Cezayir: Buteflika’nın ‘gizli kızı’na hapis cezası

Cezayir’in başkentinde gazeteci Halit Drareni’nin serbet bırakılması için yapılan protestoların bir kısmı (AFP)
Cezayir’in başkentinde gazeteci Halit Drareni’nin serbet bırakılması için yapılan protestoların bir kısmı (AFP)
TT

Cezayir: Buteflika’nın ‘gizli kızı’na hapis cezası

Cezayir’in başkentinde gazeteci Halit Drareni’nin serbet bırakılması için yapılan protestoların bir kısmı (AFP)
Cezayir’in başkentinde gazeteci Halit Drareni’nin serbet bırakılması için yapılan protestoların bir kısmı (AFP)

Cezayir yargısı, eski Cumhurbaşkanı Buteflika’nın “gizli kızı” olduğunu iddia eden bir kadına 12 yıl hapis cezası vererek tüm mal varlığına el koydu. Aynı davada yer alan iki bakan ve eski bir polis yolsuzluk suçlamalarından dolayı 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Gerçek adı Zeliha Neşnaşi olan “Madam Maya”’nın gizli hikayesi, Buteflika’nın iktidarı döneminde nüfuzlu konuma sahip olması yolsuzluk iddiaları hakkında bir izlenim veriyor.
Maya uzun zaman boyunca dönemin Cumhurbaşkan’ın kızı gibi hareket etti. Soruşturma kayıtlarında Buteflika ile akraba olduğu doğrulandı. Ancak aralarındaki ilişki hala belirsiz.
Bir hafta boyunca süren duruşmada avukatlar, Buteflika’nın davaya çağrılmasını talep etti. Ancak yargıç Buteflika’nın karısı ve çocuğunun olmadığı gerekçesiyle bu talebi reddetti. Maya (40 yaşında) hakkındaki suçlamalar nedeniyle geçtiğimiz yıl tutuklanmıştı.
“Cumhurbaşkanın kızı” hükümet yetkilileri tarafından kara para aklama, nüfuzu kötüye kullanma, haksız ayrıcalık elde etme, devleti zarara uğratma, kamu çalışanını yasa dışı imtiyazlar tahsis etmeye zorlama gibi suçlardan suçlu bulundu.
Duruşma sırasında eski Bayındırlık Bakanı Abdulgani Zalan, eski Çalışma Bakanı Muhammed el-Gazi, Buteflika’nın Özel Kalemi Muhammed Receb, dönemin Cumhurbaşkanı Buteflika’nın emirleri doğrultusunda farklı düzeyde devlet görevlilerine Zeliha’nın taleplerinin yerine getirilmesi konusunda talimatlar verdiklerini doğruladı.
Ülkedeki yasalar hükümetin bir temsilcisi sayılan valiye kamu parası ve hükümet anlaşmalarını idare konusunda geniş yetkiler vermekte. Zalan ve Gazi aynı dava kapsamında yolsuzluk suçlamaları sebebiyle mahkum edildi. Receb, mahkemede Buteflika’dan sözde kızıyla ilgili bir tavsiye aldığını ve yöneticilere ilettiği emirleri uygulamaya zorlandığını belirtti.
Araştırmalar Maya’nın ülkenin batısındaki Chlef ve Vahran vilayetlerini karlı projeler başlatmak için seçtiğini, kısa sürede Zalan ve Gazi sayesinde bu hedeflerine ulaştığını gösterdi.
Eski Emniyet Müdürü Abdülgani Hamil Cumhurbaşkanlığından gelen emir üzerine Zeliha’nın konutu için güvenlik kamerası hazırladığını itiraf etti. Buteflika’nın kızı olduğu iddia edilen Zeliha, başkentte turizm beldesinde bulunan Cumhurbaşkanlığına ait bir konutta uzun süre yaşadı.
Hamil yolsuzluk suçlamaları sebebiyle 15 yıl hapis cezasına çarptırılırken aynı dava kapsamında karısı ve üç oğlu da ağır hapis cezası aldı.
Ayrıca, Vahran’da ki bir mahkemede dün, 4 kişi “yasal kuruma hakaret”, “silahsız toplanma” ve “kamu düzenine zarar verme” suçlarından 4 ay hapis cezası aldı.
Bu olay, demokrasi ve özgürlük arzusuyla tek partili sistemi sona erdirmek isteyen halk ayaklanmasının (1988) 32. yıldönümünü kutlamak üzere ülkenin batısındaki en büyük şehir olan Vahran sokaklarına döküldüğü 5 Ekim tarihine kadar uzanıyor. Protestolar sırasında birçok kişi tutuklandı. Birçok aktivist ve insan hakları savunucusunun da tutuklandığı başkent aynı gün benzer protestolara tanıklık etti. Tutukluların duruşmalarının ay sonundan önce yapılması planlanıyor.
Vahran’da tutuklanan 4 kişi cezaevinde açlık grevi yaparak karara olan tepkilerini gösterdi. Başkan Abdülaziz Buteflika’nın iktidarını deviren “Tutukluların Serbest Bırakılması Ulusal Komitesi”’ne göre, siyasi tutumlarını ifade etme sebebiyle tutuklananların sayısı 70’e ulaştı.



Libya, siyasi ve askeri bölünmüşlüğü sona erdirmek için ‘barışçıl bir çözümden’ bahseden Trump'ın kronik siyasi krizi çözecek ‘planını’ bekliyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
TT

Libya, siyasi ve askeri bölünmüşlüğü sona erdirmek için ‘barışçıl bir çözümden’ bahseden Trump'ın kronik siyasi krizi çözecek ‘planını’ bekliyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)

Libya siyaset sahnesine, on yılı aşkın bir süredir kronik siyasi ve askeri bölünmüşlükten mustarip olan ülkede ‘barışçıl çözüme’ yol açacak bir ABD planının yaklaşmakta olduğuna dair bir beklenti atmosferi hâkim.

ABD Başkanı Donald Trump'ın detaylarına değinmeden bu planı açıklaması, özellikle de Afrika işlerinden sorumlu danışmanı Massad Boulos'un kısa süre önce ‘herkes için adil, eşitlikçi, şeffaf ve tatmin edici başkanlık seçimleri yapılması’ gerektiğinden bahsetmesinin ardından, Libyalı siyasetçi ve analistlerin beklentilerine geniş bir kapı açtı.

Radikal değişim

Bazı Libyalı siyasetçilerin gözünde ABD'nin krize çözüm yolu ‘radikal değişim’ seçeneğinden geçebilir. Bu bağlamda Libya-ABD Koalisyonu Başkanı Faysal el-Fituri, Trump yönetiminin ‘Libya'ya geniş yetkilere sahip özel bir başkanlık temsilcisi atayarak siyasi sahneyi tamamen yeniden şekillendirmek için Birleşmiş Milletler (BM) sürecine paralel çalışacağını’ öne sürdü.

El-Fituri bu senaryoya ilişkin vizyonunu açıklarken ‘çözümün önünde engel teşkil eden mevcut organların feshedilmesi ya da dondurulması ve daha önce herhangi bir yönetim organında yer almayan tüm Libyalı bileşenleri temsil eden bağımsız bir ulusal komite oluşturulması’ temeline dayandığını söyledi.

tyu7ı8
ABD Başkanı Donald Trump’ın Arap dünyası ve Ortadoğu işlerinden sorumlu kıdemli danışmanı Massad Boulos geçtiğimiz nisan ayında Libya Ulusal Petrol Şirketi (NOC) Başkanı ile bir görüşme gerçekleştirdi. (UBH)

Libya’da iktidardaki siyasi organlar, Temsilciler Meclisi (TM), Devlet Yüksek Konseyi (DYK), batı ve doğu Libya hükümetleridir.

Daha önce Libyalı uzmanlar BM gözetiminde bir siyasi çözüm planı ortaya koymuş ve bu plan seçim yasaları, yürütme yetkisi ve kalıcı anayasa konularında çözüme ulaşmak üzere bir siyasi diyalog komitesinin oluşturulmasıyla sonuçlanmıştı.

Libya-ABD Koalisyonu Başkanı Faysal el-Fituri Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada, ‘Lübnan iç savaşını yatıştıran 1989 tarihli Taif Konferansı benzeri bir uluslararası konferans düzenlenmesi’ olasılığını değerlendirdi.

Ancak istikrarı engelleyenlerin yargılanması için Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) ve geçtiğimiz ekim ayında ABD Senatosu tarafından kabul edilen İstikrar Yasası'nın harekete geçirilmesini öneren el-Fituri'ye göre bu yol ‘havuç ve sopa’ yaklaşımından bağımsız olmayacaktır. El-Fituri, bunun karşılığında da ‘sıkı uluslararası şeffaflık koşulları altında yeni hükümeti desteklemek üzere dondurulmuş Libya fonlarının kademeli olarak serbest bırakılmasını’ önerdi.

ABD'nin Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff daha önce Libya'da diplomatik başarı elde edileceğine dair güvenini ve iyimserliğini dile getirmiş, mayıs ayında The Atlantic'e verdiği röportajda Washington'un ‘Libya'da başarı elde edeceğini ve bunun yakında duyulacağını’ söylemişti.

Libyalı siyasi analist Eyyub el-Evceli, Amerikan çözümünün ‘tüm siyasi tarafların diyalog masasına oturması’ yoluyla geleceği ihtimalini zayıf görüyor. Şarku’l Avsat'a konuşan el-Evceli, ‘Trump yönetiminin Libya'daki krizin taraflarından birini ortadan kaldırırken, bir tarafı güçlendireceği ve en fazla bir yıl içinde başkanlık veya parlamento seçimlerine gitmek için çözümün anahtarlarını ona vereceği’ beklentisindeydi.

“Washington, Libya'yı güvenlik ve istikrarı bozacak ya da çatışmanın tarafları arasında bir savaşı ateşleyecek her türlü girişimden uzak tutmak istiyor” diyen el-Evceli, ABD'nin ‘krizin tarafları arasındaki farklılıkların derin olduğuna’ inandığına dikkat çekti.

Mevcut organların devrilmesini dışlamak

Buna karşılık TM Milletvekili Rebia Buras mevcut siyasi organların devrilmesi senaryosuna sıcak bakmıyor. “Trump yönetimi siyasi sürecin ayrıntılarından çok dengeleri yönetmeye ve ABD'nin Libya'daki çıkarlarını sağlamaya büyük önem verecektir” diyen Buras, Beyaz Saray'ın planının ‘pragmatik olacağını, demokrasi ve insan hakları konularından çok ekonomik anlaşmalara odaklanacağını’ düşünüyor.

Şarku’l Avsat'a açıklamalarda bulunan Buras, herhangi bir planın başarısı ve sürdürülebilirliği için temel bir koşula işaret etti: ‘Libya halkının, dışarıdan dayatılan ve Libyalıların hak ve çıkarlarını dikkate almayan her türlü dikte ya da çözümden uzak, birleşik ve egemen bir devlet kurma arzusunu yansıtması.’

Bu arada gözlemciler, Libya'nın uluslararası nüfuz ve çıkar mücadelesinin bir parçası olması nedeniyle ABD'nin olası bir çözümünün Libya dosyasındaki bölgesel ve uluslararası aktörlerden soyutlanamayacağına inanıyor.

rfty6
Libya Temsilciler Meclisi'nin (TM) Bingazi'deki bir oturumundan (TM resmi sayfası)

Trablus Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Dr. Ahmed el-Atraş, ‘ABD'nin çözüm yolunun başarı şansının, uluslararası ve bölgesel güçlerin Libya'daki çıkarlarını ve nüfuzlarını paylaşmalarına yönelik düzenlemelerle birlikte bölge için yeni bir siyasi haritanın yeniden çizilmesi konusunda uzlaşmaya bağlı olduğuna’ inanıyor.

El-Atraş, ‘uluslararası sistemde aktif olan ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimî üyesi olan ülkeler arasında ABD dış politikasına taktiksel olarak karşı çıkan bir akımdan’ söz etti.

El-Atraş, ‘bazı ülkelerin Libya'nın içişlerine müdahalesinin derinliğini, bölgedeki yabancı çıkarlar üzerinde ciddi yansımaları olabilecek güvenlik durumunun kırılganlığını ve fiili otoritelerin yabancı baskılara boyun eğme ve iktidara tutunma tehdidini’ örnek gösterdi.

Libyalıların görüşlerinin aksine, ABD Ulusal Güvenlik Konseyi eski üyesi Ben Fishman Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, ABD'nin Libya politikasında bir değişiklik olduğuna dair hiçbir kanıt görmediğini söyledi.

Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı olan Fishman, Massad Boulos'un 20 Haziran'da Berlin'de düzenlenen Libya konulu uluslararası toplantıya katılmamasına dayanarak Trump'ın Libya siyasi çözüm planıyla ilgili açıklamasının ‘geçici’ olduğunu düşünüyor.

Geçtiğimiz hafta Trump, Libya'nın da aralarında bulunduğu birçok ülkeye yüzde 30 gümrük vergisi getirmiş ve bunun Libyalılar üzerinde olumsuz yansımaları olmayacağını savunmuştu.

Libyalı ekonomist Ömer Zermuh, “Libya'nın ABD'ye ham petrol ve küçük bir oranda petrol türevleri dışında hiçbir emtia ihracatı yok. Trump'ın açıklamalarına göre petrol bu kapsamda değil” ifadelerini kullandı.

Şarku’l Avsat'a konuşan Zermuh, “Petrole gümrük vergisi getirilse bile Libya'nın yüksek kaliteli ham petrolü için alternatif pazarlar bulması zor değil” dedi.

Öte yandan Fishman'a göre bu karar, Libyalıların ABD'ye giriş vizelerini kısıtlayan önceki karar da göz önünde bulundurulduğunda, Boulos'un Libya'da ekonomik fırsatlar arama çabalarının önüne engeller koyuyor.