Uzayda radyasyona maruz kalan astronotlara şaşırtıcı çözüm: Çernobil'de yetişen mantarlar

1986'da yaşanan Çernobil felaketinin yaklaşık 200 bin kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak ölümüne sebep olduğu düşünülüyor (Wikimedia Commons)
1986'da yaşanan Çernobil felaketinin yaklaşık 200 bin kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak ölümüne sebep olduğu düşünülüyor (Wikimedia Commons)
TT

Uzayda radyasyona maruz kalan astronotlara şaşırtıcı çözüm: Çernobil'de yetişen mantarlar

1986'da yaşanan Çernobil felaketinin yaklaşık 200 bin kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak ölümüne sebep olduğu düşünülüyor (Wikimedia Commons)
1986'da yaşanan Çernobil felaketinin yaklaşık 200 bin kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak ölümüne sebep olduğu düşünülüyor (Wikimedia Commons)

Çernobil nükleer fekaketinin yaşandığı alanda bulunan bir tür mantar, astronotların derin uzay görevinde rasyasyondan korunmasını amaçlayan bir proje kapmsamında uzaya gönderildi.
Hakem onayı bekleyen makalelerin yayımlandığı biorXiv’de projeyi açıklayan bilim insanları, “Derin uzay araştırma görevlerinde insanlar için en büyük tehlike radyasyon” ifadelerini kullandı.
NASA yetkilileri ve SpaceX gibi özel şirketler, insanları Mars’a gönderme arzusunu açıkça ortaya koyuyor. Ancak bu gerçekleşmeden önce birçok teknik zorluğun üstesinden gelinmesi gerekiyor. En ciddi sorunlardan biri de astronotları radyasyondan korumak.
Bu nedenle astronotları korumanın uygun yollarını arayan bilim insanları, Dünya’daki en radyoktif bölgelerden biri olan Çernobil’deki yıkık reaktörlerin içinde yetişebildiği gözlenen bir mantar türüne odaklandı.
Cladosporium sphaerospermum isimli mantarın kullanıldığı araştırma projesini, Kuzey Carolina Charlotte Üniversitesi, Stanford Üniversitesi ve Kuzey Carolina Bilim ve Matematik Okulu'ndan bilim insanları başlattı.
Çernobil’de yetişen mantarın gama radyasyonunu kimyasal enerjiye dönüştürmek için melanin kullandığı ve “radyosentez” yaptığı düşünülüyor. Proje kapsamında mantarın bulunduğu bir petri kabının, Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki (UUİ) astronotlar tarafından izlendiği ifade ediliyor.

Cladosporium sphaerospermum'un büyümesi ve iyonlaştırıcı radyasyonu hafifletme yeteneği UUİ’de 30 gün incelendi.
İnceleme sonucunda mantarın uzayda, Alçak Dünya Yörüngesi’nde yetiştirilebileceği keşfedildi. Araştırmacılar, konuyla ilgili şu ifadeleri kullandı:
"Büyüme özellikleri, mantarın uzay radyasyonuna adapte olmakla kalmayıp, ona karşı koruma sağladığını gösterdi."



Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
TT

Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)

Batılı ülkelerdeki büyük firmalar, Çin üretimi yapay zeka modellerini kullanmaya yöneliyor.

Wall Street Journal’ın (WSJ) analizinde, Amazon Web Services, Microsoft ve Google gibi Amerikan devlerinin, müşterilerine DeepSeek’i bir seçenek olarak sunmaya başladığını yazıyor.

Bu durumun, ABD hükümetinin veri güvenliği nedeniyle Çinli DeepSeek firmasının bazı uygulamalarını devlet cihazlarında yasaklamasına rağmen gerçekleştiğine işaret ediliyor.

Analiz firması Sensor Tower’ın verilerine göre, ABD’li OpenAI firmasının ürettiği ChatGPT en popüler yapay zeka destekli sohbet botu olma özelliğini koruyor. Küresel çapta uygulamanın 910 milyon kez indirildiği belirtiliyor. Çinli mühendislerin tasarladığı DeepSeek ise 125 milyon kez indirildi.

Harvard Üniversitesi’nin haziranda yayımladığı bir çalışmada, Çin’in yapay zekada öne çıkmasını sağlayan iki temel unsurun veri zenginliği ve insan sermayesi olduğu belirtilmişti.

WSJ’nin analizine göre de Amerikan şirketleri daha çok “yapay genel zeka” (AGI) gibi devrimsel ilerlemelere yoğunlaşırken, Çinli firmalar pratik uygulamalarla günlük sorunları çözmeye odaklanıyor. Çinli şirketler aynı zamanda modellerini açık kaynak olarak sunuyor. Bu sayede kullanıcılar modelleri kendi ihtiyaçlarına göre uyarlayabiliyor.

Alibaba’nın “Qwen” adlı açık kaynak modelinin dünya genelinde 100 binden fazla türevi geliştirildi. Haberde, Japonya Ekonomi Bakanlığı için özel yazılımlar geliştiren Tokyo merkezli Abeja şirketinin Google ve Meta yerine Qwen’i tercih ettiğine dikkat çekiliyor.

DeepSeek, diğer yapay zeka şirketlerine kıyasla düşük maliyetle ve az sayıda çip kullanarak geliştirdiği açık kaynaklı yeni modeli DeepSeek-R1'i, 20 Ocak'ta piyasaya sürmüştü. ABD’li şirketlerle yarışan modelleri daha ucuza geliştirip sattığını öne süren DeepSeek, Nvidia'dan Microsoft'a kadar teknoloji devlerinin yüzlerce milyar dolar değer kaybetmesine neden olmuştu.

Batılı ülkeler, DeepSeek’in siber güvenliği ihlal ettiğini ve verilerin Pekin yönetimiyle paylaşılmasını sağladığını öne sürmüş, firmaysa iddiaları yalanlamıştı.

Güney Afrika’daki Witwatersrand Üniversitesi, DeepSeek’in diğer yapay zeka modellerine göre daha iyi veri güvenliği sağladığını savunuyor. Üniversite yetkililerinden Tarık Surtee, “Açık kaynaklı olması ve çevrimdışı kullanılabilmesi, verilerimizi koruyor” diyor.

Independent Türkçe, Wall Street Journal, RT