Fransa’nın Lübnan girişimi ABD-İran çatışmasının ablukasında

Avn ve Edib arasındaki gerçekleşen bir görüşme. (NNA)

Lübnan’da yeni hükümetin kurulmasında yer alan siyasi güçler, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un ülkedeki mali ve ekonomik çöküşü durdurmak ve finansal iyileşmenin önünü açacak koşulları sağlamak için başlattığı kurtarma girişiminin çıkmaza girdiğine ikna olmuş durumdalar. Bu da Macron tarafından hükümetin kurulması için belirlenen ve iki kez uzatılan sürenin sona ermesiyle hükümeti kurmakla görevlendirilen Mustafa Edib’in nasıl bir tercih yapacağının sorgulannmasına yol açtı. Fransa ile Lübnan arasında hükümetin kurulması için yapılan görüşmeleri yakından takip eden kaynaklara göre Macron, Lübnan’ı Washington ile Tahran arasında bir siyasi çatışma sahası olmaktan kurtarmak için çabalamasına ve ekonomik krizlerinin üstesinden gelmesi için hem Lübnan’da hem de Lübnan dışında çeşitli taraflarla temaslar kurmasına rağmen herhangi bir ilerleme kaydedemedi. Şarku’l Avsat’a konuşan kaynaklar, Macron'un girişimini 3 Kasım'daki ABD başkanlık seçimleri yapılana kadar Washington ile Tahran arasında her türlü siyasi çatışma olasılığını göz önünde bulunduran uluslararası arenada başarılı kılmak için yeşil ışık yaktığı bir zamanda uzaklaşmak istediği iç sahnenin güçsüz ve takatsiz olmasına bağladılar.
Kaynaklar şu an Edib’in önünde iki seçenek bulunduğuna işaret ettiler. Bunlardan ilki Fransız girişimine yeniden saygı duyulmasını sağlayacak bir fark yaratmanın güç olmasına rağmen kısa bir sonra Macron’dan kendisi adına yeniden bir uzatma isteyebilecek olan Cumhurbaşkanı Michel Avn'a hükümeti zamanında kurmadığı için özür dileyip görevi bıraktığını söyleyen bir mektup yazması. İkincisi ise Edib, özellikle Lübnan Anayasası’nda, atanan başbakan adayının hükümetini kurması için son tarih belirten bir maddenin bulunmaması nedeniyle ve Lübnan Maruni Patriği Mar Beşara Butrus er-Rai tarafından sürekli olarak ifade edilen, hükümetin kurulması için baskı yapan halkın ruh haliyle çeliştiği için hükümeti kurma görevini sürdürürken duraksamaya başvurabilir.
Hizbullah'ın parlamentodaki siyasi kanadı Direnişe Vefa Bloğu Genel Başkanı Muhammed Raad, Maliye Bakanlığı da dahil olmak üzere bakanlıkların dağıtımında değişiklik ilkesinin benimsenmesi durumunda Şii İkilisi’nin (Hizbullah-Emel Hareketi) kaygı ve korkularının neler olduğunu öğrenmek isteyenlerin Cumhurbaşkanı Avn'ın cumartesi günü verdiği resepsiyonunda kendisine büyük ilgi gösterdiklerini söyledi. Hükümetin kurulmasını kolaylaştırmak amacıyla bu endişeleri gidermeye çalışacağına söz veren Raad ancak son sözü Meclis Başkanı Nebih Berri ve Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah’ın söyleyeceğini vurguladı.
Şii İkilisi’nin Macron'un tutumundaki değişikliğe ilişkin şüphelerini dile getirdiği ve bunların özellikle Washington'dan olmak üzere kendisine uygulanan uluslararası baskıdan kaynaklandığı görüşünde olan kaynaklar, Washington ile Tahran arasındaki çatışmanın ABD başkanlık seçimlerinin ardından aralarındaki müzakerelerin yeniden başlamasına kadar bir çeşit ‘halat çekme oyunu’ olacağını vurguladılar. Hükümetin kurulmasını kolaylaştırma konusundaki isteksizlikleri nedeniyle Macron'un girişimini ablukaya alan ağır tartışmalara yol açabileceğini aktardılar.
Diğer yandan Edib’in hükümeti kuramadığı için her af dileyerek görevi bırakma olasılığı ile ilgili olarak Avn’ın özrünü sunmasını geciktirecek bir müdahalede bulunması bekleniyor.
Edib’in Şii İkilisi ile savaşa girmeyeceğine inanan kaynaklar buna gerekçe olarak gerçek bir hükümet kurması halinde Şii bakanlara istifalarını sunmaları için baskı yapacağını gösterdiler.
Kaynaklar “Peki, Şii İkilisi, Edib’in hükümetin kurulması için meclisteki bloklarla gerçekleştirdiği istişare görüşmelerinin dışında tutuldukları için görevi bırakmasında ısrar edelerse Avn çatışmacı bir hükümet kurabilecek isimlere hükümeti kurma görevini verir mi?” sorusuna Avn’ın Beyrut Limanı’nda meydana gelen patlamanın hemen ardından Lübnan'a uluslararası camia ve Arap ülkeleri tarafından uygulanan ablukanın dozu arttığı için böyle bir adım atmadığı cevabını verdiler.
Kaynaklara göre Avn'ın ilk seçeneği, hükümeti kurmayı kolaylaştıracak istişarelerin başlaması için bir tarih belirlememek olabilir. Çünkü bu seçeneği koruma altına alması halinde uluslararası toplumla sorun yaşamak istemiyor. Sonuç olarak istifa eden Hassan Diyab hükümeti, ABD başkanlık seçimlerine kadar hükümet işlerini yürütecek. Hizbullah da Tahran adına bunun olmasını istiyor.
Bununla birlikte, Lübnan’daki mevcut durum, Beyrut Limanı’ndaki patlamadan zarar gören bölgenin yeniden inşasının ötesinde sosyal güvenliği tehdit eden ve başta ordu olmak üzere sorumluluğun güvenlik güçlerinin omuzlarına yüklendiği felaketle ilgili sorunlarla mücadele etmesi beklenen geçici hükümetin işlerini yapmasına izin vermiyor.
Beyrut'un büyük bir bölümünü etkileyen felaketten hemen sonra istifa eden hükümetin herhangi bir çaba göstermekten kaçındığını ve hiç var olmamış gibi hareket etmeye devam ettiği hesaba katılmıyor bile. Aksi takdirde neden bakanlıklar enkazı kaldırma, etkilenen bölgeleri inceleme, su ve elektrik ağlarını tamir etme görevlerini yerine getirmek için bir Bakanlar Kurulu toplantısı yapmasın ki? Hükümet, tüm sorumluluğu felaketin etkileriyle ilgilenen ve Beyrut’un birçok yerine asker konuşlandıran ordunun omuzlarına yüklemiş durumda. Ordu, Beyrut limanı da dahil olmak üzere patlamadan etkilenen bölgelerde incelemelerde bulunmak, limandaki enkazı kaldırmak, yolları açmak, özel ve kamu mallarını hırsızlıktan korumak gibi görevleri yerine getiriyor.
Bu bölgede konuşlandırılan ve aralarında rütbeli subayların da olduğu asker sayısının yaklaşık 10 bin olduğu tahmin edilirken, istifa eden hükümet uzun süreli iznini kullanmaya devam ediyor. Ordu, Lübnan’ın tüm illerinde güvenliği sağlamak amacıyla asker konuşlandırırken ordu yönetimi, bir kurtarma hükümeti kurulamaması durumunda yaşanabilecek kriz dönemine şimdiden hazırlık yapıyor. Buna göre sorun Şii İkilisi’nin Maliye Bakanlığı koltuğunun kendilerinde kalması ısrarı değil, uluslararası arenanın radarına halen takılmamış olsa da Macron'a dayatılan ve kurtarma girişimini boşa çıkaran ABD-İran ablukasındaydı.