Batılı bir diplomata göre Lübnan’ın varlığı kriz nedeniyle tehdit altında

Fotoğraf AP arşiv
Fotoğraf AP arşiv
TT

Batılı bir diplomata göre Lübnan’ın varlığı kriz nedeniyle tehdit altında

Fotoğraf AP arşiv
Fotoğraf AP arşiv

New York ve Washington’dan Avrupalı diplomatlar, Lübnanlıların reform için hızlı davranmaması halinde Lübnan için ‘varoluşsal bir tehdit’ haline gelen finansal ve ekonomik krizin etkilerine karşı uyarıda bulundular. Diplomatlar, Lübnan’da konuşlu Birleşmiş Milletler Geçici Görev Gücü’nün (UNIFIL) rolünü iyileştirmek için ‘pragmatik şekilde çalışmak’ istediklerini bildirdiler. Açıklama, Hizbullah tarafından desteklenen hükümetin bozulmayı önlemek için fiili adımlar atmaması ve Hizbullah’ın güneydeki UNIFIL operasyonu bölgesinde Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarını ihlal etmesi ışığında, Lübnan’daki finansal ve ekonomik koşulların kötüleşmesine ilişkin şu ana kadarki en güçlü uluslararası uyarı oldu.
Şarku’l Avsat’ın Lübnan’la ilgili sorularına yanıt veren Avrupalı bir diplomat, Lübnan’ın ‘kalplerinde son derece büyük bir yere sahip olduğunu’ söylerken Lübnanlıların korkularını paylaşan çok sayıda ülkenin var olduğuna dikkat çekti. Avrupa ülkelerinin Lübnan ile tarihsel bağları ve daima yakın ilişkileri olduğunu belirten diplomat, Fransa’nın Sedir 1 (CEDRE) ve Sedir 2 konferanslarını düzenleyerek finansal ve ekonomik krize yönelik ‘tepki koordinasyonuna öncülük ettiğini’ vurguladı. Avrupalı diplomat, katılımcı tarafların ‘büyük bir finansal ve ekonomik krizden kaçınmak için mümkün olan her şeyi yapmayı sürdüreceğini’  vurguladığı açıklamasında “Top şimdi Lübnan’ın sahasında” dedi. Diplomat sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bazı reformlar ve kararlar Lübnanlılar tarafından alınmalı. Lübnan’daki toplumsal ve siyasi durum göz önüne alındığında istikrarsızlık, güvensizlik ve hatta Lübnan’ın varlığı üzerindeki etkileri son derece şiddetli olacak.”
Diplomat, UNIFIL ile ilgili olarak da çalışmanın 1701 sayılı karar uyarınca görev süresinin 1 yıl daha uzatıldığını belirttiği açıklamasını şöyle sürdürdü:
“UNIFIL, 1978 yılından bu yana var olan, son derece önemli bir barış koruma gücüdür. Yedinci bölüm uyarınca bir dönem ya da barış fırsatını uygulama süreci değildir. Yerel milislere ve diğer aktörlere karşı faaliyet göstermesi gerekmemektedir. Güney Lübnan’da güvenli bir alan sağlamak için vardır.”
Diplomat ayrıca UNIFIL’ın iyi bir iş çıkardığını vurguladı.
UNIFIL’ın görevlerini etkili bir şekilde yerine getirmesini sağlamaya veya bu görevlerin yerine getirilmemesi halinde koşulları yeniden gözden geçirmeye ilişkin olarak ABD’nin son tavrına da değinen diplomat konuya dair şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bazı ortaklarımız bir eleştiri yolu arıyorlar. UNIFIL’i, Hizbullah ve diğer gruplar konusunda daha aktif hale getirmek istiyorlar. Bu eleştirinin arkasındaki düşünce uygulansaydı, bu yönde ilerleyecek olduğumuzu sanmıyorum. UNIFIL’in faaliyetlerini iyileştirmek ve görevlerine saygı duymak için son iki yılda yaptıklarımızı devam ettireceğiz. ABD’li ortaklarımıza, Fransız, İspanyol ve İtalyan ordularının işlerini nasıl yaptıkları konusunda memnun olmamaları halinde uygulamaları bildireceğiz.”
Gerçekçi ve pratik bir önerinin UNIFIL’ın çıkarına olacağını belirten diplomat sözlerine şöyle devam etti:
“Ancak bazı ortaklarımızın istedikleri hedefe yöneleceklerini sanmıyorum. UNIFIL, İsrail’in yanı sıra Lübnan’ın da çıkarına hizmet ediyor. Burası, bir İsrailli generalin Lübnanlı bir generalle bir araya gelip görüşebileceği tek alandır. Sahada mevcut olan taraflar olarak Lübnan ve İsrail’in UNIFIL’in silinmesini veya yok olmasını istediğini sanmıyorum.”



Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
TT

Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)

Eski Başbakan Haydar el-İbadi Irak'ta ‘seçim sisteminin reforme edilmesi’ çağrısında bulunurken, Koordinasyon Çerçevesi’nin Mukteda es-Sadr'ın Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimleri boykot etme kararına karşı tavır alması bekleniyor.

El-İbadi liderliğindeki Zafer Koalisyonu, seçim sisteminin ‘yolsuzluk’ suçu işleyen kişilerin seçime katılmasını engellemesi gerektiğini bildirdi. Koalisyon tarafından bugün yapılan basın açıklamasında, “Ülkenin karşı karşıya olduğu zorluklar, özellikle de bu tarihi anda, sistemin siyasi tabanını genişletmeyi, herkesi dahil etmeyi ve seçim sürecini yolsuzluğa bulaşmış kişilerden ve manipülatörlerden korumayı gerektiriyor” denildi.

Koalisyon, ‘herhangi bir devletin çöküşünün üstesinden gelmenin, halkın çıkarlarını ve devletin varlığını koruyarak iç siyasi ve sosyal birlikle başarılabileceğini’ vurguladı. Açıklamada, “Ulusal bir reform vizyonu temelinde aday olmamak, çıkarlar nedeniyle başkalarının seçimlere katılmasına izin vermemekten temelde farklıdır” ifadesi yer aldı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin ana bileşenlerinden biri olan el-İbadi'nin koalisyonu, Sadr'ın benzer bir açıklama yapmasından bir gün sonra seçimleri boykot ettiğini duyurdu.

 Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)

Koordinasyon Çerçevesi'nin pozisyonu

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr ve el-İbadi'nin kararları ve bunların bir sonraki parlamentoda Şii temsiliyeti üzerindeki etkileri konusunda hemen bir görüş bildirmedi. Bilgi sahibi kaynaklar, “Sadr ve el-İbadi'nin kararlarını ele alma konusunda Şii meclisi içinde anlaşmazlıklar var” dedi.

Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar şu ifadeleri kullandı: “Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri ve Hikmet Hareketi lideri Ammar el-Hekim'in başını çektiği bazı Şii liderlerin durumu kontrol altına alma çabaları var. Yaşananlara uyum sağlamak için uzlaşmacı bir çözüm arayışının yanı sıra Sadr'a seçimlere katılması ve boykotu tersine çevirmesi için davette bulunma ve Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nu birkaç günlüğüne adaylık kapısını yeniden açmaya davet etme olasılığı da var… Koordinasyon Çerçevesi içinde farklı görüşler var, ancak Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki'nin tutumunun Sadr'ı boykotu kırmaya ve seçimlere katılacağını açıklamaya davet etme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.”

Sadr, Kasım ayında yapılması planlanan parlamento seçimlerini boykot etme kararından dönmek için zorlu koşullar öne sürdü.

Sadr X platformundaki hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Yolsuzluk var olduğu sürece hiçbir seçime katılmayacağım. Doğruluk ancak kontrolsüz silahların teslim edilmesi, milislerin dağıtılması ve ordunun güçlendirilmesiyle tesis edilecektir” ifadelerini kullandı.

Yerel platformlarda, Sadr Hareketi liderleri ile aralarında Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin de bulunduğu Şii liderler arasında seçimlere katılma amacıyla temaslar kurulduğuna dair sızıntılar dolaşıyor.

Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi bir kaynak, ‘Sadr Hareketi ile geri dönme olasılıkları konusunda şu ana kadar görüşmelerin durmadığını’ söyledi.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)

Seçimlerin meşruiyeti

Son dönemde izlenen çeşitli göstergelere göre seçimlerin meşruiyetine ilişkin endişeler bulunuyor. Boykotun kırılgan bir bölgesel ve uluslararası ortamda diğer kesimler tarafından da tekrarlanması, özellikle silah taşıyan ya da geçmişte silah taşımış olanlar başta olmak üzere pek çok Şii gücün, İran'ın hedef alınmasının ardından ABD ve İsrail tarafından hedef alınabilecekleri korkusunu taşımaya devam ettikleri bir dönemde, siyasi sistemin meşruiyetini etkileyebilir.

Aynı bağlamda araştırmacı Seyf es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: “Irak'taki siyasi sınıf, boykot eden çoğunluğun seçimlere katılma güvenini yeniden tesis edecek olgun bir seçim sistemi sunamadı. Bunun nedeni, seçim yasasının her seçim döneminde, oy veren halkın gerekçeleri dikkate alınmaksızın, büyük geleneksel partilerin ölçülerine uyacak şekilde değiştirilmesidir… Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ve iki eski başbakan Haydar el-İbadi ve Mustafa el-Kazımi'nin boykotu, seçimlere giden sürecin ciddiyetinin bir göstergesidir.”

Ancak es-Saadi, ‘seçim bölgesi sistemi, Sainte Lague sistemi ve benimsenen yüzde ile her seçimde sorunlara neden olan sonuç hızlandırma cihazlarına ilişkin doğru istatistiklere dayanan olgun bir yasanın çıkarılması yoluyla Irak'taki seçim sisteminde reform yapılabileceğini’ düşünüyor.