Cari işlemler dengesi Mayıs ayında 3 milyar 764 milyon dolar açık verdi. 2020 Ocak-Mayıs döneminde cari açık 16 milyar 720 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2020 yılı Mayıs ayı Ödemeler Dengesi istatistiklerini açıkladı. Buna göre, bir önceki yılın Mayıs ayında 1 milyar 71 milyon dolar fazla veren cari işlemler hesabında, bu yılın aynı ayında 3 milyar 764 milyon dolar açık gerçekleşti. Bunun sonucunda on iki aylık cari işlemler açığı 8.244 milyon dolar oldu. 2020 yılı Ocak-Mayıs döneminde cari açık 16 milyar 720 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Bu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 2 milyar 389 milyon dolar artarak 2 milyar 734 milyon dolara ulaşması ve geçen yılın Mayıs ayında 2 milyar 907 milyon dolar net fazla veren hizmetler dengesinde bu ay 33 milyon dolar net açık gerçekleşmesi etkili oldu.
Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ise, bir önceki yılın Mayıs ayında 4 milyar 345 milyon dolar fazla vermişken, bu ayda 1 milyar 847 milyon dolar açık verdi.
Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 399 milyon dolar azalarak 920 milyon dolar oldu.
İkincil gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 36 milyon dolar azalarak 28 milyon dolar oldu.
Finans hesabı
Doğrudan yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler bir önceki yılın aynı ayına göre 36 milyon dolar artarak 118 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Portföy yatırımları 2.539 milyon dolar tutarında net çıkış kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 1.009 milyon dolar ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 986 milyon dolar net satış yaptığı görüldü.
Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, bankalar, Genel Hükümet ve diğer sektörler sırasıyla 60 milyon dolar, 2.171 milyon dolar ve 448 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirdi.
Diğer yatırımlar altında, yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 488 milyon dolar net azalış kaydetmişken, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları 619 milyon dolar net artış kaydetti.
Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak; bankalar, Genel Hükümet ve diğer sektörler sırasıyla 402 milyon dolar, 117 milyon dolar ve 878 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirdi.
Resmi rezervlerde bu ayda 2 milyar 717 milyon dolar net artış gözlendi.
İsrail-İran çatışması küresel ekonomiyi nasıl tehdit ediyor?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5155386-i%CC%87srail-i%CC%87ran-%C3%A7at%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1-k%C3%BCresel-ekonomiyi-nas%C4%B1l-tehdit-ediyor
İsrail-İran çatışması küresel ekonomiyi nasıl tehdit ediyor?
Tokyo Menkul Kıymetler Borsası'nda Nikkei 225 endeksini gösteren elektronik panonun önünden geçen bir kadın (AFP)
Ortadoğu'da İsrail ile İran arasındaki çatışma şiddetlenirken, dünya bu gerilimin olası ekonomik yansımaları konusunda endişe duyuyor. Bu hayati bölgede yaşananlar sadece çatışan ülkeleri değil, aynı zamanda birkaç kilit kanal aracılığıyla tüm küresel ekonomiyi etkiliyor; finansal ve ticari istikrarı tehdit ediyor.
Tahran'da İsrail hava saldırılarının hedef aldığı bir binanın enkazında çalışan arama-kurtarma ekipleri (AFP)
İsrail-İran çatışmasının küresel ekonomi üzerindeki temel etkileri neler?
* Enerji fiyatları... Enflasyonu ateşleyecek bir kıvılcım
Ortadoğu küresel enerjinin can damarıdır ve petrol ve gaz tedarikinin büyük bir kısmı Hürmüz Boğazı gibi hayati önem taşıyan su yollarından geçmektedir. İster petrol tesislerine doğrudan saldırılar isterse seyrüsefere yönelik tehditler yoluyla olsun, bu kaynakların kesintiye uğraması kaçınılmaz olarak petrol ve gaz fiyatlarında bir artışa yol açacaktır. İran, dünya petrolünün yaklaşık yüzde 3'ünü ve gazının yüzde 7'sini üreterek küresel enerji piyasasında önemli bir oyuncu konumunda.
Tacoma'daki American Oil and Refining Company (EPA)
Enerji fiyatlarındaki bu artış bölgeyle sınırlı kalmayacak, doğrudan küresel enflasyona dönüşerek tüm mal ve hizmetleri etkileyecek. Küresel olarak artan üretim ve nakliye maliyetleri, merkez bankalarının enflasyonu kontrol altına almak için daha uzun süre yüksek faiz oranlarını sürdürmesini zorlaştıracak ve bu küresel ekonomik büyümenin yavaşlamasına yol açacak.
* Tedarik zinciri kesintisi: Ticaret darboğazı
Küresel tedarik zincirleri büyük ölçüde Ortadoğu'daki hayati deniz yollarına dayanır ve herhangi bir aksama dalga etkisi yaratır:
Hürmüz Boğazı ve Kızıldeniz'e yönelik tehdit: Hürmüz Boğazı, dünya ham petrolünün yaklaşık yüzde 20'sinin geçtiği hayati bir tıkanma noktasıdır. Bu boğazı kapatmaya yönelik herhangi bir tehdit, hatta boğazdaki gemilere yönelik tehditler, nakliye şirketlerini gemilerini Afrika'daki Ümit Burnu çevresine yönlendirmeye zorlayacaktır. Bu yönlendirme basit bir değişiklik olmayıp, nakliye sürelerinde ve maliyetlerinde büyük bir artış anlamına gelmekte, malların varışını geciktirmekte ve son tüketiciye ulaşma fiyatlarını yükseltmektedir. Daha yüksek navlun sigortası primleri şirketler üzerindeki mali yükü artırmakta ve bu da genel maliyetlere yansımaktadır.
Bu transferler limanlar ve küresel dağıtım ağları üzerinde büyük lojistik zorluklar yaratır. Bu da belirli malların kıtlığına ve temel bileşenlerin endüstrilere tesliminde gecikmelere yol açarak küresel üretim zincirlerini sekteye uğratabilir.
Hürmüz Boğazı'ndan geçen bir petrol tankeri (Reuters)
Analiz firması Kpler tarafından yayınlanan verilere göre, geçen hafta İsrail'in İran'a yönelik saldırılarının ardından navlun oranları yükseldi. Arap Körfezi'nden Çin'e giden tanker navlunlarının cuma günü yüzde 24 artarak varil başına 1,67 dolara yükseldiği belirtildi. VLCC (Çok Büyük Ham Petrol Taşıyıcısı) navlunlarındaki artış yıl başından bu yana görülen en büyük günlük hareketi yansıtıyor ve bölgede algılanan risk düzeyini vurguluyor.
Kpler'deki analistler, deniz savaşı risk primi şu ana kadar değişmemiş olsa da, aşırı istikrarsızlık devam ettikçe navlun oranlarının daha da yükselmesini bekliyor.
* Çalkantılı gökyüzü
Mevcut çatışma ortamı, hava sahasının kapanmasının ardından yolcularını ve mürettebatını korumak için acil önlemler almak zorunda kalan küresel havayolu şirketlerini uçuşlarını yeniden yönlendirmeye ya da iptal etmeye zorladı. Bu da yolcular için büyük aksaklıklara ve zorlukla toparlanan seyahat ve turizm sektörü üzerinde doğrudan bir etkiye neden oldu. Bu durum, daha fazla yakıt tüketimi gerektiren daha uzun rotalar nedeniyle operasyonel maliyetlerde artışa yol açarak bilet fiyatlarına yansıyabilir ve özellikle ekonomik zorluklarla mücadele eden şirketler üzerinde ek mali baskı yaratabilir.
Tel Aviv yakınlarındaki Ben Gurion Havalimanı'nda boş bir giden yolcu salonu (EPA)
* Finansal piyasalar ve yatırımcı güveni: Volatilitenin dehşeti
Jeopolitik gerilimler finans piyasaları için bir kâbustur. Çatışmalar arttıkça yatırımcılar altın ve ABD doları gibi güvenli varlıklara yönelir, bu da borsalarda ve para birimlerinde keskin dalgalanmalara neden olur. ‘Güvenli limana sığınma’ aynı zamanda bölgeden sermaye kaçışına yol açarak bölgesel sermaye piyasalarını zayıflatabilir ve doğrudan yabancı yatırımları azaltabilir. Ülkelerin kredi itibarları da kötüleşerek borçlanma maliyetlerini artırabilir ve bütçelerine yük getirebilir.
* Yavaşlayan ekonomik büyüme: Resesyon hayaleti
Yüksek enflasyon, yüksek navlun maliyetleri ve düşük yatırımcı güveninin bir araya gelmesi, küresel ekonomik büyümede yavaşlama için bir reçetedir. Çatışmanın uzun sürmesi ve yayılması, özellikle de tedarik zincirlerinin tamamen kesintiye uğraması ve enerji fiyatlarının görülmemiş seviyelere ulaşması halinde, dünyayı bir durgunluğa, hatta bir depresyona itebilir. Bölgesel istikrara ve yakıt fiyatlarına büyük ölçüde bağlı olan turizm ve havacılık gibi sektörler bu durumdan ilk etkilenenler arasında yer alacaktır.
Almanya'nın DAX endeksi Frankfurt Borsası'nda düştü. (Reuters)
* Güvenlik harcamaları: Bütçeler üzerinde bir yük
Riskler arttıkça, bölgedeki ve dünyadaki hükümetler kendilerini savunma ve güvenlik harcamalarını arttırmak zorunda bulabilirler. Kaynakların üretken yatırımlardan güvenlik harcamalarına kayması, hükümet bütçeleri üzerinde ek bir baskı oluşturarak temel hizmetleri ve kalkınma planlarını etkileyebilir.
* Merkez bankaları altınla korunuyor
Jeopolitik gerilimler ve belirsizlik, dünyanın dört bir yanındaki merkez bankalarını, kriz zamanlarında rezervlerin değerini koruyan güvenli bir liman olarak altın rezervlerini önemli ölçüde artırmaya itiyor. Bu eğilim son üç yılda önemli ölçüde arttı ve Dünya Altın Konseyi önümüzdeki beş yıl içinde daha fazla merkez bankasının altın varlıklarını dolar aleyhine arttırmasını bekliyor.
Sonuç olarak, İsrail-İran anlaşmazlığı küresel ekonomik istikrar için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu sadece bölgesel bir anlaşmazlık değil, küresel ekonominin gölüne atılabilecek ve iç içe dalgalara neden olabilecek bir taştır. Bakalım uluslararası toplum bu gerilimi kontrol altına alabilecek ve dünyayı bunun yıkıcı ekonomik sonuçlarından koruyabilecek mi?
