Royal Youseff
Suriye’de onlarca yıldır rejime yakım isimler ülkedeki hayati sektörlere yapılan büyük yatırımlara sahip olurken bugün, Tahran ve Moskova'ya yakın isimler savaş sonrası ekonomide büyüyen bir yer işgal etmiş durumdalar.
Bugün Suriye’nin imkanlarını ve kaynaklarını yabancı ülkelerle paylaştığı su götürmez bir gerçektir. Dokuz yıl önce başlayan uzun soluklu savaşta ülke çeşitli nüfuz alanlarına bölünürken savaşın ne zaman sona ereceği de henüz bilinmiyor.
Yeni yüzler
Suriye şuan, serbest piyasalarının bir kez daha sarsılacağı ekonomik bir gerçekliğin ortasında bulunuyor. Suriyeliler, ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşı ve küresel piyasalardaki en kıymetli maden olan altın satın alma eğilimi nedeniyle dolardaki düşüşe rağmen ülkelerinin para biriminde öyle hafif bir iyileşmeyle yetinecek durumda değiller. Özellikle ülkede piyasadaki ürünlerin fiyatlarında eşi görülmemiş bir artış yaşanması Suriyelileri oldukça güç durumda bırakıyor. İndependent Arabia’a konuşan Suriye Ekonomi Bakanlığı’ndan bir kaynak, sınır kapıları ve limanlar için serbest piyasalarda faaliyet gösterilmesini ve yatırım yapılmasını amaçlayan ‘mühürlü zarftaki açık bir teklif’ olarak tanımladığı ‘yeni bir umuttan’ bahsetti. 500 bin dolar değerinde öncü yatırım desteği üzerinde çalışıldığını söyleyen kaynak, ancak ‘bu büyük yatırım desteğini kimin alacağına dair henüz bir bilgi olmadığını’ belirtirken büyük ihtimalle Rusya tarafından desteklenebilecek yeni ve ağırlığı olan isimlerin tercih edileceğini kaydetti.
Her zamanki isimler değil
Söz konusu serbest piyasalar Şam, Lazkiye ve Halep şehirlerindeki uluslararası havaalanlarını, Tartus ve Lazkiye limanlarını, Lübnan ile Suriye arasında Cedide Yabus Sınır Kapısı (Lübnan'da Masna) ve Ürdün ile Suriye arasında Nasib Sınır Kapısı’nı (Ürdün’de Cabir) içeriyor.
Bu arada, Rusya-İran'ın nüfuz alanlarını genişletme yarışında Şam’ın müttefiklerinin Suriye ekonomisinin çeşitli sektörlerinde daha fazla söz sahibi olmaya başladıkları açıkça görülmektedir. Moskova, Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli uyarınca Tartus limanını ve Şam Uluslararası ‘nı devralırken Tahran, Halep havaalanını gözüne kestirdi.
Şarku’l Avsat’ın Indepenedent Arabia’dan aktardığı habere göre, Suriyeli siyasi bir kaynak, ‘dost ülkelerden’ gelen bu yatırımların, müttefiklerin abluka nedeniyle düzgün çalışmayan havalimanlarına ve limanlara duyduğu ihtiyaçtan ziyade Suriye'nin ihtiyaçları ile uyumlu olduğunu söyledi. Kaynak açıklamasında, “Bu alanlar uluslararası olabilir. Ülkenin son olarak 16 Haziran’da Caesar Yasası'nı yürürlüğe koyan Washington’ın başlattığı şiddetli bir abluka ile karşı karşıya olduğu kimse için bir sır değil” ifadelerini kullandı.
Yabancı yatırımlar
Independent Arabia’ya değerlendirmede bulunan ekonomi ve siyaset analisti Adem Huri, serbest ticaret bölgeleri, başta ekonomiyle ilgili ilkeler olmak üzere devletin tüm yasalarına tabi olmamasına ve bunlarla ilgili vergilerin bulunmamasına rağmen Suriye hükümetinin yaptıklarını, yerel malların ihracatını ve yabancı yatırımların girişini teşvik etmek için ‘iyi bir adım’ olarak görüyor.
Huri, serbest piyasalara yatırım yapmanın yabancı yatırımlar için daha fazla imkan sağlayacağına, böylece kamu hazinesine daha fazla döviz getireceğine ve böylece yeni yatırım olanakları ve iş fırsatları yaratacağına inanıyor.
Küllerinden yeniden doğmak
Diğer yandan Suriye rejimi, vergi kaçırmak suçlamasıyla başta Suriyeli milyarder Rami Mahluf olmak üzere 150'den fazla iş adamına milyarlarca dolarlık ceza kesmeye hazırlanıyor. Suriye Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı, aynı zamanda Devlet Başkanı Beşşar Esed’in kuzeni olan Mahluf’un, kuzenine hitaben kayda aldığı ve kendisine yönelik uygulamaların sona erdirilmesini talep ettiği birkaç videonun yayınlanmasının ardından 2010'dan bu yana Suriye’nin piyasa yatırımcısı olan Mahluf’la sözleşmesini feshetti. Bakanlık, Mahluf’un kaçakçılık yaptığı ve kara para akladığı gerekçesiyle yapılan sözleşmeyi iptal etmek üzere 526 sayılı bir karar çıkardı.
Taraflardan birinin veya önde gelen bir ismin Mahluf'un yerini alacağını söyleyen Huri, bu kişinin Rusya ya da İran yanlısı biri olabileceğini belirtti. Ancak bu durumun gerçek bir ekonomik değişim yaratmasının beklenmemesi gerektiğini vurgulayan Huri, sadece kişilerin değişeceğini kaydetti.
Yolsuzlukla mücadele edilmediği sürece Suriye ekonomisini kaldıracak bir gelişme yaşanması konusunda iyimser olunmaması gerektiğini belirten Huri, eğer yolsuzluk biterse o zaman serbest ticaret bölgeleri dosyasından gerçek bir fayda sağlanacağına inanıyor.
Huri açıklamalarının sonunda şunları söyledi:
“Caesar yasasının ve ekonomik ambargonun olumsuz bir etkisi olduğunu inkar edemeyiz. Ancak yinede bunları atlatmak için bir takım yollar bulunabilir. Yeni yatırımın sadece isimlerin değişmesi üzerine yapıldığını düşünüyorum. Şuan iyimser bir hava söz konusu değil.”
Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)
Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)