Britanyalı fosil avcısı, ünlü dinozorun akrabasını keşfetti

Bilim insanları keşfedilen türün 115 milyon yıl önce gezegende dolaştığını söylüyor

Yeni dinozorun son anlarını resmeden bir çizim (Trudie Wilson)
Yeni dinozorun son anlarını resmeden bir çizim (Trudie Wilson)
TT

Britanyalı fosil avcısı, ünlü dinozorun akrabasını keşfetti

Yeni dinozorun son anlarını resmeden bir çizim (Trudie Wilson)
Yeni dinozorun son anlarını resmeden bir çizim (Trudie Wilson)

Bilim insanları, Wight Adasında bulunan bir dizi kemiğin Tyrannosaurus rex'le aynı aileye mensup yeni bir dinozor türüne ait olduğunu söylüyor.
Southampton Üniversitesi paleontologları, Vectaerovenator inopinatus ismi verilen ve 115 milyon yıl önce Kretase döneminde yaşayan dinozorun uzunluğunun 4 metreye vardığını tahmin ediyor.
Dinozor, Tyrannosaurus rex ve günümüz kuşlarını da içeren yeni bir teropod türü.
Geçen yıl Wight Adası'nın Shanklin kıyısında bulunan 4 kemiğin de büyük ihtimalle aynı dinozora ait olduğu tahmin ediliyor.
Bilim insanları, Vectaerovenator inopinatus'un muhtemelen kalıntılarının keşfedildiği yerin hemen kuzeyindeki bir alanda yaşadığını ve gövdesinin denize karıştığını söylüyor.
25'ten fazla türün bulunduğu Wight Adası dinozor kalıntılarıyla ünlü. Örneğin, Wight Adasına kıyasla 300 kattan daha büyük olan İngiltere'de sadece 21 tür bulundu.
Yeni fosiller 2019'da birkaç hafta arayla üç ayrı keşifte açığa çıkmıştı. Fosillerin ikisi tekil şahıslar, biri ise bir aile tarafından bulunmuş ve hepsi, civardaki Sandown'da bulunan Dinozor Adası müzesine teslim edilmişti.
Stratford-upon-Avonlu müdavim fosil avcısı Robin Ward, keşfi gerçekleştirdikleri esnada Wight Adası'nda bir aile gezisindeydi.
Ward, "Keşfettiğimiz kemikleri bulmanın verdiği mutluluk kesinlikle harikaydı" dedi.
Kemiklerin özel olduğunu düşündüğüm için Dinozor Adası Müzesini ziyaret ettiğimizde yanımda götürdüm.
Kemiklerin nadir şeyler olduğunu hemen anladılar ve tam olarak araştırılabilmesi için müzeye bağışlayıp bağışlayamayacağımızı sordular.
Dört omuru inceleyen Southampton Üniversitesi paleontologları, bu kemiklerin muhtemelen daha önce bilim insanlarının bilmediği bir dinozor cinsine ait olduğunu teyit etti.
Bulgular Papers in Palaeontology dergisinde yayımlanacak.
Üniversitenin araştırmayı yöneten doktora öğrencisi Chris Barker, "Deniz habitatına karışması sebebiyle Shanklin'deki çökeltilerde genelde dinozor bulamazsınız" dedi.
Daha çok, fosilleşmiş istiridye veya dalgaların kıyıya vurduğu dallara rastlarsınız. Dolayısıyla bu gerçekten de nadir bir buluş.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature