Cenevre’deki Libya görüşmelerinde tartışmalı 6 noktada uzlaşılırken taraflar ortak bütçe oluşturulmasını kararlaştırdılar

Anlaşmaya varılan noktalar arasında kara ve hava güzergahlarının açılmasının yanı sıra olası bir askeri gerilimden kaçınılması da yer aldı

BM Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams, dün BM Cenevre Ofisi’nde bir basın toplantısı düzenledi (AP)
BM Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams, dün BM Cenevre Ofisi’nde bir basın toplantısı düzenledi (AP)
TT

Cenevre’deki Libya görüşmelerinde tartışmalı 6 noktada uzlaşılırken taraflar ortak bütçe oluşturulmasını kararlaştırdılar

BM Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams, dün BM Cenevre Ofisi’nde bir basın toplantısı düzenledi (AP)
BM Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams, dün BM Cenevre Ofisi’nde bir basın toplantısı düzenledi (AP)

Cenevre'de iki gün süren doğrudan müzakerelerin ardından göreceli bir iyimserlik hakim olurken Libya Ulusal Ordusu’nu (LUO) ve Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni (UMH) temsil eden askeri heyetlerin bir araya geldiği 5+5 Ortak Askeri Komite toplantılarının dördüncü turunda, başta Libya'nın tüm bölgelerini ve şehirlerini birbirine bağlayan kara ve hava güzergahlarının açılması olmak üzere tartışmalı olan çeşitli konularda anlaşmaya varıldı. Öte UMH Başkanlık Konseyi Başkan Yardımcısı Ahmed Muaytik, Libyalı çatışan tarafların yakında devlet için ortak bir bütçe oluşturmaya başlayacaklarını açıkladı.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams, iyimser bir üslupla yaptığı açıklamada, Libyalı tarafları temsil eden heyetler arasında Cenevre'de yapılan 5+5 Ortak Askeri Komite toplantılarında, ‘vatanseverlik ve profesyonellik ruhunun ve Libya'nın birliğini ve egemenliğini koruma kararlılığının’ hakim olduğu bir atmosferde 6 önemli noktada anlaşmaya varıldığını söyledi.
Williams dün yaptığı ve BM misyonunun internet sitesinden yayınlanan açıklamada, “5+5 Ortak Askeri Komite, ortak güvenlik düzenlemelerinin yürürlüğe girmesiyle Şuveyrif'ten Sebha ve Merzuk’a, Ebu Kureyn’den Cufra ve sahil yoluna, batıda Misrata’dan doğuda Sirte’ye ve Ecdebiye’ye Libya'nın tüm bölgelerini ve şehirlerini birbirine bağlayan kara yollarının açılması konusunda anlaştı. Komite ayrıca bölgenin idari başkenti Sebha başta olmak üzere Libya genelinde hava yollarının açılması konusunda da anlaştı. Komite’deki iki heyet, Sivil Havacılık Otoritesi’nin varılan anlaşmaların başarıya ulaşması için gerekli tüm adımları mümkün olan en kısa sürede atması talimatı verdi.
Williams, Libya’da, özellikle ötekileştirilen ve temel hizmetlerden mahrum bırakılan ülkenin güneyinde kötüleşen ekonomik koşullar çerçevesinde Komite’nin aldığı kararların, ‘Libya halkının hayat şartları üzerinde olumlu, doğrudan ve somut bir etkiye sahip olacağını’ söyledi. Komite üyelerinin medya üzerinden şiddeti körükleyen ve nefret söylemini yayan provokatif yayınların yapılmasına bir an önce son verilmesi gerektiği konusunda hemfikir olduğunun altını çizen Williams, Komite üyelerinin ifade özgürlüğünün korunmasının önemini vurgulayarak yargı makamlarının, nefret söylemini yayan ve şiddeti körükleyen medya kanalları ve sosyal medya hesaplarına karşı caydırıcı tedbirler almaları gerektiğini belirttiklerini aktardı.
 İki heyet ayrıca, ​Libya Hukema Konseyi’nin esir takasına çözüm bulma çabalarını desteklemenin yanı sıra askeri gerilimden kaçınarak savaş cephelerinde hakim olan itidalli havayı desteklemeye ve güçlendirmeye devam etme konusunda da anlaştı.
Bununla birlikte Williams açıklamasında, Komite’nin, çalışmaların koordine edilmesi ve sürecin kolaylaştırılması için doğu ve batı bölgelerinden koordinatörler atadığını aktardı.
Komite ayrıca petrol üretimi ve ihracatının yeniden başlatılmasına da değindi. Bununla birlikte Komite, batı ve doğu bölgelerindeki Petrol Tesisleri Muhafızları’nın komutanlarına, ‘Ulusal Petrol Şirketi (NOC) tarafından petrol akışının artması ve sürekliliğinin sağlanması için Petrol Tesisleri Muhafızları’nı yeniden yapılandırmaya yönelik tavsiyelerde bulunmak üzere oluşturulan bir heyet ile’ doğrudan çalışmakla görevlendirilmesinin kararlaştırdılar.
Bu anlaşmalara Ortak Askeri Komite toplantılarının dördüncü turunun ilk iki gününde ulaşıldığının altını çizen Williams, bu durumun Libyalı tarafların askeri yetkililerinin geçtiğimiz ay Mısır'ın Hurgada kentinde bir araya geldiği toplantılarda yapılan tavsiyeler sonucu ortaya çıktığına işaret etti. Komite’nin Libya'nın orta bölgesiyle ilgili düzenlemeleri de tartışacağını söyleyen Williams, böylece ateşkes anlaşmasının önünün açılacağını belirterek, iki tarafı, ‘çözülmemiş tüm sorunları çözmeye ve kalıcı bir ateşkes anlaşmasına varmaya’ çağırdı.
Öte yandan Libyalı siyasetçiler, Cenevre’deki Ortak Askeri Komite toplantılarından çıkan sonuçlardan duydukları memnuniyeti dile getirdiler. Dün Şarku’l Avsat’a konuşan Libyalı siyasetçiler, toplantıların ‘olumlu’ olarak niteledikleri sonuçların, ‘yabancı güçlerin’ Libya’nın iç işlerine müdahalesini sona erdireceğini ve ‘ülkeyi kaostan çıkarma çabalarını baltalayan daha fazla silah ve paralı asker transferini’ durduracağını umuyorlar.
Bununla birlikte UMH Başkanlık Konseyi Başkan Yardımcısı Ahmed Muaytik, çatışan tarafların, bir anlaşmaya varma çabalarının bir parçası olarak, devlet için ortak bir bütçe geliştirmek üzere yakında çalışmalara başlayacaklarını açıkladı.
Dün Reuters’a konuşan Muaytik, Libyalı çatışan tarafların ‘harcama kanallarını bir araya getirip tek olması için’ bütçeyi birleştirmek istediklerini, UMH'nin 2021 yılı için 45 ile 48 milyar dinar (38-40 milyar dolar) arasında olması beklenen ve ülke genelinde sağlık, eğitim ve diğer kamu hizmetlerini kapsayan bir bütçe hazırladığını kaydetti. Muaytik ayrıca ülkenin doğusundaki Tobruk merkezli hükümetin, 5 ile 8 milyar dinar arasında bir bütçe sunacağını, bunun ardından ‘hassas teknik çalışmaların başlayacağını’ ve bu iki bütçenin ortak bir bütçe haline getirilmesini umduğunu belirtti.
Bir başka gelişmede ise Halid Şakşak başkanlığındaki Libya Sayıştay Başkanlığı’ndan dün yapılan açıklamada, Libya’nın Roma ve Vatikan büyükelçiliklerindeki yetkililer hakkındaki ‘yolsuzluk dosyalarının’ Cumhuriyet Savcılığı’na sevk edildiği belirtildi. Açıklamada, Sayıştay Başkanlığı bünyesindeki Mali İhlaller Ofisi tarafından, iki büyükelçilikte görevli yetkililerin ‘zimmete para geçirme ve kamu fonlarına el koyma suçlarının’ işlendiğinin ortaya çıkarıldığı belirtildi. Bununla birlikte açıklamaya göre söz konusu yetkililerin, büyükelçiliğe ait büyük miktarlardaki paraları kendi hesaplarına aktardıkları belirlendi.



Meclis Başkanı'nın ‘Irak'ın kimliği’ konusundaki açıklamaları siyasi krize yol açtı

 Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
TT

Meclis Başkanı'nın ‘Irak'ın kimliği’ konusundaki açıklamaları siyasi krize yol açtı

 Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)

Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani'nin açıklamaları, yardımcısı Muhsin el-Mendelavi ile yaşadığı tartışmanın ardından siyasi krize yol açarak dün yapılması planlanan oturumun ertelenmesine neden oldu.

El-Meşhedani, ‘Irak'ın kimliği’ olarak tanımladığı şeyin anayasa metninde belirtildiği gibi ‘Arap Birliği'nin kurucu üyesi’ olmakla ilişkilendirilmesini kınamış ve açıklamasında ‘bu kimliğin binlerce yıl öncesine dayandığını’ belirtmişti.

Söz konusu kimliğin bu bağlantıyla nitelendirilmesine ilişkin bir soruya cevaben el-Meşhedani, bu bağlantıyı tamamen uygunsuz bularak ‘saçma’ kelimesini kullandı ve siyasi bir krize yol açtı.

Oturumun ertelenmesine, yapılmaması konusunda ısrar etmesine ve açıklamalarını geri çekmemesine rağmen el-Meşhedani bugün X platformunda “Gerçek bir sınav anında Sünni bloklar başkan etrafında kenetleniyor” diye yazdı ve meclis başkanına destek vermek için parlamento merkezinde toplanan Sünni milletvekillerine atıfta bulundu.

Irak'ın siyasi geleneğine göre meclis başkanlığı Sünni güçlerin elindeyken, Kürtler cumhurbaşkanlığı, Şiiler ise başbakanlık koltuğuna oturuyor.

Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin liderliğindeki İnşa ve Kalkınma Bloğu, yardımcısıyla patlak veren krizi kontrol altına almak amacıyla Sünni kampı dışından el-Meşhedani'ye desteğini açıklayan ilk siyasi bloklardan biri oldu.

İnşa ve Kalkınma Bloğu Sözcüsü Firas el-Meslemavi yaptığı basın açıklamasında, “Cabbar el-Kenani, Muhammed es-Sayhud, Kazım et-Tuki ve Murtaza es-Saadi'nin de aralarında bulunduğu 5 milletvekilinden oluşan blok liderliği, oturumu etkileyen sözlü tartışmalarla ilgili olarak parlamento içinde yaşananların koşullarını belirlemek üzere Temsilciler Meclisi Başkanlığı ile kapalı bir toplantı gerçekleştirdi” dedi.

El-Meslemavi, “Yaşananlar, meclis başkanlığının toplu olarak sorumlu olduğu bir emsal teşkil ediyor. Çünkü en yüksek yasama otoritesi olan yasama kurumunun başkanlığını ve üyelerini düzenleyen usul kuralları ve Temsilciler Meclisi yasası vardır. Bu nedenle bir blok olarak çözümlerle birlikteyiz ve oturumları düzenlemek ve önemli yasaları geçirmek için uygun yolları destekliyoruz” ifadelerini kullandı.

Sudani liderliğindeki İnşa ve Kalkınma Bloğu’nun el-Meşhedani ve yardımcılarıyla görüşmesi, parlamentodaki Sünni blokların el-Meşhedani'yi destekleyici bir tutum sergilemek üzere bir araya gelmesinin ardından gerçekleşti.

 Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani arasında Bağdat'ta gerçekleşen bir görüşmeden (hükümet medyası)Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani arasında Bağdat'ta gerçekleşen bir görüşmeden (hükümet medyası)

Yanlış anlama

Sünni bir siyasetçiye göre, ‘el-Meşhedani'nin açıklamaları herhangi bir belirsizlik içermiyor, ancak Şii güçlerin yardımcısını bu yöne iten kasıtlı bir iradesi olduğu anlaşılıyor’.

Adının açıklanmaması kaydıyla Şarku'l Avsat'a konuşan Sünni siyasetçi, “El-Meşhedani ile pek çok konuda aynı fikirde olmasam da, Irak'ın kimliği ve anayasal olarak Arap Birliği üyeliğiyle ilişkilendirilmesi konusunda söyledikleri doğru. Hatalı olan Irak anayasasını hazırlayan taraftır” dedi.

Söz konusu tartışma, Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı Muhsin el-Mendelavi’nin el-Meşhedani'yi telefonla arayarak “Irak'a hakaret ettin” demesiyle başladı.

Telefon görüşmesiyle yetinmeyen el-Mendelavi tartışmayı sürdürmek üzere el-Meşhedani'nin ofisine gitti ve ‘Irak'ın kimliği’ hakkındaki açıklamalarına itiraz etti. El-Meşhedani ise “Irak, Arap Birliği kurumundan daha büyüktür, 7 bin yıllıktır ve kimliğini onlarca yıllık bir kurumdan alması makul değildir” şeklinde yanıt verdi.

El-Meşhedani'nin Arap Birliği'ne ilişkin açıklamaları, meclis başkanlığı ile ilişkilerde bardağı taşıran son damla gibi görünse de el-Meşhedani televizyonda yaptığı açıklamalarda, Irak'ta önümüzdeki ay gösteriler düzenleneceğini ve bir güvenlik sorunu yaşanması halinde ‘acil durum hükümetine’ gidilebileceğini söylemek gibi başka önemli konuları da gündeme getirdi. ABD'nin Halk Seferberlik Güçleri (Haşdi Şabi) ile ilgili olarak tüm siyasi liderlere mesaj gönderdiğini de doğrulayan el-Meşhedani, ABD'nin yaklaşımının Halk Seferberlik Güçleri’ni yapılandırmak değil, güvenlik güçlerine entegre etmek olduğunu belirtti.

‘Boşluğu doldurmak’

Araştırmacı Yahya el-Kubeysi Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şöyle dedi: “Devlet içindeki Sünni temsiliyeti sadece bir boşluğu dolduruyor, çünkü bu boşluğu Şii siyasi aktörler yönlendiriyor.”

El-Kubeysi'ye göre bu durum, Federal Yüksek Mahkeme'nin Irak Temsilciler Meclisi eski Başkanı Muhammed el-Halbusi'yi görevinden alma ve parlamentodan ihraç etme kararına kadar uzanıyor.

El-Kubeysi, “Bu karar anayasal ya da yasal bir argümana dayanmıyordu; daha ziyade siyasi bir karardı. Federal Yüksek Mahkeme de bu kararı almak için bir araçtı” ifadelerini kullandı.

Araştırmacı Seyf es-Saadi'ye göre ‘Temsilciler Meclisi'nin krizi 61. madde ve fıkralarında öngörülen yasama sürecinden sapması ve siyasi bloklar ile liderlerinin meclisin genel gidişatını kontrol etmesidir. Tüm sorumluluk meclis başkanlığına atfedilemez; aksine Temsilciler Meclisi Başkanı’nın sorumluluğu milletvekillerinin sorumluluğunu tamamlayıcı niteliktedir. Milletvekillerinin çoğu kendi bloklarının direktiflerini takip etmekte ve başkanlarının kararlarına uymamakta, bu da parlamento içinde tıkanıklığa yol açmaktadır.’

Es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, ‘beşinci parlamento döneminin sona erdiğini ve halen yürütme makamının performansını denetleyecek anayasal bir dayanaktan yoksun olduğunu’ ifade etti.