Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin'in Avrupa gezisinin üçüncü durağı olarak Paris’i ziyaret etti. Bu ziyaret sırasında Hüseyin, ağırlıklı olarak Fransız mevkidaşı Jean-Yves Le Drian ve diğer yetkililerle görüştü. Hüseyin’in, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un ‘Irak’ın egemenliğini destekleme girişimi’ ile gerçekleştirdiği Bağdat ziyaretinden üç haftadan kısa bir süre sonra Paris’i ziyaret etmesi dikkat çekti. Macron, Bağdat ziyaretinde, ülkesinin, yeniden yapılanması sürecinde Irak'ın yanında olmaya, ona siyasi, savunma, güvenlik ve ekonomik destek sağlamaya, ikili ilişkileri ilerletmeye ve Fransız vatandaşlığına sahip veya Fransız topraklarında ikamet etmiş olan ve şuan SDG'nin elinde bulunan DEAŞ’lılar için bir çıkış yolu bulmak amacıyla çalışmaya hazır olduğunu ifade etmişti.
Irak Dışişleri Bakanı Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda Avrupa turunun hedeflerini anlattı. Avrupa Parlamentosu’ndan önümüzdeki Haziran ayında Irak'ta yapılması planlanan parlamento seçimleri için gözlemci göndermesini ve anı şekilde AB’den ülkesinin adını terörü finanse eden veya kara para aklamaya izin veren ülkeler listesinden çıkarmasını talep ettiğini açıkladı. Fuad Hüseyin, Paris ziyaretinin hedeflerinden birinin, Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi'nin Ekim ayı ortalarında gerçekleşmesi muhtemel olan Fransa ziyaretine hazırlık yapmak olduğunu belirtti. Hüseyin’in açıklamasına göre bu ziyaret sırasında ele alınacak konulardan biri de Irak'ın Fransa’dan Irak ordusunun ihtiyaçlarına göre çeşitli silahlar satın alma talebi olacak. Diğer yandan Iraklı bakan ziyareti sırasında ülkesinin tutuklanan DEAŞ üyelerinin ‘yükünü tek başına kaldıramayacağını’ vurguladığını da kaydetti. Irak topraklarında ya da Suriye'nin doğusunda SDG'nin elinde tutuklu bulunan DEAŞ üyelerinin vatandaşları oldukları ülkelerin onları almayı reddettiklerinin ve şuan bulundukları yerlerde kalmalarını istedikleri biliniyor. Bakan Hüseyin, Irak ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerle ilgili olarak ise, Bağdat'ın Riyad ile ‘daha iyi ilişkiler kurmayı’ ‘bir görev’ olarak nitelendirdiğini vurgulayarak, yakında Suudi Arabistan'ı ziyaret etmeyi planladığını belirtti. Hüseyin, Suudi Arabistan'ın ülkesine birçok sektörde yardımcı olabileceğini de sözlerine ekledi. Irak'ın Türkiye ile ilişkilerine gelince, Bakan Hüseyin Türkiye'nin Irak’ın egemenliğini ihlal etmesini eleştirirken, ülkesinin ‘Türkiye ile çatışma peşinde olmadığını’, egemenliğine saygı duyulması halinde diyalogu tercih ettiğini ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nu Bağdat'ı ziyaret etmeye davet ettiğini belirtti. Bakan Hüseyin ayrıca ‘Irak topraklarının başkalarının hesaplaşma ve sorunlarını çözme sahasına dönüştürülemeyeceğini’ çünkü bunun ‘bölgede bir felakete’ yol açacağını vurguladı.
İşte Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin ile yapılan röportajın tam metni:
*Irak Dışişleri Bakanı olarak ilk kez Berlin, Brüksel ve Paris’i kapsayan bir Avrupa turu gerçekleştiriyorsunuz. Bu turun hedefleri nelerdir? Irak içindeki karşılığı nedir?
İkili düzeydeki temel hedefler, üç Avrupa ülkesiyle ilişkilerin güçlendirilmesine dayanıyor. Brüksel ziyaretinin amacı ise, AB ile işbirliğini güçlendirmek ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ile istişarelerde bulunmaktır. Bazıları ekonomik ve ticari anlaşmalarla ilgili faydalı görüşmelerde bulunduk. Elbette Irak'ta Avrupalı şirketlerin yardım ve desteğine ihtiyacımız var. Bu yüzden Avrupa'ya gidiyoruz. Amacımız, bu ilişkileri güçlendirmenin yanı sıra gerek Irak'taki gerek bölgedeki siyasi ve güvenlik durumunu ve Avrupa’nın bu durumla nasıl başa çıkılacağını gözden geçirmektir.
Brüksel’de Belçika Dışişleri Bakanı ile yapılan görüşmenin yanı sıra NATO Genel Sekreteri, AB Dış Politikası Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Parlamentosu temsilcileri ile görüşmeler yapıldı. Avrupa Parlamentosu’nda önümüzdeki yıl Haziran ayında Irak'ta yapılması planlanan seçim süreçlerinin izlemesi için gözlemciler gönderilmesini talep ettik. AB ile bir işbirliği ve ortaklık anlaşmamız var. Bu temelde anlaşmayı somut eylemlere ve projelere dönüştürmeye çalışıyoruz. Ticaret, enerji ve insan hakları alanlarında çeşitli ortak komisyonlar kuruldu. Söz konusu komisyonlar, iki taraf arasındaki anlaşmayı girişimlere ve eylemlere dönüştürmek için çalışmalarına başladılar. Paris'te Fransa Dışişleri Bakanı ile yaptığımız görüşmede çeşitli konuları ele aldık. Bunlardan bazıları bölgedeki son durum, ikili ilişkiler, Cumhurbaşkanı Macron'un Bağdat ziyaretinin sonuçları ve Başbakan Mustafa el-Kazimi'nin önümüzdeki ay Paris'e yapacağı ziyaretin hazırlıklarıyla ilgiliydi. Bakan Le Drian ile bölgedeki son gelişmelerin ve Washington ile ilişkilerin yanı sıra Irak'taki güvenlik sorunları, DEAŞ ve üyelerinin durumu ve Fransa'nın rolü hakkında görüştük. Tüm bu sorunlar gündeme getirildi.
*Başbakan Kazimi’nin Paris’i ziyaret edeceği tarih kesinleşti mi?
Ziyaret büyük olasılıkla Ekim ayı ortalarında gerçekleşecek. Tarihi kesinleştirmeye çalışıyoruz.
*Cumhurbaşkanı Macron, bu ayın başlarında Irak’ı ziyaret etti. Bu ziyaret sırasında ‘Irak’ın egemenliğini destekleyecek’ bir girişim duyurdu. Bu ne demek? Macron'un ziyareti öncesinde, Fransa’nın Dışişleri ve Savunma Bakanları tarafından ziyaret edildiniz. Bu ziyaretler, Fransızların Irak ile tüm siyasi, güvenlik, savunma ve ekonomik düzeylerde kapsamlı ilişkiler kurma arzusunu yansıtıyordu. Bu arzuya pratiğe dökebilecek ve Irak'a faydalı olabilecek özel projeler var mı?
Fransa'nın Irak ile ilişkileri güçlendirme arzusu, Irak'ın Fransa ile ilişkileri güçlendirme arzusuyla örtüşüyor. Fransız şirketlerin, Irak'a yardım etmek amacıyla ortaya attıkları ve prensipte onaylanan bir takım projeler var. Bunlar, güvenlik ve askeri konuların yanı sıra altyapı, hizmet, enerji ve petrol sektörüyle ilgili projeler.
*Fransızların Uluslararası Koalisyon çerçevesinde Irak Özel Kuvvetleri’nin eğitimine katıldığını ve Paris'in Irak'ın savunma ihtiyaçları için tedarikçi olmak istediğini biliyoruz. Bu eğilimi nasıl görüyorsunuz? Bu konuda bir arzunuz var mı?
Elbette. Fransa’nın, ister Hava Kuvvetleri, isterse de Fransız Özel Kuvvetleri veya topçu birlikleri ile olsun Uluslararası Koalisyon çerçevesinde DEAŞ’a karşı mücadelede önemli bir rolü var. Ayrıca Fransız kuvvetleri, ‘terörle mücadele konusunda uzmanlaşmış’ Irak Özel Kuvvetleri’nin eğitimine de katıldılar.
*Peki ya savunma alanında işbirliği ve Fransa’dan Irak'a silah tedariki konusunda neler söyleyeceksiniz? Satın almak istediğiniz silahların kaynaklarını çeşitlendirme gibi bir arzunuz var mı?
Askeri durumumuz nedeniyle ve DEAŞ’la mücadeleyi sürdürmemiz gerektiğinden iyi bir askeri güce ihtiyacımız var. Bugün bu alandaki uzmanlığa sahibiz, ancak Irak ordusu ve silahları, hazırlık ve eğitim kalitesi bunun için yeterli değil. Bunun için Savunma Bakanlığı ve Silahlı Kuvvetlerin eğitilmesi ve hazırlanmasının yanı sıra silahları da olması gerekiyor. Bu nedenle silah kaynaklarının çeşitlendirilmesi meselesi, stratejik ve hassas olup üzerinde çalışılması gereken bir konudur. Irak Silahlı Kuvvetleri envanterinde Fransız yapımı silahların bol olduğu biliniyor. Bu yüzden Irak’ın Fransa’dan silah satın almak istemesi şaşırtıcı bir durum değil. Fakat bu konu Irak Savunma Bakanlığı’nın sorumluluğundadır.
*Fransa, Fransız vatandaşlığına sahip olan ve şu anda SDG'nin elinde bulunan terör unsurlarının kaderiyle ilgili bir sorun yaşıyor. Fransa, tıpkı daha önce Fransız vatandaşı olan 13 terör unsurunun Irak’a teslim edilip orada yargılanmasında olduğu gibi Irak’ın yine bu kişilerin en azından bir kısmını teslim almasını ve burada yargılanmasını kabul etmesini istiyor. Bugün Fransızların bu talebini yine kabul etmeye hazır mısınız? Bu konuyu Fransız meslektaşınızla görüştünüz mü?
Bu sorunla karşı karşıyayız. Birçok ülke bunlarla karşı karşıya. Iraklılar ve Suriyeliler dışında, farklı milletlerden (52 millet) kişilerin DEAŞ saflarında yer aldığı biliniyor. Bu da DEAŞ’ın küresel bir örgüt olduğu anlamına geliyor. Sonuç olarak bu tutukluların çoğu Irak’taki veya Suriye’deki hapishanelerde tutuluyor. Bir de SDG’nin kontrolündeki hapishanelerde kalanlar var. SDG ayrıca, DEAŞ liderleri ve üyelerinin ailelerinin kaldığı kampları kontrol ediyor. Yani bu var olmaya devam eden bir sorun.
Bu, sorunun birinci boyutu. İkinci boyutu ise konunun, gerek Irak'ta ve Suriye'de, gerekse geldikleri ülkelerde hukuk sistemleriyle ilgili olması nedeniyle karmaşık bir hale gelmesidir. Yargı geleneğinde suçlu, suçun işlendiği yerde yargılanır. Bu kişilerin çoğu suçlarını ya Irak topraklarında işlediler ya da Suriye'de aktif olsalar dahi merkezi Irak'ta olan bir örgütün parçası ve üyeleriydiler. Bu yüzden onları, Irak yargısı yargılayabilir.
*Peki, bu kişileri teslim alıp mahkemelerde yargılamak ve haklarında verilebilecek kararları uygulamak istiyor musunuz?
Ortak bir anlayışa ulaşmak için konunun ilgili ülkelerle tartışılması gerektiğine inanıyorum. Karmaşık başka bir konu daha var. DEAŞ üyesi kadınların ve erkeklerin yanında DEAŞ bölgelerine gelen kadınlar ve erkekler de var. Çeşitli evlilikler oldu ve bu evliliklerden çocuklar doğdu. Soru şu; yasal olarak bu çocuklarla nasıl ilgilenebiliriz? DEAŞ üyelerinin geldikleri ülkelerin bu konudaki sorumlulukları nelerdir? Aynı zamanda siyasi, mali ve hukuki sorumluluklar neler? Çeşitli sorularda ortak sonuçlara ulaşmak için yoğun görüşmeler yapılması gerektirdiğine inanıyoruz. Irak bu meselelerin yükünü tek başına kaldıramaz. Irak bir kurbandı, ancak DEAŞ’lı militanların büyük çoğunluğu Iraklı veya Suriyeli olsa da, çok sayıda insan bu iki ülkenin dışından gelip DEAŞ’a katıldı.
*Peki, bugün Irak-Suudi Arabistan ilişkilerinin geleceğini nasıl görüyorsunuz? Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı geçtiğimiz günlerde Bağdat'taydı. Siz de Riyad'ı ziyaret etmeyi planlıyor musunuz? Daha üst düzey ziyaretler planlanıyor mu? Kısacası, Suudi Arabistan ile Irak ilişkilerinden beklentileriniz neler?
Öncelikle dış politikamızın tüm komşu ülkelerle iyi ilişkiler kurmaya dayandığını ve Suudi Arabistan'ın komşu bir ülke olduğunu vurgulamak, isterim. Bununla birlikte Suudi Arabistan petrol üreten önemli bir ülke ve Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) önemli bir üyesidir. Ayrıca Suudi Arabistan ile aramızda coğrafi yakınlığın yanı sıra dilsel ve dini boyutlarda köklü ilişkiler bulunuyor.
Suudi Arabistan ile ilişkilerimizin Irak için önemli olduğunu düşünüyoruz. İyi ilişkilere ihtiyacımız var ve onları inşa etme sürecindeyiz. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan bin Abdullah Al Suud’a Bağdat ziyareti için teşekkür ettim. Tabii ki bizim de Riyad'ı ziyaret etme niyetimiz var. Ancak ilişkiler yalnızca ziyaretlere değil, aynı zamanda ticari ve ekonomik bağlar kurmaya ve karşılıklı çıkarlar ağı oluşturmaya da dayanıyor.
Çıkarlar bir birini desteklediğinde ilişkiler de doğru ve sağlıklı olmaya başlar. Biz de bu doğrultuda iki ülke arasındaki ilişkileri inşa etme sürecindeyiz. Suudi Arabistan'ın bize çeşitli alanlarda yardımcı olabileceğinin farkındayız. Suudi Arabistan merkezli şirketler, özellikle petrokimya üreten firmalar bize yardımcı olabilir. Suudi Arabistanlı yatırımcılar, Irak'a, özellikle güneydeki tarım alanlarında veya diğer verimli alanlarda yatırım yapabilirler.
*Peki ya siyasi düzeyde ilişkiler ne durumda?
Siyasi düzeyde de ilişkilerin en iyi seviyede olmasını hedefliyoruz. Suudi Arabistan'ın petrol sektöründe oynadığı kilit rolü kabul etmeliyim. Petrol üretiminde listenin başında gelen Suudi Arabistan, OPEC'de etkili bir rolü bulunuyor. Listenin ikinci sırasında ise Irak geliyor. Bu nedenle, Suudi Arabistan ile petrol sektöründe, güvenlik ve sınır konuları da dahil olmak üzere çeşitli alanlarda tam ve kapsamlı bir koordinasyona ihtiyacımız var. Suudi Arabistan ile iyi ilişkilere ihtiyacımız olduğuna inanıyorum. Bu iyi ilişkileri inşa etmek için çalışıyoruz.
*Türkiye'nin Irak topraklarındaki askeri operasyonlarını protesto etmek için Türkiye’nin Bağdat Büyükelçisi’nin üçüncü kez Dışişleri Bakanlığı’na çağrılıp protesto notası verilmesi, Türkiye ile bir takım sorunlar yaşadığınıza işaret ediyor. Türkiye ile aranızdaki sorunun temeli neye dayanıyor ve buna bir çözüm bulmak için neler yapıyorsunuz? Türkiye’den ne isteniyor? Türkiye neden Irak’ın egemenliğine saygı göstermiyor?
Türkiye, PKK'nın terör faaliyetlerine müdahale ettiği gerekçesiyle yaptıklarını haklı gösteriyor.
Sizce haklı mı?
PKK’nın faaliyetlerini desteklemiyoruz. PKK, 1991 yılında Irak dağlarına girdi. Türk ordusu o tarihten bugüne Irak dağlarında PKK ile savaşmaya çalışıyor. Türkiye’nin güvenlik endişelerini anlıyoruz. Fakat, askeri operasyonlarını anlamak zor. Irak topraklarına girilip büyük askeri operasyonlar düzenlediğinde, bazen sivillerin yaşadığı köyler bombaladığında ve üst düzey iki subay öldürüldüğünde bunu anlamak daha da zorlaşıyor. Yine de Türkiye ile iletişim kurmayı sabırsızlıkla bekliyoruz. Çünkü Türkiye ile çatışma peşinde değiliz. Diyaloga ihtiyacımız var, ancak diğerini anlamak ve somut sonuçlara ulaşmak için Irak’ın egemenliğine saygı duyulması ve Irak’ın iç işlerine karışılmaması, PKK meselesinin başka bir şekilde çözülmesi gerekiyor. Her halükarda Türkiye ile diyalog başlatmaya hazırız.
*Sayın Kazimi’ye, Ankara'yı ziyaret etmesi için bir davette bulunuldu. Öyle değil mi?
Evet. Davet edildi. Bu davete icabet için gerekli atmosferi hazırlıyoruz. Türkiye Dışişleri Bakanı'nı tüm bu konularla ilgili istişarede bulunmak üzere Bağdat'a davet edeceğim.
*Brüksel'de gazetecilere yaptığınız açıklamada, “Komşu ülkelerden Irak'ın egemenliğine saygı göstermelerini ve Irak'ın iç işlerine karışmamalarını istiyoruz” dediniz. Önümüzdeki Kasım ayında yapılması planlanan ABD’de başkanlık seçimleri öncesinde Tahran üzerindeki baskıların artmasıyla ABD-İran gerginliği Irak’ı daha fazla etkiler mi?
Çoğu insan Irak’ın egemenliğinin nasıl korunabileceğini söylüyor. Şuan Irak topraklarında askeri bir müdahale söz konusu. ABD-İran çatışması Irak'ın iç durumuna bağlıyken bu, nasıl mümkün olabilir? Fakat Irak’ın egemenliğine saygı duyulması ilkesine bağlı kalıyor ve bu temel üzerinde çalışıyoruz. Komşu ülkelerin Irak'ın içişlerine karışması doğru ve sağlıklı değildir. Çünkü bu durum sonunda bölgede bir felakete yol açacaktır. Bizden değil, fakat başkalarından gelen tepkiler olacaktır. İster Irak'tan uzak olsunlar, ister Irak'ın komşuları olsunlar hiçbir ülke, Irak topraklarını başkalarının hesaplaşma ve sorunlarını çözme sahasına dönüştüremeyecekler.
Peki, pratikte işler bu doğrultuda mı ilerliyor?
Bu sorunlarla yüzleşecek askeri gücümüz yok. Bunların askeri güçle çözüleceğine de inanmıyoruz. Uluslararası ilişkilerde yumuşak güce başvuruyoruz, diplomasiye güveniyoruz, medya aracılığıyla da kamuoyuna hitap ediyoruz. İlişkiler kurarak, dünyanın birçok yerinden dostlarımıza farklı tutumları açıklamaya çalışıyoruz. Dolayısıyla ‘askeri araçların dışında’ kendimizi savunacağımız başka araçlarımız var. Bu yönde ilerliyoruz ve Irak'ın tutumlarına karşı büyük bir sempati ve anlayış söz konusu. Söz konusu sempatinin bu ülkeler üzerindeki siyasi kararlara ve baskılara dönüştürülebileceğini ve böylece farklı araçlar edinebileceğimizi düşünüyorum.
*Brüksel’de AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve AB Komisyon Başkan Yardımcısı Josep Borrell’den Irak'ın adının terörü finanse eden veya kara para aklamaya izin eden ülkeler listesinden çıkarmalarını istediniz. Bu talebinize cevap verildi mi? Anlayışla karşılandınız mı? Yoksa sadece sözler mi verildi?
Bize göre Irak'ın, terörün sponsorları listesine koyulması tuhaf bir adım. Avrupa turu sırasında konuyu görüştüğüm bakanlara özellikle de AB dönem başkanı olan Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ve Josep Borrell’e konuyu ilettim. Ayrıca bu konuyla ilgili tüm Avrupalı bakanlara bir yazı yazdım. Bana sözler verdiler. Fakat Irak Merkez Bankası ile ilgili teknik bir sorunu gündeme getirdiler. Dosyayı kapatmak için bir takım çalışmalar olacak.
*ABD Başkanı’nın, Irak’taki ABD askerlerini, sayılar 3 bine düşecek şekilde geri çekmek istediği düşünüldüğünde, bugün Irak'taki ABD askeri varlığının doğası ve geleceği hakkında net bir vizyonunuz var mı?
ABD’nin Irak topraklarındaki askeri varlığı, ülkenin güvenlik ve askeri ihtiyaçlarına dayanıyor. ABD ile yapılan görüş alışverişinde bu konudaki çalışmanın boyutları belirlenecek. Ancak Irak toplumunun isteklerini ve Irak Meclisi’nin ‘ABD askerlerinin çekilmesini talep eden’ kararını dikkate aldığımızı belirtmek isterim. ‘Ortak’ teknik komisyonun önce Irak’ın askeri ve güvenlik ihtiyaçlarını belirlemesi ve ardından atılacak ortak adımları tanımlaması gerektiğine inanıyorum. Ancak başka bir biçimde ortak çalışma olacaktır. İleride, Irak için tehdit oluşturmaya devam eden DEAŞ’a yönelik operasyonların sona ermesinin ardından ABD güçleri ile askeri ve güvenlik ilişkileri başka bir şekil alacaktır.