Lübnan kamuoyu yeni seçim yasası tasarısı tartışıyor

24 Kasım’da Beyrut’taki bir plajın yakınında güneşli bir gün geçiren bir erkek ve kadın (AFP)

Lübnan, yeni seçim yasasına ilişkin keskin bölünmenin arka planında mezhepsel tıkanıklığı yansıtan başka türden bir siyasi çatışmaya girdi. Öte yandan ortak parlamento komiteleri bugünkü toplantılarına devam ederken, toplantıların gündeminde ise Temsilciler Meclisi Başkanı Nebih Berri’nin parlamento bloğunun sunduğu proje var. Söz konusu proje, orantılı bir sistemin benimsenmesiyle Lübnan’ın tek bir seçim bölgesi haline gelmesini ön görürken, Hristiyan İkili (Özgür Yurtsever Hareket ve Lübnan Kuvvetleri Partisi) liderliğindeki bir Hristiyan muhalefetle karşılaştı. Aynı şekilde bazı parlamento blokları da seçim projeleri sunmak için girişimde bulunurken, bazı bloklar ise kartların yeniden karıştırılmasına yol açabilecek projeler ortaya koymaya hazırlanmakta.
Yeni seçim yasasına ilişkin siyasi çatışma, Cumhurbaşkanı Mişel Avn ve yeni hükümeti kurmakla görevli Saad Hariri arasındaki istişarelerin, hükümeti kurma krizinin uzaması uyarısı yapan tıkalı bir duvarla karşılaşması nedeniyle bir başka siyasi çatışmaya dahil oldu. Lübnanlılar, ortak komitelerin, seçim yasası hususunda neye ulaşacağını önemsemezken, tüm gözler vatandaşların yüzde 60’tan fazlasının yoksulluk tehdidi altında yaşaması sonrasında ülkenin krizden kurtulmasına odaklanmış durumda.
Lübnanlılar, parlamento bloklarının gözle görülür yokluğu ve öncelikli olarak hükümetin doğuşunu hızlandırmak için baskı yapma rolleri çerçevesinde parlamento komisyonlarının toplanmasına veya parlamento oturumlarının yeniden başlamasına ayak uydurmaya kayıtsız kalmadı. Aynı şekilde ‘seçim yasasının’ komisyonların gündemlerine dahil edilmesi de mezhepsel gerginliği artırmak üzere.
Öte yandan kaynaklar, Şarku’l Avsat’a yaptıkları açıklamada, Hizbullah ve Emel Hareketi güçlerinin oluşturduğu Şii İkilinin, Ortadoğu bölgesinde meydana gelen değişiklikleri şimdiden tahmin etmeye başladığını belirtti. Kaynaklar, Şii İkilinin, Lübnan’ı tek bir seçim bölgesi haline getirmeye dayanan ve kontrol üstünlüğü sağlayacak yeni bir parlamento kurarak siyasi kararı kontrol etmeyi amaçlayan bir seçim yasa tasarısı önerdiğini dile getirdi.
Aynı kaynaklar, Hristiyan ikili arasındaki koşullu uyumun, Kuvvetler Partisi Başkanı Samir Caca’nın, cumhurbaşkanı seçilmeden önce General Avn ile imzaladığı Maarab Anlaşması’nın yeniden genelleştirilmesine kapı açmayacağına inanıyor. Kaynaklar ayrıca durumu, Caca ve Özgür Yurtsever Hareket lideri Cibran Basil’in cumhurbaşkanlığı hırslarını göz ardı etmeden, Lübnan’ın geleceğine bakış açılarında farklılığa yol açan stratejik anlaşmazlıklara atfetti. Kaynaklara göre Lübnan Kuvvetleri’nin, kendisini Maarab Anlaşması’na karşı doğrudan darbeye sponsorluk yapmakla suçlayan Basil ile ittifaka girme niyetinde olmadığından bahsetmeye dahi gerek yok.
Hristiyan kaynaklara göre Lübnan Kuvvetleri, Berri’nin seçim projesine, Hristiyan temsilini baltaladığı ve Hizbullah’a ‘ülkeye vesayetini dayattığı inancıyla siyasi karar üzerindeki hakimiyetini sıkılaştırma’ fırsatı tanıdığı açısından bakıyor. Kaynaklar, projeyi yürürlüğe koymanın, ‘bir yandan Lübnan’ı tek taraflı sisteme tabi tutmak’ anlamına geldiğini vurguladı. Ayrıca durumun, demokrasiye dayalı bir seçim sistemi benimseyerek, Hristiyan- Müslüman ortaklığını ortadan kaldırmanın yanı sıra, Maruni Patriği Beşara er-Rai’nin Lübnan’ın olumlu tarafsızlığı yönündeki çağrısını etkisizleştirme ve Lübnan’ı, resmi olarak İran liderliğindeki direniş eksenine dahil etme amacı taşıdığı belirtildi.
Diğer taraftan aynı kaynaklar, Hizbullah’ın rolünü ve nihayetinde meclis Başkanı Berri’nin projesiyle tam uyum içinde olmaya karar verip vermeyeceğini ya da projeyi reddeden ve mevcut yasaya sadık kalan Hristiyan uzlaşısı karşısında durup durmayacağını sorguladı.
Lübnan’ın bölgeyi kasıp kavuran siyasi dönüşümlerden etkileneceğini belirten kaynaklar, “Hristiyanların yasaya muhalefet etme tavrı, Müslümanlarla ortaklık hakkı sayesinde Hristiyan varlığını korumaya çalıştıkları kadar, dışarıdaki bahislerden kaynaklanmamaktadır” dedi.
Kaynaklar, seçim yasası taslağını tartışırken, hala uyum sağlamaya önem veren Hizbullah’ın, ‘sonunda müttefiki Avn’un ve Basil liderliğindeki siyasi hareketinin konumunu hesaba katması gerekip gerekmediğini’ soruyor. Kaynaklar ayrıca Hizbullah’ın, kendisini Berri’nin seçim yasası kisvesi altında konuşlanmaya iten bir tavrın değişmesi olasılığına hazır olup olmadığını sorgularken, “Bölgedeki dönüşümleri önleyici bir adım olarak Lübnan’ın etkisiz hale getirilmesi, ancak Hristiyan temsilinin geçerliliğini koruyarak ve Hristiyanları, siyasi yapının en zayıf halkası olarak görmemekle sağlanacaktır. Bu durum, onları genişletilmiş idari ademi merkeziyetçilik talepleri altında önerilerini radikalleştirmeye zorluyor” dedi.
Öte yandan mevcut Cumhurbaşkanı Avn’ın yerine yeni bir cumhurbaşkanı seçmek için parlamento seçimleri tarihinden 1,5 yıl önce tüm gözler, ‘seçim yasasına’ yoğunlaştı.
8 milletvekilinin mevcut parlamentodan istifasıyla boşalan koltukları doldurmak için ara seçimlerin yapılmaması halinde, genel milletvekili seçimleri de uzayabilir. Nitekim böylece Lübnan, iç savaşın patlak vermesi nedeniyle 1976 yılında seçilen parlamentonun deneyiminin acılığını yeniden tadabilir. Bu deneyim, 5 cumhurbaşkanının seçilmesine olanak tanımıştı. Bu liderler ise İlyas Sarkis, Beşir el-Cemil (anayasal görevlerini üstlenmeden önce suikasta kurban gitti), Emin Cemayel, Röne Muavvad (göreve geldikten sonra suikasta uğradı) ve İlyas el-Haravi…