müttefiklerinin çıkarlarına ve değerlerine yönelme eğilimi sergilediği inancına ışık tutuyor.

Çatlaklar
4 diplomat ve yetkili, bir dizi anlaşmazlığın ardından Türkiye’nin Rusya’dan silah satın almasından Kıbrıs yakınlarında gaz sondajına kadar yaşananlar hususunda Fransa’nın, ‘Ankara’nın Libya’ya silah gönderdiği şüphelerinin’ göz ardı edilemeyecek kadar tehlikeli olduğunu belirtti.
Diplomatlar, Fransa’nın Akdeniz’deki NATO misyonuna katılımını askıya aldığını, bunun yerine BM’nin silah ambargosunun uygulanmasını içeren, ancak Türk gemilerini kapsamayan Avrupa Birliği (AB) misyonuna sunduğunu ifade etti.   
Konunun hassasiyeti nedeniyle isminin verilmesini istemeyen, Fransız Silahlı Kuvvetler Bakanlığı’ndan bir yetkili, “NATO’ya bağlı bir kontrol göreviniz olduğunda ne yapardınız?” dedi.
Diplomatlar, ABD’nin ‘Türkiye’nin Rus S-400 füze sistemini satın almasından ve Suriye’deki askeri operasyonlarından memnun olmadığını belirterek’, NATO içerisindeki gerginliği hafifletmeye çalıştığını ifade etti.
Geçtiğimiz Ekim ayında ABD Savunma Bakanı Mark Esper, Türkiye’nin ‘yanlış yönde ilerlediğini’ söylerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yakın ilişkilere sahip olan ABD Başkanı Donald Trump ise Türkiye’yi Mayıs ayında Libya çatışmasında tırmanışın hafifletilmesine yardımcı olmaya çağırdı.
ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü Charles Thomas Campbell, Pentagon’un ‘Türk hükümetini S-400 füze sistemi ve diğer anlaşmazlık nedenleriyle ilgili daha yapıcı politikalar izlemeye çağırdığını ve Türkiye ile ilişkilerini sürdürmeye çalıştığını’ vurguladı.

Fransa’nın talepleri
Fransa Savunma Bakanı Florence Parly, 2 Temmuz’da NATO’nun Ankara’yı ‘NATO kurallarını ihlal edemeyeceği’ hususunda uyarması gerektiğini açıkladı. Ancak Fransız diplomatlar, Fransa’nın Türkiye’yi NATO’dan çıkarmak istemediğini, NATO üyelerini cezalandırmak ve çıkarmak gibi resmi bir mekanizmaya sahip olmadığını vurguladı.
Bununla birlikte NATO’nun, Türkiye’yi ‘radar, patriot füzeleri, erken uyarı ve kontrol sistemi uçakları gibi varlıklarını geri çekme hususunda tehdit etmesi muhtemel.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, AB’deki mevkidaşlarına 13 Temmuz’da video konferans aracılığıyla bir toplantı sırasında Ankara’ya yaptırım uygulamayı düşünme çağrısında bulundu.
Carnegie Avrupa Eğitim Merkezi’nde çalışan AB’nin eski Türkiye Büyükelçisi Mark Perini, “AB’nin temel sorunu Rusya’dır. Her kampa ayak basan Türkiye paradoksu endişe verici bir faktördür” açıklamasında bulundu.
Türkiye, NATO’nun en büyük ikinci ordusuna sahip ve örgüte, Karadeniz ve Akdeniz’de özel bir stratejik varlık kazandırıyor. Türk Büyükelçisi Musa, “Türkiyesiz bir NATO hayal edin! Böyle bir NATO olmayacak” dedi.
Fransa, Temmuz ayında Stoltenberg’e gönderdiği mektubunda 4 talepte bulundu. Reuters’a göre 30 NATO üyesinin tamamı, BM’nin Libya’ya uyguladığı silah ambargosuna saygı göstermeyi taahhüt etmesini, ulusal görevlerde NATO ambleminin kullanılmamasını, Akdeniz’de NATO ve AB misyonları arasındaki koordinasyonun geliştirilmesini ve gelecekte benzer olaylardan kaçınılmasını istiyor.
NATO savunma bakanlarının Haziran ayı sonlarında video konferans aracılığıyla düzenledikleri son toplantıda Almanya, İtalya ve İspanya da dahil olmak üzere sekiz ülke, Türkiye’den daha işbirlikçi bir yaklaşım arayışını destekledi.
Fransız diplomatlar, Türkiye’nin Baltık ülkeleri ve Polonya için bir NATO savunma planı imzaladığını belirtti. Ancak analistler, Türkiye’nin rotasını değiştirmemesi halinde NATO içinde uzun vadeli bir bölünme riskinin bulunduğunu söylüyor.
Perini, “Türkiye artık kendisini tüm taraflardan bağımsız kalacak kadar büyük görüyor” dedi.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.