عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Cenevre'deki Libya Ortak Askeri Komite toplantıları başlarken LUO, Türkiye’nin ‘Libya'dan ayrılmayı hiç düşünmediğini’ açıkladı

Dün Cenevre'de yapılan 5+5 Ortak Askeri Komite toplantılarının dördüncü turundan bir kare (AFP)
Dün Cenevre'de yapılan 5+5 Ortak Askeri Komite toplantılarının dördüncü turundan bir kare (AFP)
    Kahire/Halid Mahmud
TT
TT

Cenevre'deki Libya Ortak Askeri Komite toplantıları başlarken LUO, Türkiye’nin ‘Libya'dan ayrılmayı hiç düşünmediğini’ açıkladı

Dün Cenevre'de yapılan 5+5 Ortak Askeri Komite toplantılarının dördüncü turundan bir kare (AFP)
Dün Cenevre'de yapılan 5+5 Ortak Askeri Komite toplantılarının dördüncü turundan bir kare (AFP)

Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL) himayesinde, Mareşal Halife Hafter liderliğindeki Libya Ulusal Ordusu (LUO) heyeti ile Fayiz es-Serrac başkanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne (UMH) bağlı askeri güçler heyeti arasındaki görüşmeler, dün İsviçre’nin Cenevre kentinde başladı.  Öte yandan Libyalı kaynaklara ve yerel basında yer alan haberlere göre Mareşal Hafter, Fransa başta olmak üzere Avrupa ülkelerine düzenlediği ziyaret turunu tamamlarken Serrac, Türkiye’ye daha önce duyurulmayan sürpriz bir ziyarette bulundu.
UNSMIL, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams'ın katılımıyla BM’nin Cenevre'deki Genel Merkezi’nde bu ayın 24'üne kadar devam edecek olan 5+5 Ortak Askeri Komite toplantılarının dördüncü turunda, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in ‘derhal küresel ateşkes ilan edilmesi’ çağrısını yineledi.
UNSMIL, 5+5 Ortak Askeri Komite’nin çalışmalarının, güvenlik konusunun yanı sıra Libya konulu Berlin Konferansı’nın çıktıları ve Libya’da çatışan tarafları kalıcı ateşkes için bir anlaşmaya varmaya çağıran BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2510 sayılı kararı çerçevesinde kabul edilen ekonomik ve siyasi yollar üzerinde yoğunlaştığını belirtti. Toplantıların bu turunu diğerlerinden ayrı kılan faktörün Libya’da çatışan tarafların heyetleri arasında doğrudan yüz yüze görüşmelerin başlaması olduğunu belirten UNSMIL açıklamasında, dördüncü tur görüşmelerinin, Libya milli marşı, Williams ve Libyalı her iki heyetin başkanlarının açılış konuşmalarıyla başladığı aktarıldı.
Her iki heyetin ‘Libya genelinde eksiksiz ve kalıcı bir ateşkese ulaşmak için henüz bir çözüme ulaşılamamış tüm sorunlara çözüm bulması’ umduklarını dile getirmelerinin ardından UNSMIL, iki heyetin de üyelerine, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınından kaynaklı olağandışı koşullara rağmen Cenevre'ye gelmenin zorluğuna katlandıkları için teşekkür etti. UNSMIL, tarafları, kapsamlı bir ateşkesi müzakere etmek için bu fırsatı değerlendirmeye çağırırken böylece Libya’nın geleceğini yine Libyalıların belirlediği barış için ve birlikte yaşanılan bir Libya’ya ulaşılabileceğini vurguladı.
Sahada ise UMH’ye bağlı güçlerin, son iki gündür güney bölgesinde konuşlu LUO saflarına karşı operasyona hazırlandığı ortaya çıktı. UMH’ye bağlı güçler tarafından yürütülen Burkan al-Gadab (Öfke Volkanı) Operasyonu’nda görevli Saraya el-Cenub, ‘Libya’nın güneyindeki bütün saldırganları bölgeden kovacaklarını ve ülkenin sınırlarını güvence altına alacaklarını’ vurguladı.
Öte yandan LUO Genel Komutanlığı’na bağlı Savaş Medyası Bölümü, LOU Donanma Özel Kuvvetleri’nin Libya’nın stratejik deniz sınırlarının güvenliğini sağlamaya yönelik savaş becerilerini desteklemek ve geliştirmek amacıyla ‘Donanma Şehitleri Tatbikatı’ kapsamında askeri tatbikatlar gerçekleştirdiğini duyurdu.
LOU Sözcüsü Tuğgeneral Ahmed el-Mismari, pazar akşamı televizyon ekranından yaptığı açıklamada, Türkiye’nin, Libya topraklarına binlerce savaşçı ve çok büyük miktarlarda askeri mühimmatın yanı sıra binlerce Türk subayı ve askeri göndermeye devam ettiğini belirtti. Mismari, UMH’ye bağlı güçlerin kontrolündeki Vatiyye bölgesinde bulunan ‘Ukbe bin Nafi Hava Üssü’nü silahlarla donatan Türkiye’nin ‘Libya'dan ayrılmayı hiç düşünmediğini’ söyledi.
Mismari, uluslararası toplumun, Türk ordusunun ve paralı askerlerin, Libya’dan çıkarılması talebinin ardından Türkiye'nin UMH kontrolü altındaki bölgelerdeki askeri varlığını tesis etmek amacıyla LUO güçlerinin batı bölgesinden çekilmesinden faydalanmaya çalıştığını belirtti.
Cumhurbaşkanı Recep Erdoğan’ın Libya’daki nüfuzu ile diğer ülkelerle pazarlık yapmaya çalıştığını söyleyen Mismari, bu bağlamda, bazı aşırılık yanlısı savaşçıların Türk ordusuyla birlikte savaşmak üzere Libya'dan Azerbaycan'a taşındığını iddia etti.
Türkiye’den Libya’ya yapılan uçuşların iki aydır hiç durmadan devam ettiğini sözlerine ekleyen Mismari, “Her gün Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) ait gelişmiş askeri teçhizat ve silah yüklü askeri kargo uçakları, Libya'nın batısına, özellikle Vatiyye, Misrata ve Mitiga havaalanlarına inerken, Misrata ve Trablus şehirlerinden İstanbul ve Ankara'ya 4 ila 6 sivil uçuş gerçekleşiyor” şeklinde konuştu.
Türkiye’nin bu adımları, ‘ateşkesin ve Libya krizini müzakere masasında çözme yönündeki uluslararası eğilimin ihlali’ olarak değerlendirdi.
Ancak UMH derhal bir açıklamada bulunarak söz konusu suçlamaları reddederken UMH Genelkurmay Başkanı Orgeneral Muhammed Ali Ahmed el-Haddad, Savunma Bakanı Hulusi Akar ve Genelkurmay Başkanı Yaşar Güler ile sürpriz görüşmeler gerçekleştirdi.
Öte yandan UMH Savunma Bakan Yardımcısı Selahaddin en-Nemruş, Türkiye ile yapılan tartışmalı mutabakat anlaşmalarını savundu. Bununla birlikte Nemruş, Halife Hafter’i, Fransız ve Rus silahlarıyla desteklenen Rus güvenlik şirketi Wagner’e mensup paralı askerleri ve Sudanlı Cancavid milislerini saflarına dahil etmekle suçlarken bunu ‘başkent Trablus’un güvenliğine yönelik açık bir saldırı’ olarak niteledi.
Bu arada UMH Savunma Bakanlığı’ndan dün sabah erken saatlerde yapılan açıklamada, tüm askeri personelin vatanı ve halkı savunmaya hazır olduğu vurgulandı. Açıklamada, uluslararası ve yerel tüm ilgili taraflardan, yakın bir tarihte bulunduğu öne sürülen toplu mezarların açılması ve faillerin adalet önüne çıkarılması için gerekli tüm yasal önlemlerin alınmasını talep edildi.
Bir diğer gelişmede ise UMH Başkanlık Konseyi Başkanı Serrac, Adalet Bakanı Muhammed Lemlum'u, Başkanlık Konseyi tarafından insan hakları ihlallerini izlemek ve belgelemek için kurulan komiteyi denetleme görevinden aldı. Serrac ayrıca Adalet Bakanı Yardımcısı Halid Ebu Salah'ı komite başkanlığından ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı Hayri Abdulali’yi de başkan yardımcılığından alırken gelecekte herhangi bir idari görev üstlenmelerini de engelledi. Bu gelişmeler, Adalet Bakanı’nın UMH’yi ‘söz konusu toplu mezarlarla ilgili olumsuz bir tutum sergilemekle’ eleştiren ve ‘bu suçlarla ilgili Adalet Bakanlığı’nı engellemekle’ suçlayan açıklamalarının ardından yaşandı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
TT
TT

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)

Dürziler, dini ve sosyal gizliliğini korumaya çalışırken, Ortadoğu'da Lübnan, İsrail ve Suriye gibi yayıldığı ülkelerde siyasi roller oynayan bir azınlığı oluşturuyorlar.

Son birkaç gün boyunca, Güney Suriye'deki Suveyda şehrinde Dürzi milisler, Bedevi milislerle çatışmaya girdiler ve bunun sonucunda yaklaşık 100 kişi hayatını kaybetti. Suriye hükümeti güçleri salı günü Suveyda şehrine girip ateşkes ilan ederken, İsrail Suriye güçlerini hedef alan hava saldırıları düzenlediğini duyurdu. Zira Tel Aviv daha önce azınlık Dürzi halkını korumaya ve Güney Suriye'de asker konuşlandırmayı önlemeye çalışacağına söz vermişti.

Peki Dürziler kimdir ve inançları, siyaset ve toplumdaki rolleri hakkında ne biliyoruz?

Dini inançları

Dürzilik, 11’inci yüzyılın başında, İmamiye’den (İsna Aşeriye) sonra Şiiliğin ikinci en büyük dalı olan İsmâiliyye mezhebinin bir fırkasıdır.

Kendilerine Muvahhidun diyen Dürziler, Lübnan'daki en yüksek dini otorite olan el-Akl Şeyhliğinin web sitesine göre, “Bir ve tek olan, yeri ve göğü yaratan Allah’a” meleklerine, peygamber ve resullerine, ahiret gününe inanırlar.

Mezhep mensupları ile sınırlı olan öğretilerinin gizliliğini açıklar şekilde, ritüellerine aşina olan ve adının açıklanmasını istemeyen birinin AFP’ye vurguladığı gibi, Dürziler inançlarında “zahiri mesaj ile batini mesaj”ı temel alırlar.

Bahsi geçen kişi, tek tanrılı dinlerin uzun bağlamlarına dayanan, dini kavramları felsefe ile karıştırma yoluyla Platon'un fikirlerinden etkilenen, “Allah’ın gerçek tevhidinde olgun bir aşamaya” dayanan öğretilerden bahsediyor.

Dürzilik, sözde doğruluk, iman kardeşlerini koruma ve karşılıklı yardım, İblis'i ve bütün şer güçleri tanımama gibi yedi temel tavsiyeyi (esası) benimser ve reenkarnasyonun “mezhebin bir parçası” olduğuna inanır.

Dini günler

Dini günleri, diğer mezhepler ile aynıdır. Ek olarak, kurban bayramından önceki on gün boyunca yapılan günlük toplantılar vardır. Bu toplantılarda dini okumalar, bazı ibadetler, bazı şiirler ve manevi okumalar yapılır. Bunlar Muvahhid birisinin yerine getirmesi halinde gerçek tevhidi uygulamış kabul edileceği yedi esası pekiştirmektedir.

Aynı şekilde, Hicri yeni yılı ihya ederler ve herkes gücü yettiğince zekat öder.

Şeyhleri iman kardeşlerini koruma ve iletişimi koruma ilkesini yerine getirmek için perşembe-cuma gecesi ritüelleri ve ibadetleri eda etmek, dini okumalar yapmak amacıyla toplanırlar.

Mezhebin öğretileri mensupları arasında gizli kalır ve bazı karma evliliklerin varlığına rağmen, genellikle Dürzilerin kendilerine mezhep mensuplarının dışında hayat arkadaşı seçmeleri hoş karşılanmaz.

Yayıldıkları bölgeler

Dindar erkeklerinin siyah kıyafetler giyinip başlarına beyaz sarık sardıkları, kadınlarının ise yine siyah kıyafetler giyip, başlarını ve yüzlerinin bir kısmını örten beyaz bir başörtü taktıkları Dürzilerin sayısının 1 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor.  

Dürzi mezhebi mensupları çoğunlukla Lübnan, Suriye, Filistin toprakları ve Ürdün'deki dağlık bölgelerde yoğun bir şekilde yaşıyorlar.

Suriye'deki nüfuslarının 700 bin olduğu tahmin ediliyor ve çoğu kaleleri sayılan Suveyda şehrinin bulunduğu ülkenin güneyinde yaşıyor. Ayrıca Şam kırsalındaki Ceramana ve Sahnaya ilçeleri ile ülkenin kuzeybatısındaki Idlib'de sınırlı sayıda bulunuyorlar.

Lübnan'da sayılarının yaklaşık 200 bin olduğu tahmin ediliyor ve yoğun olarak ülkenin merkezindeki dağlarda, özellikle de Şuf, Aliya ve el-Metn el-Ala bölgelerinde, ayrıca Cebel el-Şeyh’in batı eteklerindeki Hasbaya ve Raşiya gibi bölgelerde yaşıyorlar.

İsrail'de ise Celile, Karmel Dağı ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde 20'den fazla köyde dağınık bir şekilde yaşıyorlar. Merkezi İstatistik Bölümü'ne göre, İsrail vatandaşlığına sahip olanların sayısı 153 bin. Ek olarak, Golan'da yaşayan yaklaşık 23 bin Dürzi’nin büyük çoğunluğu kalıcı İsrail ikametgah belgesine sahip.

İsrail'deki Dürzi Mirası Merkezi'ne göre, İsrail mezhebi “kendi mahkemeleri ve bağımsız manevi liderliği ile tek başına bir oluşum olarak” tanıyor.

Tarihçi Sami Nesib Makarem, “Dürzi İnancı” adlı kitabında, özellikle Lübnan ve Kuzey Suriye'deki bazı Dürzilerin “16. yüzyıldan itibaren Cebel-i Havran'a göç ettiğini” ve bölgenin “Cebel-i Dürzi” olarak anılmaya başladığını belirtiyor.

Buradan bazıları, özellikle kuzeyde yaklaşık 15 bin ila 20 bin Dürzi'nin yaşadığı Ürdün'e göç etti.

Az sayıda Dürzi de Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Avustralya gibi dünyanın çeşitli bölgelerine ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika'ya göç etti.

Sosyal ve politik rol

Dürziler, farklı ülkelere yayılmalarına rağmen yakın bağlarını sürdürmeye çalıştılar.

Beyrut Amerikan Üniversitesi'nden tarihçi Profesör Makram Rabah, Dürziler, Maruniler ve Lübnan Dağı'ndaki çatışmalar üzerine yazdığı bir diğer kitapta şu açıklamayı yapıyor: “Karma evlilikler ve Dürziler arasında ilişkiler var ve din adamları bu ilişkinin sürdürülmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Sınırlar çizilmiş olsa da, Dürziler onları gerçekte tanımadılar.”

Makram'a göre, bir azınlık olmalarına rağmen, Ortadoğu'da Dürziler “bölgenin siyasi ve sosyal yaşamında, ekonomik ve sosyal meselelerinde önemli ve bazen öncü bir rol” oynadılar.

Bu durum genellikle, azınlığın rolünü, büyüklüğünün ötesinde şekillendirmede önemli bir etkiye sahip olan feodal liderlerden veya aile liderlerinden kaynaklanıyordu.

Örneğin Lübnan'da lider Kemal Canbolat, 1950'lerden iç savaşın başlangıcı (1975-1990) ve 1977'deki suikastına kadar önemli bir siyasi rol oynadı.

Suriye'de Fransız manda yönetimi, 1921'de Cebel el-Dürzi bölgesine idari bağımsızlık verdi ve bu statü 1937'ye kadar devam etti. Ancak bu dönemde, en önde gelen Dürzi liderlerinden biri olan Sultan Paşa el-Atraş, 1925'te Fransızlara karşı patlak veren büyük bir ayaklanmaya liderlik etti.

İsrail'e gelince, Makram Rabah, Dürzilerin “devlete tamamen entegre olduklarını ve orduda görev yaptıklarını, bunun da onlara devlet nezdinde daha fazla nüfuz sağladığını” açıklıyor.

Suriye'de çatışmanın patlak vermesinin ardından Dürziler, kendilerini çatışmadan ve sonuçlarından uzak tuttular. Birkaç istisna dışında, genellikle rejime karşı silahlanmadılar veya muhalefete katılmadılar. Bulundukları bölgelerde çeşitli silahlı grupların parçası olan Dürziler, Beşşar Esed'in devrilmesinden sonra iktidara gelen yeni yetkililerle henüz bir anlaşmaya varamadılar.

Nisan ayı sonlarında Şam kırsalındaki iki bölgede patlak veren ve Suveyda'ya uzanan çatışmalar, Dürzi milisler ile güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu en az 119 kişinin ölümüne yol açtı. Bu kanlı çatışmaya İsrail hava saldırılarıyla müdahale etti ve Şam’ı, Dürzilere zarar verilmemesi konusunda uyardı.

Nadir görülen bir siyasi ayrışmayla, Dürziler arasında son olaylara ilişkin tutumlar farklılaştı. Kemal Canbolat’ın oğlu Lübnanlı lider Velid Canbolat, Dürzileri Müslümanlar ile “sonsuz bir savaşa” sürüklemek konusunda uyarıda bulunurken, dini otoriteler ve Suriyeli Dürzi askeri gruplar, Dürzilerin ülkenin “ayrılmaz bir parçası” olduğunu vurguladılar.Şarku'l Avsat'ın Independet Arabia'dan aktardığı analize göre buna karşılık, Suriyeli din adamları ve İsrail’deki Dürzilerin dini lideri Şeyh Muvaffak Tarif, İsrail'e Suriye Dürzilerini koruma çağrısında bulundular.

Rabah, bu tarafların “farklı ajandalara sahip olduğunu ve daha da önemlisi, üç ülkeye uzanan bir nüfuz mücadelesi olduğunu” belirtti.