Libya’nın doğusunda hükümet karşıtı protestolar

Libyalı göstericiler Bingazi şehir merkezinde araç lastiği yakıyor (Reuters)
Libyalı göstericiler Bingazi şehir merkezinde araç lastiği yakıyor (Reuters)
TT

Libya’nın doğusunda hükümet karşıtı protestolar

Libyalı göstericiler Bingazi şehir merkezinde araç lastiği yakıyor (Reuters)
Libyalı göstericiler Bingazi şehir merkezinde araç lastiği yakıyor (Reuters)

Libya’nın doğusundaki Bingazi ve Beyda kentlerinde nadir görülen bir durum yaşandı. İki kentte perşembeyi cumaya bağlayan gece gösteriler düzenlendi. Elektrik kesintileri, hayat pahalılığı ve su kesintileri gibi ağırlaşan yaşam şartlarını protesto eden göstericiler, Abdullah es-Sani’nin başkanlığındaki geçici hükümetin görevden alınmasını talep etti. Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, durumu düzeltmek için ülkenin doğusundaki yetkililere acil toplantı çağrısında bulundu.
Sürpriz bir biçimde ve daha önce herhangi bir duyuru yapılmadan, onlarca genç birden Bingazi şehir merkezinde akın etti ve araç lastikleri yakarak Cemal Abdunnasır Caddesi’ni kapattı. Gece saatlerinde ise farklı yaşlardaki göstericiler havaalanı yolunda toplandı. Bazı göstericiler de daha önce Ulusal Ordu’ya destek gösterilerine sahne olan El Kiş Meydanı’nda bir araya geldi.

Korku düğümünü çözdük
“Korku düğümünü çözdüklerini” ifade eden grup, idari ve mali yolsuzluk, uzun elektrik kesintileri, hayat pahalılığı, ağırlaşan yaşam şartları, su kesintileri ve paralel piyasada dolar kurundaki yükselişi protesto etti. “Libya-Libya” sloganları atan göstericiler, Abdullah es-Sani’nin başkanlığındaki geçici hükümetin görevden alınması başta olmak üzere siyasi yüzlerin değişmesini talep etti.
Bingazi’nin Es Sabiri Mahallesi’ne yakın bir bölgede oturan Ali İmsad, “Paralel piyasada dolar kurundaki yükselişin gölgesinde bölgemizdeki yaşam koşulları artık çok ağırlaştı. İşsizlik oranları yükseliyor ve hükümet hizmet etmiyor” dedi.
Şarku’l Avsat’a konuşan İmsad, “Bingazi’de yaşam koşullarının kötüleşmesinin sorumlusu olarak, vatandaşa hiçbir hizmet sunmayan Sani hükümetini görüyoruz. Bankaların artık likiditesi yok.
Göstericilerden biri, okuduğu açıklamada, protesto eylemlerini “devlet kurumlarının ve adaletin olmayışı nedeniyle yaşadıkları zulüm” şeklinde gerekçelendirdi.
Sani hükümetinin İçişleri Bakanı İbrahim Boşnaf, göstericiler ile güvenlik güçleri arasında olası bir çatışmayı önlemek amacıyla bütün güvenlik güçlerini kent merkezinden çekti. Göstericiler sabahın ilk saatlerine kadar caddede kalmayı sürdürdü. Bingazi’deki protestolara eşzamanlı olarak Sani hükümetinin merkezinin bulunduğu Beyda kentinde de benzer protestolar patlak verdi. Beyda’da elektrik kesintileri, hayat pahalılığı, ağırlaşan yaşam şartları, su kesintilerini protesto eden göstericiler hükümetin istifasını talep etti.

Akile Salih’ten acil toplantı çağrısı
Bingazi ve Beyda sokaklarında gösterilerin düzenlenmesinden kısa bir süre sonra Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, başta geçici hükümet başkanı Sani, Bingazi’deki Merkez Bankası Müdürü, El-Barika Şirket Müdürü, Meclis bünyesindeki komitelerin başkanları olmak üzere tüm devlet kurumlarının yetkililerini göstericilerin taleplerini karşılamak için acil toplantıya çağırdı.
Bingazi sakinlerinden siyasi ve insan hakları aktivisti Cemal el-Fellah, “Barışçıl gösteri hakkı mevzuat ve yasalar tarafından güvence altına alınmıştır. Bingazi’nin gençleri, sıkıntılarınızı herkese duyurmanızın vakti gelmiştir” diyerek, göstericilere protestoların barışçıl yapısını ve devlet kurumlarını koruma çağrısında bulundu.
Libya Ulusal Ordusu’na (LUO) bağlı savaş medyası bölümü, petrol kuyularının güvenliğinin sağlanması amacıyla ülkenin orta ve güney kesimindeki çöllerde arama tarama operasyonları yürütüldüğünü bildirdi. Bölümden dün yapılan açıklamada, 1’inci Piyade Tugayı askerilerinin çölün yanı sıra Petrol Hilali limanları ve kuyuları arasındaki bağlantı yolları ile güneydeki petrol kuyularında devriyelerine devam ettiği belirtildi. Açıklamada, devriyelerin “Libya halkının refahına karşı herhangi bir saldırının önlenmesini” hedeflediği kaydedildi.
LUO’nun devriyeleri, Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne (UMH) bağlı Öfke Volkanı Operasyonu Medya Merkezi'nin mayın temizleme operasyonları yürütüldüğünü açıkladığı bir dönemde geldi. Merkez’in açıklamasında, Mayın Temizliğini Sürdürme Örgütü’nden gönüllülerin “başkent Trablus’un banliyölerinde bulunan Kuberi ez-Zehra ile et-Tugar bölgesindeki mahallerde patlamamış bir dizi füze ve bombayı etkisiz hale getirme konusunda başarılı oldukları” ifade edildi. Trablus’un güneyinde ve Havalimanı Caddesi’nde çok sayıda mayının patladığına dikkat çekilen açıklamada patlama sonucu daha önce yerinden edilenlerden evine dönen kişilerin ve bu mayınları etkisiz hale getirme operasyonları sırasında askeri mühendislerden bazı unsurların hayatlarını kaybettiği bilgisine yer verildi.
Öte yandan Temsilciler Meclisi ve Devlet Yüksek Konseyi temsilcileri, Fas’ın Bouznika kenti ile İsviçre’nin Montrö kentinde önceki gün yürüttüğü diyalog toplantılarını tamamladı. İtalya, verdiği tavsiyelerin, Libyalı tarafların Montrö’deki görüşme sonuçlarına dahil etmesini memnuniyetle karşıladı. İtalya resmi haber ajansı Nova’da yer alan habere göre, İtalya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Müzakereler, yaklaşmakta olan Libya Siyasi Diyalog Forumu’nun düzenlenmesi ışığında doğru yönde atılmış bir adımdır” ifadelerine yer verildi.
Arap Birliği de halihazırda Libya dosyalarını izleyen ve BM himayesinde ekonomik, siyasi ve güvenlik krizlerinin çözümü için belirli anlaşmalara varılmasını sağlamak için Libyalı taraflar arasında güven inşa etmeyi ve bakış açılarını yakınlaştırmayı hedefleyen siyasi hareketleri memnuniyetle karşıladığını açıkladı.

Arap Birliği’nden görüşmelere destek
Arap Birliği Genel Sekreterliği’nden bir yetkili kaynak, dün, Fas’ın Libya diyaloğuna ev sahipliği yapmasını takdir ettiğini belirterek, Buzinka’daki görüşmelerden özellikle “devlet kurumlarındaki önemli görevlerin paylaşımı” kararının önemini vurguladı.
Kaynak, Libya’daki Birleşmiş Milletler Destek Misyonu’nun, Möntre’de yapılan istişare toplantılarından çıkan sonuçları ve Libyalı katılımcı şahsiyetlerin Libya’da geçiş aşamasının tamamlanarak parlamento ve devlet başkanlığı seçimlerinin düzenlenmesini hedefleyen adımlar ve kazanımlar üzerinde uzlaştıklarını ilan etmesini memnuniyetle karşıladı.
Kaynak, Arap Birliği’nin, Libyalı taraflar arasında daha fazla güven köprüsü inşa etmesine hizmet edecek şekilde üzerinde uzlaşılan çeşitli anlaşmaları aktifleştirecek, sükûnet halini korumaya ve sahadaki ateşkesi pekiştirmeye katkı sağlayacak ve Libya krizine siyasi entegrasyon ve tamamen ulusal çözümler üretecek çalışmaları ve BM himayesindeki tüm çabaları sürdürme çağrısında bulunduğunu söyledi.

Halid el-Mişri ile Akile Salih Fas’ta görüşecek
Fas’a giden Temsilciler Meclisi heyetindeki üyelerden İsam el-Cihani, iki heyetin diyalog toplantılarında üzerinde uzlaştıkları konuların kamuoyuyla paylaşılması amacıyla Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri ile Temsilciler Meclisi Başkanı Salih’in Fas’ta yakında bir görüşme gerçekleştireceğini bildirdi.



 Tony Blair, Gazze Barış Konseyi üyelik adayları listesinden çıkarıldı

Eski İngiliz Başbakanı Tony Blair (Arşiv- AFP)
Eski İngiliz Başbakanı Tony Blair (Arşiv- AFP)
TT

 Tony Blair, Gazze Barış Konseyi üyelik adayları listesinden çıkarıldı

Eski İngiliz Başbakanı Tony Blair (Arşiv- AFP)
Eski İngiliz Başbakanı Tony Blair (Arşiv- AFP)

Financial Times gazetesi, güvenilir kaynaklara dayandırdığı haberinde, İngiltere eski Başbakanı Tony Blair'in Arap ve İslam ülkelerinden gelen itirazlar sonrasında Gazze Barış Konseyi üyeliğine aday listesinden çıkarıldığını bildirdi.

Blair, ABD Başkanı Donald Trump'ın eylül ayı sonlarında İsrail ile Hamas arasındaki savaşı sona erdirmek için 20 maddelik planını açıkladığı sırada konsey üyeliği için belirlenen tek isimdi. Trump, Blair'i "çok iyi bir adam" olarak tanımlamıştı.

Şarku’l Avsat’ın Financial Times’ten aktardığına göre, Blair o dönemde planı "cesur ve akıllıca" olarak nitelendirdi ve ABD başkanının başkanlık edeceği konseye katılmaktan memnuniyet duyacağını ifade etti.

Ancak bazı Arap ve Müslüman ülkeler, kısmen 2003 yılında ABD öncülüğündeki Irak işgaline verdiği güçlü desteğin Ortadoğu'daki itibarına verdiği zarar nedeniyle plana karşı çıktı.

Financial Times, Blair'in bir müttefikinin, eski başbakanın Barış Konseyi üyesi olmayacağını söylediğini aktardı. Müttefik, "Bu konsey mevcut dünya liderlerinden oluşacak ve altında daha küçük bir yürütme kurulu bulunacak" dedi.

Kaynak, Blair'in, Trump'ın damadı Jared Kushner ve ABD başkanının kıdemli danışmanlarından Steve Witkoff'un yanı sıra Arap ve Batı ülkelerinden üst düzey yetkililerle birlikte yürütme kurulunda yer almasının beklendiğini de ifade etti.


Netanyahu, yeni Suriye’yi diplomasiyle değil bombalarla karşılıyor: İsrail, yeni Şam yönetimini barış ortağı değil kontrol edilmesi gereken hedef olarak kodluyor

Başbakan Binyamin Netanyahu, 19 Kasım'da Suriye ile olan tampon bölgeyi, savunma, dışişleri ve güvenlik yetkilileri eşliğinde ziyaret etti (İsrail Başbakanlık Ofisi)
Başbakan Binyamin Netanyahu, 19 Kasım'da Suriye ile olan tampon bölgeyi, savunma, dışişleri ve güvenlik yetkilileri eşliğinde ziyaret etti (İsrail Başbakanlık Ofisi)
TT

Netanyahu, yeni Suriye’yi diplomasiyle değil bombalarla karşılıyor: İsrail, yeni Şam yönetimini barış ortağı değil kontrol edilmesi gereken hedef olarak kodluyor

Başbakan Binyamin Netanyahu, 19 Kasım'da Suriye ile olan tampon bölgeyi, savunma, dışişleri ve güvenlik yetkilileri eşliğinde ziyaret etti (İsrail Başbakanlık Ofisi)
Başbakan Binyamin Netanyahu, 19 Kasım'da Suriye ile olan tampon bölgeyi, savunma, dışişleri ve güvenlik yetkilileri eşliğinde ziyaret etti (İsrail Başbakanlık Ofisi)

Kasım 2025’in yağmurlu bir gecesinde, İsrail ordusunun Ramallah’ın kalbine yönelik baskını sürerken, başkanlık binasına birkaç metre mesafedeki bir noktada oturan üst düzey bir Filistinli yetkili acı bir tebessümle şunu söyledi:
“Şu an Filistin hakkında konuşmak istemiyorum. İsrail’i sömürgeci bir devlet olarak tanımlayan ezber cümleleri de tekrar etmeye niyetim yok. Şu anda konuşmak istediğim şey Suriye.”

Yetkiliye göre Suriye, Başbakan Binyamin Netanyahu’nun yalnızca gerçek bir barışı istemediğinin değil, komşu devletleri de görmek istemediğinin en açık kanıtı haline geldi. Zira Şam’daki yeni siyasi liderlik, İsrail’e karşı savaş ya da düşmanlık istemediğini açıkça ilan etmiş olmasına rağmen, İsrail Suriye topraklarını son derece sert askerî operasyonlarla ihlal etmeyi sürdürüyor.
Filistinli yetkili şöyle devam ediyor:
“Hamas 7 Ekim 2023’te savaşı başlattı, Hizbullah İsrail’i vurdu, Husiler İran’ın teşvikiyle ‘destek savaşına’ katıldı… Fakat Suriye tam tersine çatışmanın dışında kalmayı seçti; hatta çok daha fazlasını yaptı.”

“İsrail için bir tehdit yok”

Saldırganlığı caydırma operasyonlarının sonrası Şam’da kontrolü devralan yeni yönetim, İsrail dahil komşu hiçbir ülkeye tehdit oluşturmadığını açıkladı.
Bununla birlikte Beşşar Esed rejiminin çökmesi ve İran ekseninin bölgedeki en stratejik üssünü kaybetmesi, Suriye ile İsrail arasında çıkarların kesiştiği yeni bir dönemi mümkün kılabilirdi.

Filistinli yetkili, “İsrailliler sanki bu gerçekleri unuttu. Suriye artık İran milislerinin oyun alanı değil” diyor.

Bu süreçte ABD, Türkiye ve Azerbaycan, iki taraf arasında arabuluculuk yapmaya hazır olduklarını bildirerek, sınırların tamamen güvenli hâle gelmesini sağlayacak güvenlik düzenlemeleri için müzakerelere davet etti. İsrail’in çekincelerine rağmen Suriye, doğrudan görüşmelere dahi razı oldu. Nitekim Dışişleri Bakanı Esad el-Şeybani ile İsrail Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer arasında altı toplantı gerçekleştirildi.

İsrail kaynaklarına göre Şam, kapsamlı bir anlaşmaya ulaşmak adına büyük esneklik gösteriyor. 1967 ve 2024’te işgal edilen tüm toprakların iadesi karşılığında tam barış anlaşmasına hazır; fakat ara formüller de değerlendiriliyor. Bunlar arasında Golan’ın 15 yıla kadar İsrail’e kiralanması veya 1974 sınırlarına dönüşü öngören bir güvenlik mutabakatı da var.

Aynı kaynaklar,  yeni yönetiminin “İbrahim Anlaşmaları”na katılmaya da sıcak baktığını, bunun İsrail’in 1948’den bu yana hayalini kurduğu tarihi bir açılım olacağını belirtiyor.

İsrail’in karşılığı: İşgal ve hava saldırıları

Tehdit politikasını seçen İsrail, Aralık 2024’ten bu yana yeni yönetimin nefes almasına fırsat vermeden askerî havaalanları ve üsleri hedef alan yaklaşık 500 hava saldırısı düzenledi. Suriye’nin savunma kapasitesinin yüzde 85’ini yok eden İsrail, 450 km²’lik Suriye toprağını işgal ederek genişliği 7 km’yi aşan hat boyunca, Şeyh Cebel'den Dera’ya kadar ilerledi. Bazı bölgelerde 20 km derinliğe kadar kara harekâtı yürüten İsrail 9 askerî üs kurdu.

frgt
Netanyahu, Salı günü Suriye'deki tampon bölgedeki İsrail güçlerini denetledi (AP)

İsrail ayrıca, “Dürzi müttefikleri koruma” gerekçesiyle iç çatışmaları körükledi. Oysa İsrail’deki Dürzi vatandaşlar bizzat İsrail hükümetleri tarafından ayrımcılığa maruz kalıyor.
Tel Aviv yönetimi, Şam’ın yeni liderliğini Nusra Cephesi bağlantıları üzerinden karalamaya çalışsa da, geçen yıllarda bizzat İsrail ordusuna bağlı sahra hastaneleri ve Safed, Hayfa, Tel Aviv’deki çeşitli merkezlerin çok sayıda Nusra üyesini tedavi ettiği biliniyor.

Netanyahu’yu kim durdurabilir?

Son günlerde İsrail’de ortaya çıkan bilgiler, ABD Başkanı Donald Trump’ın İsrail’e ve Netanyahu’ya “Suriye politikasındaki yanlışları” nedeniyle sert bir uyarıda bulunduğunu gösteriyor.
Trump’ın, Suudi Arabistan ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın talebi üzerine, Şam’daki yeni yönetimle daha olumlu bir yaklaşım benimsemeye yöneldiği ifade ediliyor.

frgt
Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Trump ve Eş-Şara'nın Suriye'ye uygulanan yaptırımların kaldırılmasını görüşmek üzere Riyad'da geçen mayıs ayında gerçekleştirdiği toplantıdan bir kare (SPA)

Trump, İsrail’in attığı adımların “yanlış ve mantıksız” olduğunu düşünürken, birçok analist Netanyahu’yu dizginleyebilecek tek gücün Trump yönetimi olduğuna inanıyor.
Ancak bunun sahadaki sonuçlarının görülmesi zaman alabilir. Bu arada şu soru giderek daha sık soruluyor: “İsrail, Suriye ile böyle bir şekilde davranarak bölgesine nasıl bir mesaj veriyor?”


Suriye Dışişleri Bakanlığı SDG'nin, kontrolü altındaki bölgelerde kurtuluş kutlamalarını engellemesine tepki gösterdi

Yerel halkın, devrik Cumhurbaşkanı Beşşar Esed döneminde eski bir güvenlik merkezi olduğunu söylediği Kamışlı'daki bir kafeterya (Reuters)
Yerel halkın, devrik Cumhurbaşkanı Beşşar Esed döneminde eski bir güvenlik merkezi olduğunu söylediği Kamışlı'daki bir kafeterya (Reuters)
TT

Suriye Dışişleri Bakanlığı SDG'nin, kontrolü altındaki bölgelerde kurtuluş kutlamalarını engellemesine tepki gösterdi

Yerel halkın, devrik Cumhurbaşkanı Beşşar Esed döneminde eski bir güvenlik merkezi olduğunu söylediği Kamışlı'daki bir kafeterya (Reuters)
Yerel halkın, devrik Cumhurbaşkanı Beşşar Esed döneminde eski bir güvenlik merkezi olduğunu söylediği Kamışlı'daki bir kafeterya (Reuters)

Suriye Dışişleri Bakanlığı'nda Amerikan işlerinden sorumlu yetkili Kuteybe İdlibî, Suriyelilerin, Esed rejiminden kurtuluşunun ve devrilmesinin birinci yıl dönümü dolayısıyla kutlamalar yapmasını, kontrolü altındaki bölgelerde engelleyen Suriye Demokratik Güçleri’ne tepki gösterdi.

İdlibi, Suriyelilerin ulusal tarihlerinde önemli bir anı kutlamalarını engelleyen herhangi bir yapının, demokratik olduğunu veya halkı temsil ettiğini güvenilir bir şekilde iddia edemeyeceğini savundu. Meşru sevinç ifadesinden korkan bir yapı, onlar adına konuştuğunu iddia edemez; özgürlük bölünemez.

SDG cumartesi günü yayınladığı genelgeyle, "Saldırganlığı Caydırma " savaşının zaferinin ve Esad rejimi ile ona bağlı güvenlik ve askeri teşkilatının devrilmesinin birinci yıldönümü olan 7 ve 8 Aralık tarihlerinde zaferin yıldönümü dolayısıyla yapılacak toplantı ve kutlamaları yasakladı.

sdfgr
Suriye Demokratik Güçleri'nin, kontrolü altındaki Suriye bölgelerinde halk kutlamalarını yasaklama kararı

Suriye İçişleri Bakanlığı Sözcüsü Nureddin el-Baba, SDG'nin rejimin devrilmesini anma kutlamalarını iptal etme kararını eleştirdi. Medya açıklamalarında, yasağın SDG'nin Suriye hükümetine karşı oynadığını iddia ettiği rolü, yani DEAŞ ile mücadeleyi yerine getirmedeki başarısızlığını gösterdiğini belirtti. Baba, SDG'nin "ülkenin kuzeydoğusundaki ulusal gruplardan endişe duyduğunu ve bu kutlamanın, adaletsiz yasalarına ve oradaki Suriyelilere yönelik sınırsız uygulamalarına karşı bir isyana dönüşebileceğinden korktuğunu" ifade etti.

Kararı, "İran ve PKK unsurlarının milisler içinde karar alma süreçlerindeki hakimiyetinin göstergesi" olarak nitelendirdi.

Aktivistler tarafından yayınlanan fotoğraflarda, SDG güçlerinin, kutlama yürüyüşlerini engellemek için Suriye'nin kuzeyindeki Rakka meydanlarına orta menzilli silahlar ve keskin nişancılar konuşlandırdığı görülüyor.

Suriye devriminin başlangıcında kurulan "Rakka Sessizce Katlediliyor" hesabı, SDG'nin dün Rakka ilinin batısındaki Tabka kentinde 13 çocuğu gözaltına aldığını bildirdi. Çocukların çoğu 15 yaş ve altındaydı ve gözaltına alma sebebinin şehir duvarlarına SDG karşıtı yazılar yazılması nedeniyle yapıldığı bildirildi. Hesapta, göz altıların SDG tarafından şehrin çeşitli mahallelerinde düzenlenen bir dizi baskınla eş zamanlı olarak yapıldığı belirtildi.

Aynı bağlamda, sosyal medyadaki Suriye hesapları, SDG'nin son saatlerde Suriye Cezire bölgesinin çeşitli yerlerinde, Haseke ve Kamışlı'da "Suriye hükümetine destek verdikleri ve yabancı kuruluşlarla iş yaptıkları" suçlamasıyla 17 kişiyi hedef alarak yaygın gözaltı operasyonları yürüttüğünü ifade etti.