BM Güvenlik Konseyi’nde Kovid-19 arka planında ABD-Çin tartışması

ABD’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi (AP)

ABD ve Çinli diplomatlar, Birleşmiş Milletler (BM) 75. Genel Kurul görüşmelerinde birçok dünya liderinin gözü önünde, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ve sonrası iyileşme sürecini görüştüğü oturumda birbirlerini azarlayarak kınadılar. Oturuma, BM  Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Afrika Birliği (AfB) Komisyonu Başkanı Moussa Faki Mahamat da katıldı.
Söz konusu tartışma, ABD'nin BM Daimi Temsilcisi Kelly Craft’ın, BMGK üyelerine hitaben yaptığı şu konuşmanın ardından başladı:
"Hepinize yazıklar olsun. Bugünkü toplantının içeriğinden tiksindim ve bu konseyden utanıyorum. Önümüzdeki kritik mesele yerine siyasi kin gütmeye odaklanan konsey üyelerine yazıklar olsun."
Craft açıklamasında, ABD Başkanı Donald Trump'ın ''Popüler olmasa, kabul görmese de doğru olanı yapacağız” sözlerini hatırlatarak şu ifadeleri kullandı:
"Bunun sebebi, Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) Çin’in işbirliğini engelleme ve dünyaya yalan söyleme kampanyasına yardım ettikten sonra bugün acınacak bir durumda olmasında yatıyor. Bugüne kadar, dünya bilim insanları hala virüsün kökenleri, özellikleri ve yayılımı hakkında tam bir bilgiye sahip değiller, ki bu bilgiler yalnızca Çin Komünist Partisi tarafından sunulacak bilgiler. Bu bağımsızlık, şeffaflık ve hesap verebilirlik eksikliği Başkan Trump'ın WHO’nun programından çekilme kararının arkasında yatan sebep. Küresel sağlık kaynaklarımızı güvenilir ortaklardan ve daha güvenilir ülkelerden başkalarını desteklemek için yönlendirmek varken neden WHO’dan bir çözüm talep etmeye devam edelim?"
Çin'in BM Daimi Temsilcisi Cang Cün ise Craft’tan duyduklarına üzüntüsünü dile getirerek Craft’ın açıklamalarının toplantının atmosferiyle tamamen tutarsız olduğunu ifade etti. Cang açıklamasında şunları kaydetti:
"Çin, ABD’nin tüm bu asılsız suçlamalarına karşı çıkıyor ve kesin bir şekilde reddediyor. Bazı ABD’li siyasetçiler uzun süredir diğer ülkelere ve BM organlarına sözlü saldırılarda bulunmaya hevesli. ABD hükümeti, BM ve Güvenlik Konseyi platformunu kötüye kullanarak siyasi virüs ve bilgi kirliliği yayıyor, çatışma ve bölünme yaratıyor. ABD böyle bir tavırla virüsü yenemez. Aksine, salgınla mücadelede uluslararası toplumun ortak çabalarını ciddi şekilde sekteye uğratabilir.”
Cang, Kraft’ın eleştirilerine cevaben, "Artık yeter, dünya için zaten yeterince soruna neden oldunuz. ABD yaklaşık 7 milyon vaka ve şu ana kadar 200 binden fazla ölüm kaydetti. Neden en fazla vakayı ve en fazla ölümü ABD kaydetti? Süper bir güç süper güç gibi hareket etmeli" diye konuştu. 
Cang, Nijer Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou’nun başkanlığını yaptığı ve Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, Estonya Cumhurbaşkanı Kersti Kaljulaid, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Fransız mevkidaşı Jean-Yves Le Drian'ın katıldığı toplantıda Rus mevkidaşı Vasiliy Nebenzya’dan destek aldı. Bu açıklamaların ardından ABD'li ve Çinli diplomatlar karşılıklı suçlamalarda bulunmaya devam etti.
Öte yandan BM Genel Sekreteri Guterres, "küçük bir virüsün bugün dünyadaki bir numaralı tehdit haline geldiğini" belirterek, salgının uluslararası işbirliğine dayalı gerçek bir sınav olduğunu söyledi.
Guterres açıklamasını şu sözlerle sürdürdü:
“Bu, başarısız olduğumuz bir sınav. Kontrolden çıkan salgın, dünya çapında yaklaşık bir milyon insanın ölümüne yol açtı ve 30 milyondan fazla insanı etkiledi. Bu durum, uluslararası hazırlıkların, işbirliğinin, birlik ve dayanışmanın eksikliğinden kaynaklanıyor. BM’nin kuruluşunun 75. yıldönümü bize kurucularının başarılarını hatırlattı ve onların seviyelerine ulaşmak için hepimize bir çağrı oldu.”
Uluslararası ve bölgesel kuruluşlar arasında güçlü bağlara ve işbirliğine dayalı birlikteliğin önemini vurgulayan Guterres, “BM ile AfB arasındaki ortaklık, BM'nin diğer bölgesel kuruluşlarla ilişkilerinde örnek alınması gereken bir model” dedi. Dünyanın artık tek kutuplu veya iki kutuplu olmadığını, bunun yerine çok kutupluluğa doğru ilerlediğini vurgulayan Guterres, 100 yıl önce dünyanın etkili çoğulcu yönetim mekanizmaları olmadan bölünmeye ve parçalanmaya tanık olduğunu ve bunun sonucunun Birinci Dünya Savaşı olduğunu belirtti.
Bu ay BMGK’ya başkanlık eden Nijer tarafından hazırlanan bir konsept notuna göre salgın, birçok güvenlik sorunundan mustarip olan küresel sistemin tüm çatlaklarını ve kırılganlığını ortaya çıkardı. Bu sorunlar arasında terörizm, uluslararası organize suç, yasadışı silah ticareti, iklim değişikliği ve pandemiler yer aldı.
Ayrıca notta, ekonomik büyümeyi ve sosyal ilerlemeyi teşvik etme ve uluslararası barış ve güvenliği sürdürme ana hedeflerine ulaşmak için İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan uluslararası sistemin etkinliği hakkında uluslararası toplumun kendisini bir sorgulama girdabının içinde bulduğu vurgulandı. Ayrıca, yönetişim reformunun uluslararası toplumun hayatta kalması için gerekli olduğuna dikkat çekildi.