Hafter tarafı: UMH güçleri, Sirte’de LUO’yu kışkırtmaya devam ediyor

Misrata’daki bir sokakta bulunan güvenlik güçleri (Reuters)
Misrata’daki bir sokakta bulunan güvenlik güçleri (Reuters)
TT

Hafter tarafı: UMH güçleri, Sirte’de LUO’yu kışkırtmaya devam ediyor

Misrata’daki bir sokakta bulunan güvenlik güçleri (Reuters)
Misrata’daki bir sokakta bulunan güvenlik güçleri (Reuters)

Libya ordusu yetkililerin açıklamalarına göre Fayiz es-Serrac başkanlığındaki Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne (UMH) bağlı kuvvetler, stratejik öneme sahip Sirte şehrinde Mareşal Halife Hafter liderliğindeki Ulusal Ordu (LUO) kuvvetlerine karşı askeri provokasyonlarını sürdürüyor. Öte yandan Libya Petrol Kuruluşu, Libya Merkez Bankası ile arasındaki siyasi tartışmalar ve medya savaşı ortasında ‘üretimi yeniden durdurma’ uyarısında bulundu.
UMH’ye sadık Devlet Yüksek Konseyi Sözcüsü Muhammed Benis, Mareşal Hafter’i
Wagner güçlerinin Sirte’ye yardımıyla silah sağlamayı, hendek kazmayı ve askeri hazırlıklar yapmayı sürdürmekle suçladı. Benis, “UMH, olup biteni yakından takip ediyor” dedi. Muhammed Benis, 27 Kasım’da yaptığı açıklamada, “Askeri çözüm geri dönebilir ve Hafter, Libya’nın batısında yeni bir saldırı başlatabilir. Bu yüzden ellerimiz tetikte diyaloğa giriyoruz. Hafter, yeni bir saldırı başlatırsa oldukça dikkati olsun” dedi.
LUO’ya bağlı savaş medyası bölümü, birliklerinin, doğudaki paralel hükümetin İçişleri Bakanlığı’ndaki güvenlik birimlerini desteklerken, birkaç büyük çaplı baskınlar düzenlediğini ifade etti. Bölüm, “Şehrin içinde güvenliğin sağlanması için Bingazi’nin bazı bölgelerinde uyuşturucu kaçakçılarının, suçluların ve kanun kaçaklarının saklandığı yerler hedef alındı” dedi. Operasyon odası da geçtiğimiz Perşembe günü yaptığı açıklamada, “Bu baskınlar, büyük miktarlarda uyuşturucu ve kaçak malların ele geçirilmesinin yanı sıra bir dizi aranan unsurun yakalanmasıyla sonuçlandı” ifadelerini kullandı. UMH’ye bağlı Petrol Şirketi, ‘Ulusal Petrol Şirketi’nin Libya Merkez Bankası’ndaki dış hesaplarında tutulan gelirlere dokunulması halinde, petrol üretimini bir kez daha durdurmanın ve kamu hazinesini önemli gelirlerden mahrum etmenin sonuçlarına’ karşı uyardı. Kuruluş, yurtdışındaki hesaplarında bulunan petrol gelirlerine el konulmasının, siyasi çözüm bekleyen geçici bir mesele olduğunu söylerken, “Bu yılki kapanış sonucunda ortaya çıkan toplam kayıp, yaklaşık 11 milyar dolarıdır” dedi.

Fransa’nın Libya Büyükelçiliği’nden uyarı
Öte yandan Fransa’nın Libya Büyükelçiliği, petrol şirketinin birliği, bütünlüğü ve tekeline olan sıkı bağlılığını bir kez daha dile getirdi. Büyükelçilik, açıklamasında “Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarına göre, ister silahlı bir gruptan, ister siyasi güçten veya başka bir kurumdan kaynaklansın Ulusal Petrol Şirketi’nin tehdit etmeyi veya kuruluşa baskın yapmayı amaçlayan herhangi bir eylem, Libya kamu yararına zarar verir ve yaptırımlara tabi olabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Büyükelçilik, Libya’nın ilk kuruluşu olarak şirketin çabalarını memnuniyetle karşılarken, petrol sektörünün şeffaf ve verimli yönetimini sağlamak için petrol satışından elde edilen gelirlerin kamuya açıklandığına dikkati çekti. Aynı şekilde büyükelçilik, ‘görevini tüm Libyalıların hizmetinde cesurca üstlenen’ Petrol Şirketi Başkanı Mustafa Sanaullah’a da övgüde bulundu. Fransa Büyükelçiliği, Libyalı taraflara ise ‘petrol gelirlerinin şeffaf yönetimi için bir mekanizma üzerinde hızlı bir şekilde anlaşma ve şirketin tesislerinin ve çalışanlarının güvenliğini sağlama’ çağrısında bulundu.
Libya güvenlik güçlerinin, geçen günlerde şirketin Trablus’taki karargahına sızma girişimlerine karşı ortaya koyduğu eylemlerden de övgüyle söz eden büyükelçilik, Petrol Tesisleri Muhafızları’nın 5+5 Ortak Askeri Komite çerçevesinde devam eden reformlarını da memnuniyetle karşıladı.

Başağa’dan akaryakıt sevkiyatları vurgusu
Öte yandan UMH İçişleri Bakanı Fethi Başağa, Başkanlık Konseyi Başkanı Fayiz es-Serrac’ın yerine aday olarak medya ve siyasi varlığını gösterme çabalarını sürdürdü. Başağa, sivil toplum aktivistleri, medya yetkilileri ve gazetecilerin yanı sıra yardımcıları ve bir dizi bakanlık yetkilisinin huzurunda bir istişare toplantısı düzenledi. ‘Aynı ulusun tüm halkları arasında uzlaşma ilkesine, kimliğimizi ve kültürümüzü korumak için devlet ve kurumlarını birleştirme çabalarına’ dikkati çeken Bakan, vatandaşlara ulaşmasını sağlamak için boşaltımın, depolarda değil doğrudan istasyonlarda yapılması şartıyla, güvenlik müdürlükleri tarafından Libya’nın güneyinde giden akaryakıt sevkiyatlarını güvence altına alma taahhüdünde bulundu.
Diğer taraftan Libya Temsilciler Meclisi üyeleri, konseye yeni bir yol haritası hazırlamak için gelecek hafta Gadames şehrinde bir toplantı düzenlemek amacıyla yeter sayı hususunda anlaşma sağladıklarını açıkladı. Aynı şekilde üyeler, parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin tarihini 24 Aralık 2021 olarak belirlendiği, Fas’ın Tanca kentindeki toplantıların taslak nihai bildirisini de memnuniyetle karşıladıklarını duyurdu. Önerilen taslağın, Libya parlamentosunun, kendi rolünü yeniden üstlenmesini sağlamak için önemli olduğuna dikkati çeken üyeler, istikrar aşamasının yolunu açan, çatışma durumuna son veren ve Libya'nın birliğini koruyan kapsamlı anlayışlara ulaşmak için “ilerleme” vurgusu yaptı.



İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.