Rola Youseff
Suriye’de rejim ordusunun bir sonraki hedefinin, aylarca süren kırılgan sakinliğin Suriye kıyılarının kuzey dağlarındaki son çatışmalar tarafından sona erdirilmesinin ardından Lazkiye kırsalındaki Kürt Dağı’nı yeniden kontrol altına almak olduğu anlaşılıyor.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'nin (SOHR) aktardığı bilgilere göre rejim güçlerinin, El Kaide ile bağlantılı aşırılık yanlısı Hurras ed-Din (Dinin Muhafızları) örgütü tarafından kontrol edilen İdlib'e bitişik dağdaki sürpriz saldırısı sonucu rejim güçlerinden 12, örgütten 6 unsur öldü.
Saha yeniden alevlendi
Bu kırılgan sakinlik, sadece Kürt Dağı’nda sona ermedi. Özellikle, hem rejim hem de Rusya tarafından takviyelerde bulunulan Suriye'nin en önemli bölgelerinden biri olan ve Tartus dahil olmak üzere kıyı boyunca askeri üslerin yer aldığı Lazkiye’ye yakınlığı nedeniyle bu bölge de etkilendi. Aynı şekilde Rus savaş uçaklarının, İdlib kırsalındaki Binniş kentini hedef aldığı kaydedildi.
Independent Arabia’ya konuşan sahadaki bir kaynak, Lazkiye’ye yakın Kürt Dağı’na yönelik saldırılar ile yapılan askeri tehdidin sona erdirilmesi gerektiğine dair dolaylı bir karar olduğunu belirtti. Kaynak bunun nedenini, bölgedeki aşırılık yanlısı bir örgütün varlığının rejime yakın ve müttefik askeri üsler ve noktalar için her zaman bir tehdit oluşmasına bağladı.
Aşırılık yanlısı muhalif grupların - bir fırsatını bulduklarında - Suriye ve Rus güçlerinin insansız hava araçları (İHA) ile üzerlerine füzeler yağdırmaktan çekinmeyeceği bir zamanda bu durum, Suriye’nin sahil kenti Cebele yakınlarındaki Rusya’nın kontrolünde olan Hmeymim Hava Üssü için her zaman bir kabus olmuştur.
Rusya’nın Suriye’deki Tarafları Uzlaştırma Merkezi’nin Başkanı Aleksandr Şerbitskiy, 12 Temmuz'da yaptığı açıklamada, Rus hava savunma sistemlerinin Hmeymim Hava Üssü’ne yapılan silahlı bir saldırıyı engellediğini söyledi. Şerbitskiy, “Savunma sistemlerimiz, üssün etrafındaki bölgeye kuzeydoğu yönünden yaklaşan iki İHA tespit etti. Rus savaş uçakları, hava üssünden beş kilometre uzaklıkta saldırı hazırlığındaki İHA’ları imha etti” ifadelerini kullandı.
Cepheye hazırlık
Suriye rejim güçlerinden olan sahadaki kaynak, Lazkiye kırsalının geri kalanını kontrol etmek amacıyla ‘çok yakında’ askeri bir operasyon başlatılacağını söyledi.
Bununla birlikte Heyetu Tahriru'ş Şam’ın (HTŞ) İdlib kırsalındaki en büyük mühimmat depolarından birinin yok edilmesiyle aynı zamanda Hurras ed-Din örgütü unsurlarıyla yaşanan son çatışmaların zamanlamasının önemi netleşmedi.
Aynı kaynak şöyle devam etti:
“İdlib operasyonunu tamamlamak için Rus kuvvetlerine bağlı 5. Kolordu unsurları da dahil olmak üzere orduya destek güçler için büyük ölçekli hazırlıklar Mayıs 2019'un sonlarında başladı. Bütün hazırlıklar, Moskova’nın bu cephede belirleyici olacak en geniş saldırıyı başlatmak üzere verdiği destekle yapılıyor. 48 saat önce yapılan duyuruyla taktiksel askeri operasyonlar artarken Lazkiye kırsalında konuşlanan güçler arasında tam bir hazırlık durumu hüküm sürdü. Ancak saldırının kesin tarihi açıklanmadı.”
İdlib’in kaderi
Askeri çatışmaların durmasının ardından hakim olan kırılgan sakinlik, Haleplilerin duyduğu İdlib kırsalında güçlü patlamanın sesiyle sona erdi. Gözlemciler, -eğer rejimin aktardığı hikayeye bakılırsa- şiddetli patlamanın, HTŞ’nin en büyük mühimmat deposunu vuran Rus savaş uçağının 25 kilometre uzaklıktaki Türk radarlarından kaçmak için düşük irtifada uçmasından kaynaklanmış olabileceği teorisini dışlamıyorlar. Olaydan sonra yayınlanan bir Rus raporunda bölgeyi sarsan bir dizi büyük patlama yaşandığı bildirildi.
Öte yandan muhalif aktivistler, bombardımanın yerinden edilmiş insanları hedef aldığını ve geniş kapsamlı yıkıcı gücünün, üç sivilin ölümüyle birlikte ciddi maddi hasara yol açtığını belirttiler. Anadolu Ajansı’nın (AA) haberine göre Rusya-Türkiye mutabakatını sabote etmeye çalışan İranlı milislerin desteğiyle İdlib'in güney kırsalındaki Cebel ez-Zaviye bölgesi hedef alınarak Suriye'nin kuzeybatısındaki Gerginliği Azaltma Bölgeleri’nde ilan edilen ateşkes anlaşması ihlal edildi.
Ankara ve anlaşma
Büyük çaplı ihlalin ardından gerginlik, İdlib’e yeniden döndü. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia kaynaklı haberine göre, Türkiye’nin desteklediği muhalif gruplar, Rusya ile Türkiye arasında 6 Mart’ta yapılan ateşkes anlaşmasına uymaya devam ederken yaşanan son gelişme hem kırsal hem de kentsel kesimiyle İdlib'in yeniden ateş hattına girmesine neden oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'le haftalardır yaptığı telefon görüşmelerinde İdlib cephesinde rejim güçlerinin gerçekleştirdiği askeri ihlalleri reddetmesine rağmen Ankara HTŞ’nin mühimmat deposunun bombalanmasına önemli bir eleştiride bulunmadı.
Türkiye konusunda uzman Ali Bakeer yaptığı değerlendirmede, “Türkiye, müttefiki Rusya’dan İstanbul’da imzalanan ateşkes anlaşmasına saygı göstermesinden başka bir şey istemiyor. Şuan dahi büyük çaplı bir askeri operasyonun başlatılmasına karşı çıkıyor” dedi. Ankara’nın eli kolu bağlı durmayacağını vurgulayan Bakeer, “Ankara’nın yanıtı belirleyici olacaktır ve herhangi bir yeni ihlal durumunda daha fazla sivilin yerinden edilmesine izin vermeyecektir” ifadelerini kullandı.
Ankara, Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) bir Amerikan şirketi olan Delta Crescent Energy ile Suriye petrolünün çıkarılması konusunda anlaşmaya varmasının ardından Suriye'nin kuzeydoğusundaki son gelişmelere dair daha fazla endişe duymaya başladı.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı, petrolün çıkarılmasıyla ilgili anlaşmaya yönelik eleştirilerini dile getirdi. Bakanlıktan 3 Ağustos’ta yapılan açıklamada, ‘terörün finansmanı’ olarak görülen ve ‘Suriye’nin toprak bütünlüğünü ve egemenliğini hedefleyen bu adımı’ Washington’ın desteklemesinden duyulan üzüntü dile getirildi.
Batı Şeria'da İsrail polisi (Reuters)