İsa Nahari
Çeviri, dünyanın en büyük içerik akışlarından biridir. Çevirinin aynı zamanda “asıl metne ihanet” olduğu söylenir. Tartışma ortamlarında zaman zaman gündeme gelen bu söz ister doğru olsun ister olmasın genel olarak Arap içeriğinin gerçekliğini İngilizcenin içerik zenginliği ile karşılaştırdığında, İngilizce okuyucu için eğlenceli zaman geçirme ve bilgisinin ufkunu genişletme kaynağı olduğu sürece bu karşılaştırma “ihanete hoş geldin” diye bağırabilir.
Teşvik eksikliği
Bugün 442 milyon kişinin Arapça konuşmasına rağmen, Independent Arabia’nın ulaştığı verilere göre, Wikipedia’da Arap editör ve içerik hazırlayanların sayısı 111 kişiyi geçmiyor. Yani Arapça konuşan her bir milyonda iki kişi. Bu da internetteki içerik eksikliğini haklı çıkaran bir durum. Bu konudaki girişimler eksik kalıyor. Makale yazımı veya yabancı sitelerdeki yayınların yazılı ve görsel çevirisi bireysel ve kurumsal düzeyde sınırlı kalıyor. Bazıları bu konuda başarılı oldu ve devam ediyor. Geriye kalanlar ise hızla piyasadan kayboldu. Bunun birçok sebebi var. Bunlar arasında imkanı olanların isteksizliği ve maddi ve manevi teşvik eksikliği gösterilebilir. Özellikle sanal ortamda yayınlan makale ve Youtube’da yayınlanan videolar kısa sürede faydalı olmuyor
Wikipedia Arapçanın canlandırılması
Arap internet kullanıcısının en azından beklediği şey bireysel arzu ve hükümet koordinasyonunun birleştirilmesidir. Bunu geçen hafta gerçekleştiren Suudi Arabistan genç erkek ve kızlardan oluşan 50 kişilik gönüllü bir grubu Wikipedia Ansiklopedisi’nin Arapça versiyonunu zenginleştirmek, sitede yeni makaleler yayınlamak ve mevcut tercümeleri geliştirmek için görevlendirdi.
Suudi Arabistan’ın bu girişimi, Kral Abdulaziz Kurumu’nun 2018’in sonlarında hayata geçirdiği “Wiki Dowen” isimli proje kapsamında geldi. Proje, tarihi içerikleri zenginleştirmeyi hedefliyor. Söz konusu gençler girişimin ilk etabında 20-27 Eylül arasında gerekli araç gereçler hakkında uzman isimlerden eğitimler alacak. Sonraki dönemler bu ekibe yeni kişilerin katılması bekleniyor.
Wiki Dowen Proje Müdürü Zahir el-Harif, Independent Arabia’ya yaptığı açıklamada, son girişimin Suudi Arabistan, Arap ve İslam dünyasının uygarlık tarihi, turizm ve tarihi eserlerine odaklanacağını belirterek, gelecek dönemde hayata geçirecekleri girişimlerin farklı alanlarda herkesin katkı sunmasına imkan sağlayacağını kaydetti. Harif, halihazırda kabul edilen gençlerin katılımlarını kolaylaştırmak amacıyla online eğitim alacaklarını aktardı.
Harif’in anlattıkları, bu yeni girişimin, devamı gelmeyen diğer girişimlerden farklı olacağına dair umut veriyor. Suudi Arabistan resmi haber ajansında yer alan habere göre, gönüllü 50 genç, sanal eğitimler sırasında Wikipedia’da editörlük becerileri, 5 bin baytlık makaleler yazma, tercüme etme veya mevcut tercümeleri geliştirme gibi konularda bilgi sahibi olacak.
7 bini aşkın makalenin kazandırılması
2018’in sonlarında başlayan Wiki Dowen Projesi şu ana kadar Wikipedia Arabi’ye 450 makale yazdı, 600 çeviri yaptı ve 2 bin 200 çeviriyi geliştirdi. Proje kapsamında düzeltilen makalelerin sayısı 4 bine ulaştı. Wikipedia’da yaklaşık 50 milyon makale bulunuyor. Bunların bir milyondan fazlası Arapça ve 15 binden fazlası Suudi Arabistan hakkında yazılmış. Wikipedia Arapça’yı en çok ziyaret eden Arap ülkesi, ayda yaklaşık 40 milyon görüntüleme ile Suudi Arabistan. Wikipedia’nın Arapça versiyonu, 300 dil versiyonu arasında ziyaret açısından 16’ıncı, derinlik ve kalite açısından ise 9’uncu sırada geliyor.
Üniversitelerde İngilizce eğitim
Suudi Çevirmenler Derneği Başkanı Muhammed el-Berekati, Arap Birliği bünyesinde çeviri projeleri için bir çeviri ekibi kurulması çağrısında bulunarak, Arap dünyasında tercüme kuruluşları arasındaki koordinasyon düzeyinin yükseltmek için bu konuda çabaların birleştirilmesinin artık önemli bir mesele haline geldiğini belirtti.
Suudi akademisyene göre, bilgiyi yayma konusunda kendine güvenen Arap üniversitelerinin İngilizce dilinde eğitim verme yaklaşımının eğitim içeriğinin zayıflamasına ve bilimsel içeriklerin Arapçaya kazandırılması konusundaki taleplerin azalmasına yol açıyor. Çeviri alanındaki istatistiklerde en önde gelen ülkelere bakıldığında, bu ülkelerdeki okullarda ve üniversitelerde eğitimin anadilde yapıldığı görülür. Çoğu zaman bu istatistikler yanlış anlaşılıyor ve bu tercümelerin edebiyat ve roman alanında olduğu zannediliyor. Bu yanlış değerlendirme sonucu Arapça içerik miktarını artırmak için dünya edebiyatını tercüme etme yönünde bir eğilim ortaya çıkıyor. Ancak Arapça içerik bu edebi türe indirgendiği için sonuç beklendiği gibi olmuyor.
Bireysel projeler
Öte yandan Arapça içeriği zenginleştirmek hedefiyle Teracum (tercümeler) Platformu gibi bireysel projeler de bulunuyor. Teracum Platformu bugün halen aktif olarak dünyadaki makaleleri uzmanların eliyle tercüme ediyor. Platform’un Youtube kanalında da çeşitli alanlar ve içeriklerle ilgili çeviri videoları yer alıyor. Bu alandan sorumlu çalışma ekibi görüşmeler yaparak ve etkinliklerle çeviriler yapıyor.
Bundan üç yıl önce hayata geçen Teracum Platformu’nun Başkanı Abdurrahman Seyyid, genel itibarıyla Arapça içerik konusunda bir zayıflığın olduğu gerçeğini reddetmiyor. Seyyid bunun arkasında, organize olma anlayışının bulunmaması ile destek ve teşvik eksikliğinin olduğunu söyledi.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Seyyid, “Arap içeriğini zenginleştirme konusunda destekçi ve teşvik edici tarafların eksikliği, Arap içeriğinin zayıflığının başlıca sebebi olabilir. Bunun yanı sıra ister işgücü piyasalarında Arapçanın kullanımını destekleyen kültürel projeler, ister, eğitim müfredatı, yayınlar ve diğerleri aracılığıyla olsun Arapçanın, konuşanları arasındaki konumunu güçlendirmesini sağlayacak dil planlaması eksikliği var.