Libya’nın güneyinde bir araya gelen çeşitli kabileler, ‘bölgenin uzun yıllar süren kaos, adaletsizlik ve yoksullukla boğuştuğunu, bunun sefalet içinde olmalarına ve haklarını kaybetmelerine neden olduğunu ve güvenliklerine yönelik tehdit oluşturduğunu savunarak ‘Fizan Bölge Konseyi’nin kurulduğunu duyurdular.
İtalya, ülkenin güneydeki bazı önemli isimlerin itirazlarına rağmen bu adımı memnuniyetle karşıladığını bildirdi.
Dokuz yıl önce eski rejimin devrilmesinden bu yana Libya’nın güneyi, ötekileştirilme, dışlanma, hükümet hizmetlerinin eksikliği, başta petrol ürünleri olmak üzere yüksek emtia fiyatları ve elektrik kesintilerinden şikayet ediyordu. Fakat bazıları, bu tür şikâyetlerin ülkeyi böleceğinden korkuyordu. Bunlardan biri olan Libya Kentleri ve Kabileleri Yüksek Konseyi altındaki Fizan Kabileleri Konseyi Başkanı Ali Misbah Ebu Sibiha, Fizan bölgesindeki herhangi bir oluşumu kategorik olarak reddettiğini ve böyle bir adımın, Fizan’ı bir araya getirse bile vatanın bölünmesinin bir habercisi olduğunu söyledi.
Ebu Sibiha, tüm Fizanlılara seslenerek, “Hasta yatağımda ölümle mücadele ediyorum, ancak bu adımı reddediyor ve buna karşı uyarıyorum” ifadelerini kullandı.
Şarku’l Avsat’ın yerel kaynaklardan edindiği bilgiye göre Konsey bildirisinde, Libya’nın “bölünmez bütünlüğü” vurgulansa da birlik ve toprak bütünlüğünün, Fizan'ı yöneten adem-i merkeziyetçi oluşum için piramidin temeli olduğu belirtilerek yönetimin adem-i merkeziyetçi olarak değiştirildiği açıklandı. Bildiride, “Adem-i merkeziyetçiliğe geçiş, Fizan’ı yöneten özerk ve sivil bir yapının oluşturulması, kabul görmesi ve güçlendirilmesinin yanı sıra toplumunu ilerletmek, bölgede güvenlik ve istikrarı sağlamak, bölge ekonomisini canlandırmak ve sakinlerine hizmet etmek için gerekli geniş yetkilere, bağımsız mali kaynaklara ve uygun yürütme mekanizmalarına sahip olmasını gerektiriyor” ifadeleri yer aldı.
Bildiride ayrıca şu uyarı yapıldı:
“BM Genel Kurulunun 21 Kasım 1949 tarihli kararı ve 24 Aralık 1951 Bağımsızlık Günü'nden gelen tarihi referans uyarınca Fizan kendisini siyasi olarak temsil etme hakkına sahiptir. Kendine has özelliklere sahip bir coğrafi bölge olan Fizan’ın sakinlerinin herhangi bir siyasi, ekonomik, askeri süreçte veya güvenlik düzenlemesinde üçte bir oranında temsil edilme hakkına vardır. Bu hakkın tanınmaması ya da uygulanmaması siyasi bir çözümün yanı sıra ulusal ve toplumsal adalet girişimlerini de zayıflatır.”
Ulusal Mutabakat Hükümeti'nin (UMH) eski İş ve Rehabilitasyon Bakanı Dr. Ali Kalme Muhammed, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada bildiriyi savunurken Fizan ve Cufra, Ubari, Merzuk, Gat, el-Katrun, eş-Şati gibi bölgelerinde yaşayanların çoğunun bildiriyi onayladıklarını söyledi. Dr. Muhammed, bildirinin, söz konusu bölgelerde yaşayan Araplar, Tebu ve Tuareg kabilelerine mensup halk, halkın önde gelenleri, siyasi elitler, akademisyenler, gençler ve kadınlar tarafından desteklendiğini vurguladı.
Dr. Muhammed, Fizan Bölge Konseyi'nin kurulmasının ülkenin bölünmesine katkıda bulunabileceğine düşünenler olduğuna dair bir soruyu, “Konsey bildirisinde yer alan hedefler ve talepler son derece açık. Bunun üzerine yorum yapmaya gerek olduğunu düşünmüyorum” şeklinde yanıtladı. Libya'nın doğusu Berka bölgesini yöneten Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi (TM) Başkanı Akile Salih’in girişimiyle hemfikir olduğunu ifade eden Dr. Muhammed, ayrıca Kahire Girişimi ve Libya konulu Berlin Konferansı’nın sonuçlarını da desteklediğini kaydetti.
Bu gelişmeyi, Libya’nın batısını ve doğusunu yöneten hükümetleri sarsan ‘Büyük Fizan Başkaldırısı’ olarak niteleyen Dr. Muhammed, “Pratikte var olan Trablus ve Berka idari bölgelerindekine benzer şekilde Fizan Bölge Konseyi’nin kurulmasını talep eden bu kutlu ve barışçıl ayaklanmayla Fizan’ın üzerine hak güneşi doğdu. Bu ayaklanma, Fizan halkını kurtarmayı, milli servetin Libya'nın tüm bölgeleri arasında adil bir şekilde dağıtılması yoluyla Fizanlıların yaşadığı haksızlıkları, ötekileştirmeleri, yoksulluğu ve korkularını gidermeyi amaçlıyor” şeklinde konuştu.
Fizan bölgesinde birçok kültürü bir araya getiren faktörün, ‘ortak tarih ve kader’ olduğuna işaret edilen bildiride, tüm sakinlerinin hiçbir dışlamaya veya ötekileştirmeye maruz kalmadan adem-i merkeziyetçi yapıda yer alma hakkına sahip olduğu vurgulandı. Bildiride ayrıca “Fizan’ın siyasi, ekonomik, sosyal ve güvenlik kurumları tüm sakinlerinin adalet ve fırsat eşitliği temelinde katılımını garanti ediyor” denildi.
Bununla birlikte sosyal uzlaşıya dikkat çekilen bildiride, Fizan’ın adem-i merkeziyetçi yönetiminin ‘aynı vatandaki tüm insanlar için uzlaşı sağlamaya, barış içinde birlikte yaşamaya, ülke içinde ve dışında yerinden edilmiş kişilerin geri dönüşünü sağlamak için tüm önlemleri almaya, milli ve uluslararası yasa ve geleneklere uygun bir şekilde geçiş döneminde bölgeye adalet getirmeye ve genel af yasalarını uygulamaya’ istekli olduğu vurgulandı.
Bildiride ayrıca yönetim kadrolarında gücün adil dağılımının yanı sıra bu kadrolarda kadınların ve özel gereksinimli bireylerin de bulunmasına önem verileceğinin altı çizilirken, “Tüm bunlar, Fizan’ın gelişimi için temel direklerdir. Bununla birlikte bir bütün olarak ulusal düzeyde toplum katılımı ilkelerinin pekiştirilmesidir” ifadeleri yer aldı.
Libya’nın iç işlerine herhangi bir şekilde yabancı bir müdahalenin tamamen reddedildiği vurgulanan bildiride, “Ülkemiz içindeki sorunlarımızı, her türlü dış müdahaleden uzak, açık ve şeffaf ulusal diyalog yoluyla çözebiliyoruz” denildi.
Öte yandan İtalya, güneydeki bazı isimlerin Fizan Bölge Konseyi’nin kurulmasına yönelik itirazlarını görmezden gelirken Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı aracılığıyla yaşanan gelişmeyi memnuniyetle karşıladığını bildirdi.
İtalyan haber ajansı Adnkronos (AKI) tarafından yayınlanan bir bakanlık açıklamasında bu adımın, güney bölgesindeki ‘geniş sosyal ve kabile gerçekliğinin bir göstergesi’ olduğu ve ‘siyasi uzlaşı sürecine giden yoldaki son gelişmeleri’ temsil ettiği belirtildi.
Fizan Libya’nın üçüncü parçası
Libya'yı oluşturan Trablus (Kuzeybatı) ve Berka (Doğu) üç ana bölgeden biri olan Fizan ülkenin güneybatısında yer almakta.
1551-1577 yılları arasında Fizan Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine girdi. 1711'de Trablus’un İstanbul'a sözde bağlı ama fiiliyatta özerk Karamanlı Hanedanı'nın eline geçmesiyle Fizan’ın Osmanlılarla bağlantısı kesildi. Osmanlılar 1835’te tekrar Fizan’ı İstanbul’a bağladı.
1911’de İtalya'nın Trablus'u işgal etmesinin ardından 1912’de Fizan da Uşi anlaşmasıyla İtalya’ya bağlandı. Fizan'daki Arap birliklerinin İtalyanlara direnişi ise 1930'lara kadar devam etti.
İtalyan ve Fransız işgallerinden 1947’de kurtulmasından sonra Trablusgarp, Fizan ve Berka (Sirenayka) birleşip 1951’de Libya Birleşik Krallığı'nı kurdular.
