Avrupa ülkelerinden salgının artacağı uyarısı

Roma’da maske takmak zorunlu hale getirildi. (Reuters)
Roma’da maske takmak zorunlu hale getirildi. (Reuters)
TT

Avrupa ülkelerinden salgının artacağı uyarısı

Roma’da maske takmak zorunlu hale getirildi. (Reuters)
Roma’da maske takmak zorunlu hale getirildi. (Reuters)

Avrupalı ​​yetkililer dün yaptıkları açıklamada Avrupa'nın ikinci bir koronavirüs (Kovid-19) dalgasıyla karşı karşıya kalacağı "zor" ayların yaklaşmasından endişe ettiklerini bildirdiler. Çoğu Avrupa ülkesi salgının yayıldığı şehir ve bölgelerde izolasyon önlemlerini yeniden sıkılaştırdı.
Almanya Başbakanı Angela Merkel dün Brüksel'de düzenlediği basın toplantısında koronavirüs vakalarıyla ilgili son verilerin endişe verici olduğunu söyledi. Şarku’l Avsat’ın Reuters haber ajansından aktardığı habere göre Almanya Başbakanı "Herkes vaka sayısının arttığından herkes endişe duyuyor ve en zor ayların henüz gelmediğini biliyor" dedi.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen, Avrupa'daki Kovid-19 salgınının yeniden endişe verici hale geldiğini ve salgınla mücadeleye odaklanmaya devam edilmesi gerektiğini belirtti. AB üyesi ülkelerin liderlerini Brüksel'de bir araya getiren AB Konseyi toplantısının ardından basına açıklamalarda bulunan Leyen, "Epidemiyolojik durum endişe verici bir hal aldı. Bu nedenle geçen ilkbaharda yaşadığımız vahim duruma geri dönmemek için konuya ciddi bir şekilde odaklanmalıyız" ifadelerini kullandı. AB’nin Kovid-19’a aşısı elde etme yolunda ilerleme kaydettiğini belirten Leyen, "Bu, krizin aşılmasını sağlayacak uzun vadeli çözümlerin temel unsurudur” dedi.
İtalya'da ise Sağlık Bakanlığı yaptığı açıklamada son 24 saatte 2 bin 548 vaka daha kaydedildiğini, bunun 23 Nisan'dan bu yana en yüksek sayı olduğunu bildirdi. Ayrıca ülkede hastanede tedavi gerektiren vaka sayısının yüzde 50 oranında arttığı ve yoğun bakım ünitelerindeki hastalarda da ise yüzde 19 artış kaydedildiğini aktardı. Sağlık Bakanlığı’nın açıklamaları, İtalya Başbakanı Giuseppe Conte’nin ülkede eylül ayının ortasında sona eren olağanüstü halin ocak ayı sonuna kadar uzatılması için parlamentoya talepte bulunacağını duyurmasından birkaç saat sonra geldi.
İtalya Sağlık Bakanlığı'nın açıkladığı yeni rakamlar, Başbakan Conte'nin vatandaşlarını komşu ülkelerdeki epidemiyolojik durumla ülkedeki mevcut durum karşılaştırıldığında aşırı iyimser olmaya karşı uyardığı açıklamalardaki endişeleri doğrular nitelikte. Bu, gelecek ayların İtalya'nın tüm bölgelerde sıkı kapanma önlemleri aldığı geçen bahardaki durumdan daha zor geçebileceğine işaret ediyor. İtalya'daki sağlık krizinin yönetimini denetleyen bilimsel komite, Eğitim Bakanlığı'nın 900'den fazla okulda koronavirüsün yayıldığını açıkladı. Açıklamada eğitim faaliyetlerinin yeniden başlamasıyla ilk epidemiyolojik etkilerin ortaya çıktığı, önleyici tedbirlerin sıkılaştırılması gerektiği vurguladı.
Komite Koordinatörü yaptığı açıklamada, mevcut genel epidemiyolojik durumun özellikle sağlık cihazları ve merkezleri üzerindeki baskı açısından ilkbahardaki durumla kıyaslanamayacağını belirterek bazı bölgelerde önleyici tedbirleri sıkılaştırmak için hızlı hareket edilmesi gerektiği konusunda uyardı. 
Sağlık Bakanlığı, yeni vakaların en fazla İtalya’nın kuzeyindeki Veneto bölgesinde tespit edildiğini, Napoli kentinde de yoğun salgın odaklarının ortaya çıktığını ve bölge valisinin tamamen kapanma uyarısı yapmasına neden olan güney bölgesi Campania’da salgın tespit edildiğini bildirdi. Lazio ve çevresinde iki haftadır kaydedilen yeni vakaların sayısındaki hızlı artışla birlikte bölge yetkilileri başkent Roma ve banliyölerinin sokaklarında maske takılmasını zorunlu hale getirdi. 
İtalya Sağlık Bakanı Roberto Speranza açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
"Mücadeleye devam ederek güvenlikli duruma ulaşana kadar 7 veya 8 ay daha fedakarlıkta bulunmalıyız. Aşı ve tedavinin yokluğunda, koronavirüse karşı mücadelemizde kullanacağımız tek silah davranışlarımız ve önleyici tedbirlere bağlılığımızdır.”
Speranza, AB ülkeleri için yeterli miktarda aşının gelecek yılın ortasından önce hazır olmayacağına dikkat çekti. Sağlık Bakanı’nın bu açıklamaları, Oxford Üniversitesi'nde geliştirilmekte olan ve Avrupa ülkelerindeki sağlık çalışanlarına ve savunmasız gruplara bu yılın sonuna kadar dağıtılacak aşıyı üreten şirketi ziyareti sırasında geldi. Speranza açıklamasında, İtalya'daki durumun halen çok kritik olduğunu vurguladı. Ayrıca özellikle başkent Paris'teki durumu "büyük bir endişe kaynağı" olarak niteledi. İspanya ve Fransa'daki mevcut durumdan duyduğu endişeyi de dile getirdi.
İspanya'da günlük vakalar her ne kadar 10 bin sınırının altında olsa ve hafif bir düşüş kaydedilse de ölenlerin sayısı 182'ye yükseldi. Yoğun bakım ünitelerinde tedavi edilenlerin sayısında da yüzde 12 artış kaydedildi. Madrid özerk bölgesi sakinleri, zamanı halen belirsizliğini koruyan kapatma önlemleri konusunda merkezi hükümet ve özerk yönetim arasındaki çatışmanın artmasıyla birlikte endişeliler.
Başkent Madrid, hastanelerin çoğunu maksimum kapasitelerini aşacak duruma getiren salgınla karşı karşıya. Merkezi hükümet, krizi yönetmek için bir dizi önlem benimsemiş ve Madrid'i ile çevresindeki 10 kasabayı tamamen kapanmaya mecbur etmişti. Ancak bu önlemlerin ne zaman uygulanmaya başlayacağı ve özerk hükümet yetkililerin bunlara uyup uymayacağı ise henüz bilinmiyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Halk Sağlığı ve Çevre Direktörü Dr. Maria Neira, Şarku’l Avsat ile yaptığı telefon görüşmesinde şunları bildirdi:
“İspanya'daki epidemiyolojik durum endişeye neden oluyor. WHO uzmanları haftalardır Avrupa’da İspanya'yı salgının en yaygın olduğu ülke yapan nedenleri analiz etmekle meşguller. Şu ana kadar nedenlerine dair bilgiye ulaşamadık." 
Daha önce İspanya Halk Sağlığı Ajansı'nı yöneten Dr. Neira sözlerine şöyle devam etti:
“Koronavirüsün aileler içinde bulaşması ve yaz tatili döneminde gençlerin ihmalkar davranışları tek başına bu yüksek vaka oranını açıklamaz. Ayrıca vakaları tespit etmek için yapılan muayenelerin kapsamlı ve etkili olabilmesi için birleşik bir komuta altında yürütülecek bir strateji uygulanması lazım.”
Neira, şu anda dünyada en fazla endişeye sebebiyet veren salgın odaklarını Hindistan, Meksika, Brezilya ve bazı Avrupa ülkeleri olarak sıraladı. Aşı satın almak için sözleşme imzalayan ülkelerde ilk partilerin önümüzdeki yılın başlarında hazır olmasını beklediğini söyledi. Neira aşıların tüm ülkelere eşit olarak dağıtılmamasının ve en azından ilk aşamada sağlık personeli ve savunmasız grupların aşılanmamasının sonuçları konusunda ise uyardı.



Paris’ten Beyrut uyarısı: Bölgedeki gerginlik tehlikeli şekilde artıyor

Fransa Cumhurbaşkanı Gabon'a yaptığı ziyaretten bir kare (AFP)
Fransa Cumhurbaşkanı Gabon'a yaptığı ziyaretten bir kare (AFP)
TT

Paris’ten Beyrut uyarısı: Bölgedeki gerginlik tehlikeli şekilde artıyor

Fransa Cumhurbaşkanı Gabon'a yaptığı ziyaretten bir kare (AFP)
Fransa Cumhurbaşkanı Gabon'a yaptığı ziyaretten bir kare (AFP)

İsrail’in, askeri kapasitesini yeniden inşa ettiği gerekçesiyle Lübnan’daki Hizbullaha karşı geniş çaplı bir operasyon başlatabileceğine ilişkin endişeler giderek artıyor. Son haftalarda İsrail medyasında sıkça dile getirilen bu iddialar, pazar günü Beyrut’un güney banliyölerinden Haret Hreik’te Hizbullah’ın bir numaralı askeri yetkilisi Heysem Tabtabain’in hedef alınmasıyla sahada da kendini gösterdi.

Aynı zamanda İsrail’in atacağı olası adımlar hem Lübnan içinde hem de uluslararası çevrelerde ciddi kaygılara yol açıyor. Bu bağlamda, her zamanki gibi en hızlı tepkiyi veren ülke Fransa oldu. Paris, ismini vermeden Hizbullah’ın üst düzey bir komutanını hedef alan saldırıdan duyduğu endişeyi açıkladı.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçen cumartesi CNBC Arabiya’ya verdiği röportajda Lübnan’daki durumun “son derece kırılgan” olduğunu ve önümüzdeki dönemin “belirleyici” nitelikte olacağını vurgulamıştı.

Fransız Dışişleri Sözcüsü Pascal Confavreux, pazartesi günü düzenlediği basın toplantısında, “23 Kasım Pazar günü Beyrut’u hedef alan İsrail saldırısının, zaten son derece gergin olan ortamda tırmanma riskini artırdığı için Fransa’da derin bir endişe yarattığını” söyledi.

Fransa, her açıklamasında olduğu gibi tüm taraflara itidal çağrısında bulunarak, tehditlerin raporlanması için oluşturulan ateşkes izleme mekanizmasının önemine dikkat çekti. Paris, geçen yıl kurulan ve bir ABD’li generalin başkanlık ettiği, bir Fransız subayın ise başkan yardımcılığı görevini üstlendiği bu mekanizmada aktif rol oynuyor. Mekanizmada Lübnan, İsrail ve Birleşmiş Milletler de yer alıyor.

fgth
Güney Lübnan'da İsrail'in Manara yerleşim birimine bakan bir UNIFIL gözlem noktası (EPA)

Fransa, bu mekanizmayı “taraflarca tanınan ve tek taraflı adımların engellenmesi ile hem Lübnan hem de İsrail’de sivillerin güvenliğinin sağlanması için gerekli çerçeve” olarak değerlendiriyor. Ancak mekanizmanın temel sorunu, geçen yıl imzalanan 27 Kasım 2024 Ateşkes Anlaşmasından bu yana İsrail’in günlük askeri operasyonlarını durdurmasını sağlayamaması. İsrail bu operasyonları, Hizbullah’ın ateşkese uymadığı ve askeri altyapısını yeniden inşa ettiği gerekçesiyle sürdürüyor. Fransız açıklaması, Paris’in “Lübnan’ın egemenliği ve toprak bütünlüğüne bağlılığını” yeniden teyit ediyor.

Birkaç gün önce Cumhurbaşkanı Macron’un Ortadoğu ve Kuzey Afrika danışmanı Anne-Claire Legendre, iki günlük bir ziyaret için Beyrut’a giderek üç üst düzey yetkili, Lübnan ordusu komutanı ve UNIFIL temsilcileriyle görüşmüştü


AB Uluslararası Ortaklıklar Komiseri Şarku'l Avsat'a konuştu: Suudi Arabistan ile iş birliğinde sınır yok

Avrupalı yetkili, Suudi Arabistan'ın hızla önemli bir ekonomik ve teknolojik merkez haline geldiğini söyledi. (Avrupa Birliği)
Avrupalı yetkili, Suudi Arabistan'ın hızla önemli bir ekonomik ve teknolojik merkez haline geldiğini söyledi. (Avrupa Birliği)
TT

AB Uluslararası Ortaklıklar Komiseri Şarku'l Avsat'a konuştu: Suudi Arabistan ile iş birliğinde sınır yok

Avrupalı yetkili, Suudi Arabistan'ın hızla önemli bir ekonomik ve teknolojik merkez haline geldiğini söyledi. (Avrupa Birliği)
Avrupalı yetkili, Suudi Arabistan'ın hızla önemli bir ekonomik ve teknolojik merkez haline geldiğini söyledi. (Avrupa Birliği)

Üst düzey bir Avrupalı yetkili, Suudi Arabistan’la iş birliğinin ‘sınırı olmadığını’ belirterek, Riyad’ın hızla önemli bir ekonomik ve teknolojik merkeze dönüştüğünü, reform hızının yüksek olduğunu, değişime açık bir tutum sergilediğini ve net bir vizyona sahip olduğunu söyledi.

Avrupa Birliği (AB) Uluslararası Ortaklıklar Komiseri Jozef Sikela, Şarku’l Avsat ile yaptığı röportajda, Brüksel’in Suudi Arabistan-Avrupa iş birliği için geniş ufuklar gördüğünü vurguladı. Sikela, bu iş birliğinin yalnızca ikili düzeyde değil; Afrika, Orta Asya, Güney Asya, Pasifik ve Karayipler’de de güçlü bir potansiyel taşıdığını ifade etti.

yhju
Avrupalı yetkili, Suudi Arabistan'ın hızla önemli bir ekonomik ve teknolojik merkez haline geldiğini söyledi. (Avrupa Birliği)

Sikela, Riyad’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) Küresel Sanayi Zirvesi’ne katılımı sırasında yaptığı açıklamada, sürdürülebilir sanayi kalkınması, istihdam yaratma ve katma değer üretme başlıklarının küresel ekonominin ihtiyaçlarıyla örtüştüğünü belirtti.

UNIDO Küresel Sanayi Zirvesi

Jozef Sikela, Suudi Arabistan’ın UNIDO Küresel Sanayi Zirvesi’ne ev sahipliği yapmasının yerinde bir adım olduğunu belirterek, AB’nin UNIDO ile toplam taahhüt tutarı 350 milyon dolara yaklaşan 38 aktif program yürüttüğünü açıkladı. Sikela, “UNIDO’nun en büyük ortağı ve en büyük gönüllü katkı sağlayanı biziz” ifadesini kullandı.

Sikela, sanayi, ticaret ve enerji bakanlığı geçmişine de atıfta bulunarak, zirveyi Suudi yetkililerle görüşme fırsatı olarak değerlendirdiğini belirtti. Suudi bakanlarla, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) temsilcileriyle ve şirketlerle bir araya geldiğini ifade eden Sikela, iş birliğinin yalnızca AB ile Suudi Arabistan arasında değil, dünyanın başka bölgelerinde de derinleştirilebileceğini söyledi. Sikela, “Yenilenebilir enerji, hidrojen, madencilik, çevrenin korunması, eğitim ve mesleki gelişim gibi alanlarda aynı önceliklere sahibiz” dedi.

Suudi Arabistan’la ilişkiler hız kazanıyor

Sikela, Suudi Arabistan ile ilişkilerin ‘çok güçlü bir ivme kazandığını’ vurguladı. Geçen yıl Brüksel’de AB ile Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) arasındaki ilk zirvenin düzenlendiğini hatırlatan Sikela sözlerini şöyle sürdürdü: “Krallık, Körfez’deki en büyük ticaret ortağımız ve ekonomisini çeşitlendiren, net vizyona sahip bir ülke.”

sdefrgt
Avrupa Birliği (AB) Uluslararası Ortaklıklar Komiseri Jozef Sikela, Avrupa ile Suudi Arabistan arasındaki iş birliğinin sınırları olmadığını vurguladı. (Fotoğraf: Saad el-Anzi)

Sikela, Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu’nun ülkeyi Avrupa şirketleri ve yatırımcıları için çok cazip bir merkez haline getirdiğini belirterek, “Neden? Çünkü net bir vizyona sahip olmak, net bir yön anlamına geliyor ve yatırımcıların aradığı da bu: istikrar ve öngörülebilirlik. 2030 Vizyonu, yatırımcılara gelecek konusunda güven veriyor” şeklinde konuştu.

Sikela, “Bu vizyonu Avrupa ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerdeki bakış açımız ve bölge ile dünya konusundaki sorumluluğumuzla birleştirebilirsek, iş birliğinin sınırı olmaz; çünkü ortak gündemimiz çok geniş” ifadelerini kullandı.

Jozef Sikela’ya göre Suudi Arabistan, ekonomisini çeşitlendirmeye ve yenilenebilir enerji kaynaklarını geliştirmeye odaklanıyor; bu öncelikler Avrupa’nın aynı alanlara gösterdiği ilgiyle örtüşüyor. Aynı durum, ortak çalışma alanı olarak görülen Orta Asya için de geçerli.

Sikela sözlerine şöyle devam etti: “Bu perspektiften bakıldığında Brüksel, Suudi Arabistan-Avrupa iş birliği için güney ülkelerinde geniş fırsatlar görüyor. PIF, Afrika, Orta Asya, Güney Asya, Pasifik ve Karayipler’de aktif; bu bölgeler aynı zamanda AB’nin ‘Global Gateway’ (Küresel Geçit) girişimi kapsamında değerlendiriliyor.”

‘Global Gateway’… Geleceğe yatırım

AB Uluslararası Ortaklıklar Komiseri Jozef Sikela, AB’nin benimsediği Global Gateway girişiminin, partner ülkelerde sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek amacıyla yatırım, teknoloji ve Avrupa standartlarını kullanarak uygulanan stratejik bir yatırım programı olduğunu vurguladı.

ty
Avrupa Birliği (AB) Uluslararası Ortaklıklar Komiseri Jozef Sikela, Vizyon 2030'un yatırımcılara gelecek konusunda güven verdiğini söyledi. (Fotoğraf: Saad el-Anzi)

Sikela, “Temel hedef geleceğe yatırım yapmak, bu da varlıklara yatırım yapmadan önce insanlara yatırım yapmayı içeriyor” dedi.

Sikela’ya göre AB ve üye ülkeler, dünyadaki kalkınma harcamalarının en büyük kaynağı; küresel harcamaların yüzde 40’ından fazlasını sağlıyorlar, oysa ekonomileri dünya üretiminin yalnızca yüzde 16’sını oluşturuyor.

Sikela, başlangıçta 2027’ye kadar 300 milyar euro hedeflendiğini, bu hedefin neredeyse bu yıl gerçekleştirildiğini ve bu nedenle hedefin 2027’ye kadar 400 milyar euroya yükseltildiğini belirtti.

Jozef Sikela, girişimin ‘eşit ortaklığa dayandığını ve ülkelere şart dayatmak veya dengesiz ilişkilere çekmek yerine güç kazandırmayı hedeflediğini’ ifade ederek, bunun giderek parçalanan bir dünyada geniş kabul gördüğünü söyledi.

İş birliğinin derinleştirilmesi

AB Uluslararası Ortaklıklar Komiseri, Global Gateway girişimini Suudi yetkililerle görüştüğünü ve iki tarafın çıkarına hizmet edecek iş birliği fırsatlarını ele aldıklarını belirtti.

Sikela, “Girişim, ortak çıkarı olan partnerler için kapalı değil. Suudi kurumlarının ve özel sektör yatırımlarının katılımını memnuniyetle karşılıyoruz. AB ile Suudi Arabistan arasında iş ortamının iyileştirilmesi konusunu da tartıştık. İlişkileri derinleştirecek ek adımlar bekliyoruz. Yapılacak çok iş var, ancak ilerleme hızlı ve doğru yoldayız” şeklinde konuştu.

Gelecek için büyük potansiyel

Sikela, Avrupa-Suudi Arabistan ilişkilerinin önümüzdeki beş yıldaki perspektifi sorulduğunda, Suudi Arabistan’ın hızla önemli bir ekonomik ve teknolojik merkez haline geldiğini vurguladı. Sikela, “Bugün bir bankacı olsaydım, Avrupa şirketlerine Suudi Arabistan’a ilgilerini artırmalarını tavsiye ederdim. Çünkü burası istikrarlı, öngörülebilir ve geleceğe yönelik büyük bir potansiyele sahip bir ortam” ifadelerini kullandı.

gty
Avrupa Birliği (AB) Uluslararası Ortaklıklar Komiseri Jozef Sikela, Şarku’l Avsat'a verdiği röportaj sırasında (Fotoğraf: Saad el-Anzi)

Sikela, “Suudi Arabistan’daki en büyük çekim unsurları, reformların hızı, değişime açıklık ve net vizyondur. Siz bir vizyon belirlediniz ve hükümetin bu vizyona bağlı olduğuna eminim; bunu her gün gösteriyorlar” dedi.

Jozef Sikela sözlerini şu ifadeyle tamamladı: “İşte AB ile Suudi Arabistan arasındaki iş birliğini tamamen farklı bir seviyeye taşımak için üzerine inşa etmek istediğimiz temel budur.”


Moskova'nın faaliyetleri artarken İngiliz Donanması Rus fırkateynini ve petrol tankerini durdurdu

İngiliz Kraliyet Donanması devriye gemisi "Severn" (gemi hesabı "X" platformu üzerinden)
İngiliz Kraliyet Donanması devriye gemisi "Severn" (gemi hesabı "X" platformu üzerinden)
TT

Moskova'nın faaliyetleri artarken İngiliz Donanması Rus fırkateynini ve petrol tankerini durdurdu

İngiliz Kraliyet Donanması devriye gemisi "Severn" (gemi hesabı "X" platformu üzerinden)
İngiliz Kraliyet Donanması devriye gemisi "Severn" (gemi hesabı "X" platformu üzerinden)

İngiltere Savunma Bakanlığı, dün yaptığı açıklamada, İngiliz devriye gemisinin Manş Denizi'nde takip ettiği bir Rus firkateyni ve petrol tankerini durdurduğunu, Rus donanmasının İngiliz suları etrafındaki faaliyetlerinin son iki yılda yüzde 30 arttığını belirtti.

Bakanlık, Kraliyet Donanması devriye gemisi HMS Severn'in son iki hafta içinde Manş Denizi'nden geçiş yapan Rus firkateyni RFN Stoyky ve tanker Yelnya'yı durdurduğunu açıkladı.

AP’ye göre Severn, sonunda izleme görevini Bretonya açıklarında kimliği belirsiz bir NATO müttefik gemisine devretti.

Bakanlık, İngiltere'nin, kıyılarında konuşlu gemilere ek olarak, NATO'nun Kuzey Atlantik ve Arktik bölgesindeki Rus gemileri ve denizaltılarını izleme misyonu kapsamında İzlanda'ya üç Poseidon keşif uçağı konuşlandırdığını bildirdi.

Bu haber, Savunma Bakanı John Healey'nin gazetecilere, Rus casus gemisi Yantar'ın İskoçya açıklarındaki faaliyetlerini izleyen keşif uçağı pilotlarına lazer ışınları tuttuğunu söylemesinden sadece birkaç gün sonra geldi.

İngiltere, Yantar'ın eylemlerini "pervasız ve tehlikeli" olarak nitelendirerek, topraklarına yönelik herhangi bir ihlale yanıt vermeye hazır olduğunu belirtti.

Haley çarşamba günü yaptığı açıklamada, "Rusya'ya ve Putin'e mesajım şu: Sizi görüyoruz ve ne yaptığınızı biliyoruz" dedi.

Londra'daki Rusya Büyükelçiliği, Haley'nin sözlerine, İngiliz hükümetini "askeri bir saplantıyı körüklemekle" suçlayarak yanıt verdi ve Moskova'nın Birleşik Krallık'ın güvenliğini baltalamaya çalışmadığını ifade etti.