عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Williams: Libya’da barış için "nadir bir fırsat" yakalandı

Stephanie Williams
Stephanie Williams
    New York / Ali Berda
TT
TT

Williams: Libya’da barış için "nadir bir fırsat" yakalandı

Stephanie Williams
Stephanie Williams

Libya’da tüm taraflar kapsamlı bir ateşkes taahhüdünde bulundu ve Libya’daki taraflar genel seçimler için siyasi bir harita ve zaman çerçevesi üzerinde anlaştı. Sağlanan uzlaşı, ülkenin uluslararası destekle siyasi süreç yolunda bugüne kadar kaydettiği en büyük ilerleme. 
Bu gelişme üzerine iyimserliğini dile getiren Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams, Güvenlik Konseyi'ni bu süreci desteklemeye ve ülkede barış ve istikrarın sağlanması için ayağına gelen bu "nadir fırsatı" kaçırmamaya çağırdı.
Williams, video konferans yoluyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi üyelerine yaptığı konuşmada şunları söyledi: “Libya'da barış ve istikrar arayışında büyük ilerleme kaydettik. Yıllarca süren baskı, bölünme, kaos, sefalet ve çatışmadan sonra Libyalılar, Libya vizyonunu ileriye taşımak için bir araya geliyor. Bu Libyalılara, ülkenin egemenliğinin vurgulanması için vatanlarının birliğini koruma fırsatı sunuyor. Ateşkesin devam etmesi ile birlikte Libya'daki Birleşmiş Milletler Destek Misyonu (UNSMIL), Güvenlik Konseyi ve Berlin Grubu'nun da desteğiyle, Libya’daki taraflar arasında kolayca diyalog kurulmasını sağladı. Çabalar ilk olarak ülke çapında kalıcı bir ateşkes anlaşmasının imzalanmasına yol açtı. Libya (5 + 5) Ortak Askeri Komisyonu (JMC) üyeleri Cenevre’de toplantılar gerçekleştirdi. Toplantıya katılan üyeler anlaşmazlıkları bir kenara bıraktılar, milli bir ruh ile hareket edip BM Genel Sekreteri António Guterres’in küresel ateşkes çağrısına kulak verdiler. Bu, tarihi bir anlaşmaydı."
Williams sözlerine şöyle devam etti: “Profesyonellik ve sorumluluk Ortak Askeri Komisyon tarafından ortaya kondu. Bu da 9 Kasım'da Tunus'taki Libya Siyasi Diyalog Forumu oturumuyla resmen başlatılan siyasi sürecin yeniden hayat bulmasının yolunu açtı. Libya Siyasi Diyalog Forumu, Güvenlik Konseyi’nin 2510 sayılı kararı ile onayladığı Berlin konferansının sonuçları esas alınarak oluşturuldu. 15 Kasım'da, Libya Siyasi Diyalog Forumu, 24 Aralık 2021 tarihinde başkanlık ve anayasa seçimlerinin yapılması için belirlenecek siyasi bir yol haritasını kabul etti. Üzerinde mutabık kalınan "Kapsamlı Çözüme Hazırlık Aşaması" başlıklı belge siyasi anlaşma ile entegre durumda, ilkeleri ve hedefleri belirlendi. Geçiş sürecine ve önemli zaman dilimlerine rehberlik eden hedefler, yeni bir yürütme otoritesinin, anayasal düzenlemelerin ve seçimlerin Temsilciler Meclisi tarafından onaylanmasını amaçlıyor.”
Seçimlerin tarihinin belirlenmesi ile aynı zamanda yol haritasının da belirlendiğine değinen Williams, “Tarihlerin nihai olarak belirlenmesi, bağımsız pozisyonlar belirlemek ve yeni yürütme organını onaylamak üzere ilgili kurumları harekete geçmeye zorluyor. Başarısızlık durumunda forum, Berlin konferansı ve 2510 sayılı kararın sonuçları doğrultusunda yeni kararlar almak için yeniden bir araya gelecek. Libya Siyasi Diyalog Forumu, yol haritasının uygulanmasını izlemek ve seçimlere yönelik gerekli standartları ortaya koymak için düzenli olarak toplanmakla görevlendirildi. Bu mekanizmalar, Libya halkının seçimlere yönelik mutlak talebinin bir garantörü olması kapsamında sonsuz bir geçiş sürecini engelliyor. Forum katılımcıları “otoritelerin ve Başkanlık Konseyi'nin yetkilerinin reforme edilmesi ve ayrı bir başbakanlık görevi oluşturulması" konularında anlaşmaya vardılar. Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti tarafından yürütülecek olan geçiş sürecinde “seçimlerin yapılması, devlet kurumlarının yeniden birleştirilmesi ve seçimler yapılana kadar halka güvenlik ve temel hizmetlerin sağlanması” hükümetin temel sorumlulukları olacak. Libya Ulusal Mutabakat Hükümetine, Başbakan ve iki yardımcısı başkanlık edecek.
BM Libya Özel Temsilcisinin Yardımcısı Stephanie Williams sözlerini şöyle noktaladı: “Libyalılar, üzerine düşen rolü oynadı. Libyalı taraflar arasında yapılan anlaşmalar desteklenmeli. Libya'nın içişlerine müdahale edilmemeli. BM tarafından konulan silah ambargosu tam anlamıyla uygulanmalı. Güvenlik Konseyi barışın yeniden tesis edilmesi için ayağa kadar gelen bu nadir fırsatı baltalamaya yönelik girişimleri engellemeli ve barışın tehlikeye atılmasına müsaade etmemeli."

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.