Dinozor ihtiyozor büyük lokma yutmuş

İhtiyozor fosili
İhtiyozor fosili
TT

Dinozor ihtiyozor büyük lokma yutmuş

İhtiyozor fosili
İhtiyozor fosili

2010 yılında Çin’in güneybatısında fosili bulunan “ihtiyozor” isimli deniz sürüngeni son yemeğinde yiyebileceğinden daha büyük bir hayvanı yemeye çalışmış olabilir.
Boyu yaklaşık 5 metre olan yunus benzeri hayvanın midesinde, “thalattosaur” olarak adlandırılan yaklaşık 4 metre uzunluğunda kertenkele benzeri bir sürüngenin kalıntıları bulundu.
Kaliforniya Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, Ağustos ayında iScience dergisinin son sayısında yayınlanan bir çalışmada, thalattosaurun dinozorlar çağına ilişkin bilinen en uzun deniz sürüngeni avı olduğunu ve insandan daha büyük bir hayvanı yiyen deniz sürüngelerine doğrudan ve en eski kanıt olabileceğini ifade ettiler.
Araştırmacılar, ihtiyozorun büyük bir öğün olması sebebiyle thalattosauru yemesinin ardından ölmüş olabileceğini açıkladılar.
Dişlerinin keskin olmaması ihtiyozorun kafadan bacaklılar gibi küçük yumuşak avları tercih etmesi gerektiğini göstersede araştırmacıların, ihtiyozorun keskin olmayan dişlerle büyük şeyler yiyebildiğine dair güçlü delilleri var.
Kaliforniya Üniversitesi’nden Paleontolog Ryosuke Motani ve meslektaşları çalışma sırasında, yaklaşık 240 milyon yıl önce Triyas Devri’ne ait yetişkin bir ihtiyozorun neredeyse tamamen korunmuş iskeletini inceledi. Hayvanın midesindeki büyük kemik kitlesinin dikkatlice incelenmesinin ardından Motani’nin ekibi ihtiyozorun son yediği şeyin bir thalattosaur olduğunu keşfetti.
Hayvanın midesindeki thalattosaur kalıntılarında mide asiti ile çözündüğüne dair çok az kanıt bulunuyor, bu da ihtiyozorun devasa öğününü yemesinden kısa bir süre sonra öldüğünü gösteriyor.
Araştırmacılar, ihtiyozorun büyük ihtimalle öğününü etrafta aramayıp onu kendisinin avladığını düşünüyor. Bunun sebebi olarak, başka hiçbir yırtıcı hayvan tarafından dokunulmamış bütün bir ölü hayvan bulmasının olağan dışı olduğu belirtiliyor.
Öte yandan thalattosaurun uzuvları hala kısmen vücuduna bağlı durumdayken kuyruğu yaklaşık 20 metre uzakta bulundu.
Yazarlar, su altında cisimlerin nasıl çözündüğüne dair çalışmaların, eğer thalattosaur  ihtiyozor onu bulduğunda ölü olsaydı uzuvlarının kuyruğundan önce çürümüş olacağına işaret ettiğini söylüyor.
İhtiyozorun fosilleşmiş kafası ve gövdesi iyi korunmuş olmasına rağmen birbirinden ayrılar, bu durum ihtiyozorun thalattosauru çenesinde taşıyıp kafasını vurduğu esnada boynu kırılarak ölmüş olabileceğini gösteriyor. İhtiyozorun thalattosauru öldürme şekli timsahların ve katil balinaların kullandığı keskin dişler olmadan yiyeceklerini parçalama yöntemi ile aynı.



Balina kemiğinden yapılmış en eski aletler bulundu

Gri balina kemiğinden yapılan 18 bin yıllık alet, insan-balina etkileşiminin tarihine ışık tutuyor (Alexandre Lefebvre/AP)
Gri balina kemiğinden yapılan 18 bin yıllık alet, insan-balina etkileşiminin tarihine ışık tutuyor (Alexandre Lefebvre/AP)
TT

Balina kemiğinden yapılmış en eski aletler bulundu

Gri balina kemiğinden yapılan 18 bin yıllık alet, insan-balina etkileşiminin tarihine ışık tutuyor (Alexandre Lefebvre/AP)
Gri balina kemiğinden yapılan 18 bin yıllık alet, insan-balina etkileşiminin tarihine ışık tutuyor (Alexandre Lefebvre/AP)

Araştırmacılar, insanların balina kemiğinden yaptığı en eski aletleri keşfetti. İspanya'da bulunan kemiklerin avlanmak için kullanıldığı düşünülüyor.

Paleolitik Çağ'da kıyı bölgelerinde yaşayan insanların güçlü balina kemiklerinden çeşitli aletler yapmış olması muhtemel görülüyordu. Ancak deniz seviyesinin yükselmesi nedeniyle bilim insanları kıyı popülasyonlarına dair kanıt bulmakta zorlanıyor.

Bugünkü Avrupa'nın batısında binlerce yıl önce yaşayan insanların, kızıl geyikten atlara kadar karada yaşayan çeşitli türleri avladığı bilinse de deniz canlılarıyla etkileşimleri tam olarak belirlenemiyordu.

Öte yandan son yıllarda yapılan çalışmalar, deniz kıyısındaki canlılardan faydalandıklarına dair kanıtlar sunuyor. 

Toulouse-Jean Jaurès Üniversitesi'nden arkeolog Jean-Marc Pétillon, "İnsanların karasal kaynaklı beslenmeye ek olarak deniz kabukları topladığını, deniz kuşlarını ve deniz balıkları avladığını gösteren çalışmalar var ve bunlar Paleolitik insanların deniz kökenli kalıntıları deniz kıyısından uzağa, iç bölgelere taşıması sayesinde mümkün oldu" diyor.

Pétillon ve ekip arkadaşları yeni çalışmalarında İspanya'nın Biskay Körfezi çevresindeki kazılarda çıkarılan 83 kemik aleti ve Santa Catalina Mağarası'nda keşfedilen 90 kemiği analiz etti.

Kütle spektrometrisi ve radyokarbon tarihleme teknikleriyle kemiklerin hangi türlere ait olduğunu ve yaşını belirlediler.

Bulguları hakemli dergi Nature Communications'ta dün (27 Mayıs) yayımlanan çalışmaya göre kemikler en az 5 büyük balina türünden geliyor. Bunlar arasında ispermeçet balinası, oluklu balina, mavi balina ve gri balina öne çıkıyor. Diğer türün Eubalaena ve Grönland balinası olduğu düşünülüyor. 

Araştırmacılar en eski örneklerinse 19 bin ila 20 bin yıllık olduğunu saptadı. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda balina kemiğinden yapılmış aletlere dair sağlam kanıtlar yaklaşık 5 bin yıl öncesine dayanıyordu.

Western Carolina Üniversitesi'nde balinalar üzerine çalışan Vicki Szabo, yer almadığı araştırma hakkında "İnsanlar ve balinalar belli ki uzun zamandır etkileşim içinde" diyor.

Bilim insanları sivri uçlu aletlerin avlanma amacıyla kullanıldığını tahmin ediyor. Pétillon şu ifadeleri kullanıyor: 

Balina kemiğinden yapılmış nesnelerin çoğu, av ekipmanının parçası olan sivri uçlu aletler. Bazılarıysa çok uzun ve kalın olduğundan, muhtemelen oklardan ziyade mızrak benzeri aletlere bağlanıyordu.

Pétillon bu dönemde sivri uçlu aletlerde dayanıklı ve esnek olduğu için genellikle geyik boynuzu kullanıldığını ancak balina kemiklerinin muhtemelen boyutları nedeniyle tercih edildiğini söylüyor.

Araştırmacılar ayrıca Paleolitik Çağ'daki insanların balinaları avlamadığını, kıyıya vuran hayvanların kemiklerini kullandığını düşünüyor. 

Pétillon "Aktif balina avcılığının en eski kanıtları çok daha yeni. Kore'de yaklaşık 6 bin yıl önce ve Avrupa'da yaklaşık 5 bin yıl önceye ait" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, AP, Nature Communications