Irak’taki aile içi şiddet vakalarında artış: Kadınlara yönelik şiddette Bağdat erkeklere yönelik şiddette Kürdistan ön sıralarda yer alıyor

2019'da Irak mahkemelerinde 12 bin 336 farklı aile içi şiddet vakası kaydedildi

Başkent Bağdat, aile içi şiddet vakalarında 4 bin 661 vaka ile ilk sırada yer alıyor (Getty)
Başkent Bağdat, aile içi şiddet vakalarında 4 bin 661 vaka ile ilk sırada yer alıyor (Getty)
TT

Irak’taki aile içi şiddet vakalarında artış: Kadınlara yönelik şiddette Bağdat erkeklere yönelik şiddette Kürdistan ön sıralarda yer alıyor

Başkent Bağdat, aile içi şiddet vakalarında 4 bin 661 vaka ile ilk sırada yer alıyor (Getty)
Başkent Bağdat, aile içi şiddet vakalarında 4 bin 661 vaka ile ilk sırada yer alıyor (Getty)

Mueyyid et-Tarafi
Irak'ta 2019 yılından bu yana yaşanan siyasi ve ekonomik krizler son 10 yılda aile içi şiddet vakalarında eşi görülmemiş bir artışa neden oldu. Ekonomik kriz aslında bu hususta bir temel teşkil etmiyor; asıl sorun, Irak devlet kurumlarının bu dosya ile gerçekçi bir şekilde ilgilenemiyor oluşunda yatıyor. Sloganlar, konferans ve seminerler bu şiddeti bu şiddeti engellemiyor.
Uluslararası kuruluşlar, aile içi şiddetin nedenlerini belirleyip bu sorunu azaltmaya yönelik yasalar çıkararak çözüm sağlamada Irak'a destek olmaya çalışsa da, siyasi itirazlar bu yönde şimdiye kadarki tüm projelere engel teşkil etti.
Aşiretlerin ve din adamlarının Irak toplumundaki ciddi etkisi, güvenlik servislerinin çalışmasını zorlaştırıyor. Nitekim, Iraklıların her gün haberlerde izlediği ve sosyal medyada takip ettiği, aile içi şiddetin nihai sonuçları olan cinayetler patlak veriyor.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre, 2019’da Irak mahkemelerinde on binlerce aile içi şiddet vakası kaydedildi. Başkent Bağdat ise aile içi şiddet vakalarında ilk sırada yer aldı.

12 bin vaka
Temsilciler Meclisi İnsan Hakları Komisyonu üyesi Ahmed el-Kinani, mahkemelerin 2019 yılında 16 bin 861 farklı aile içi şiddet vakası kaydettiğini, ancak birçoğunun çeşitli nedenlerle mahkemelerde kayıtlı olmadığını dile getirerek 4 bin 661’i Bağdat’ta olmak üzere ülke genelinde 12 bin 336 aile içi şiddet vakası kaydedildiğini ifade etti.

Herkese şiddet
İnsan Hakları Komisyonu, bu konudaki raporuna göre, kadınların da erkek cinayeti işlediğine, Rusafe ve Kürdistan bölgelerinin diğer bölgelere kıyasla bu konuda ilk sıralarda yer aldığına değindi. Komisyon Sözcüsü Enes el-Azavi şu değerlendirmelerde bulundu:
“Komisyon, geçtiğimiz Mayıs ve Haziran aylarında, ekonomik baskı ve kötü yaşam koşulları sonucunda bilhassa kadınlara ve çocuklara yönelik aile içi şiddettin artığını, oranı düşükte olsa erkeklerin kadınlardan şiddet gördüğünü kaydetmişti. Kürdistan bölgesindeki sivil toplum örgütleri, bu konuyla ilgilenen örgütlerin varlığı nedeniyle diğer bölgelere nazaran erkeklere yönelik daha fazla şiddet olayları kaydetti. Bu vakaların bazıları, söz konusu sorunların daha fazla olduğu mülteci kamplarında yaşandı. Bağdat'taki Rusafe bölgesinde de, DEAŞ’tan kurtarılan alanlar haricinde, aşırı nüfus, düşük eğitim ve yaşam standartlarının bir sonucu olarak aynı göstergeler kaydedildi.”
Bu vakaları azaltmak için aile içi şiddet yasasını yürürlüğe koymak, toplum polisliği rolünü etkinleştirmek, entegrasyon merkezleri kurmak, bu konudaki uluslararası deneyimlerden yararlanarak aşırılık yanlısı şiddet davranışlarını ortadan kaldırmak gibi çözümlerin varlığına da değindi.

Uygulanabilecek bir yasa
Aile içi şiddet yasası mecliste uzun süredir tartışılmasına ilerleme kaydedilmedi.
Kadın İşleri eski Bakanı Büşra ez-Zevini, artan aile içi şiddet oranlarını ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik ve güvenlik koşullarının yanı sıra erkeklerin aileleri ile birlikte yaşaması ve küçük yaşta evliliğe bağlıyor.
2010 yılında Başbakan tarafından çıkarılan aile içi şiddet yasasında değişiklikler yapılmasının şiddetin azaltmasına yardımcı olabileceğini söyleyen Zevini, “Bazı maddelere itiraz edenlerin endişelerini gidermek için değişiklik yapılması gerekiyor” diyor.

Büyük itirazlar
Yasa tasarısı, pek çok siyasi partinin, özellikle de yasayı topluma yönelik bir ‘tehlike’ olarak gören bazı Şii partilerin reddi ile karşı karşıya kaldı.
Temsilciler Meclisi Aile ve Çocukluk Komitesi Başkan Yardımcısı İntisar el-Cuburi, birçok siyasi bloğun yasaya itirazda bulunduğunu, bu nedenle yasanın görüşülmek ve onaylanmak üzere ilgili komitelere gönderilemediğini dile getirerek geçen Ağustos ayında parlamentoya ulaşan yasa, bu itirazlar nedeniyle Kadın Komisyonu’na gönderilmediğini belirtti.
Söz konusu itirazlar, dayak ve taciz olaylarının Irak Ceza Kanunu’nda değinildiğini, bu yasaya gerek kalmadığını öne sürüyor. Yasanın eşi ve erkek kardeşi karşısında kadını daha güçlü bir konuma getireceğini söyleyen Cuburi, kanun tasarısına göre sivil toplum kuruluşları tarafından denetlenecek olan güvenli barınaklar da itiraz ediliyor.
Güvenli barınakların Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı tarafından denetlenmesi gibi pek çok maddenin değiştirilebileceğine işaret eden Cuburi, komitenin yasanın Kadın Komisyonu’na sunulması ve üzerinde değişiklikler yapılması için sivil toplum örgütleri ve Birleşmiş Milletler (BM) aracılığıyla baskı kurduğunu da ekliyor.

Katlanan vakalar
Uzman ve gözlemciler, aile içi şiddet ile ilgili devlet kurumlarının açıkladığı rakamların gerçekte iki katı olduğunu düşünüyor.
İnsan Hakları Komisyonu eski üyesi ve kadın aktivisti Büşra el-Ubeydi, “Aile içi şiddet, dillendirilmeyen gizli suçlardandır. Yasalar, en azından mağdurlara yönelik koruma sağlamalı ve suçluyu caydırmalı” dedi.
Yasayı doğru bir şekilde uygulamanın ve toplumu yanıltmadan bilinçlendirmenin önemli olduğunu ifade eden Ubeydi, dini partilerin yasaya karşı çıktığını da  sözlerine ekliyor.



Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
TT

Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)

Ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında iki yılı aşkın süredir devam eden şiddetli savaşın ardından, Sudan'ın başkenti Hartum'da ticari faaliyetler ve günlük yaşam yavaş yavaş normale dönmeye başladı. Modernliğin ve güzelliğin sembolü olan şehir, bugün yıkımın enkazı üzerinde duruyor ve yeniden ayağa kalkmaya çalışıyor. Binlerce yıkık bina, başkentte Mehdi Devrimi’nden bu yana ilk kez yaşanan savaşın şiddetini gözler önüne seriyor.

uı8o9
Sudan Merkez Bankası binası ve yakınındaki bir otelde meydana gelen hasarın izleri (Şarku’l Avsat)

Savaşın izleri binalarda ve sokaklarda halen açıkça görülüyor. Başkentin birçok simgesel yapısı tamamen veya kısmen yakıldı ya da yıkıldı, binaların duvarlarında kurşun delikleri var. Bankalar ve devlet daireleri kapısız ve penceresiz hale geldi; içlerinden yangın ve is kokusu yayılıyor.

Toplu taşımaya temkinli dönüş

Hartum'un merkezindeki ana ulaşım istasyonu olan ve Jackson durağı olarak bilinen istasyonda, toplu taşıma araçları eyaletin şehirlerinden ve ilçelerinden vatandaşları taşımaya yeniden başladı, ancak Hartum'un en ünlü pazarlarından biri olan Arap Pazarı’na ulaşmak için halen yürüyerek veya özel araçlarla gitmek gerekiyor.

Yetmişli yaşlarında bir adam yorgun adımlarla pazara doğru yürüyordu. Yürümekten yorgun düşen adam, başındaki takkesini kaldırarak terini sildi. Şarku’l Avsat’a eski dükkanını kontrol etmek ve 200 bin Sudan cüneyhi (73 dolar) değerinde mal ve eşya satın almak istediğini söyledi. Şehrin en büyük ve en ünlü ticaret merkezi olan Vaha Hartum’u çevreleyen yıkıma işaret eden yaşlı adam, gözlerinden umut ışığı saçarak, “Bu yıkım yeniden inşa edilecek, önemli olan dersimizi almamız” dedi ve sonra sessizliğe büründü.

Altınlar nereye gitti?

Yanan Vaha Hartum'un yakınında arabalar hareket ediyor ve insanlar dolaşıyor, ancak dükkanlar henüz açılmadı. Bazıları sadece mallarını kontrol etmekle yetiniyor, diğerleri ise el-Fercabi Eczanesi yazan tabelanın altında arabalarının bakımını yapmaya devam ediyor.

frgthyuı
Savaşın izlerini taşıyan yıkık bir ticaret merkezi (Şarku'l Avsat)

Bir zamanlar Sudan'ın en büyük altın ticaret merkezlerinden biri olan Altın Binası, yangına rağmen halen ayakta duruyor. Öte yandan, Hartum Valisi ile şirket sahipleri arasında bölgedeki altın ticaretini canlandırmanın yollarını görüşmek üzere bir toplantı yapılacağı konuşuluyor.

Hartum Ulu Camii

1901 yılında Hidiv Abbas Hilmi Paşa tarafından açılan ve tarihi bir mimari eser olan Hartum Ulu Camii, savaştan nasibini aldı ve çevresi ile birlikte büyük hasara uğradı. Bakım çalışmaları tamamlanmak üzere olan caminin birkaç gün içinde ibadete açılması planlanıyor. Savaştan önce Hartum Ulu Camii, ibadet etmek ve ders halkalarına katılmak için Hartum'un dört bir yanından gelenlerden yoğun ilgi görüyordu.

yjuı
Başkentin merkezindeki bir ticaret merkezinde meydana gelen yıkımdan (Şarku'l Avsat)

Saray Caddesi

Hartum'un merkezindeki ana caddelerden biri olan Saray Caddesi, adını, güney kapısında bulunan Cumhurbaşkanlığı Sarayı’ndan almıştır. Çatışmalar sırasında büyük bir savaş alanı olan cadde, son dönemde yeniden hareketlendi; özellikle Cumhuriyet Caddesi ile kesiştiği noktada özel araçların gelip gittiği görülüyor.

gthyujı
Cumhuriyet Caddesi'nin çukur kısımlarındaki su birikintileri (Şarku'l Avsat)

Diğer caddelerin aksine Saray Caddesi her iki yanında küçük su birikintileri olmasına rağmen en temiz cadde olarak kabul ediliyor. Seyyid Abdurrahman Caddesi ile kesiştiği noktada ise el-Ehli Bankası binasında bakım çalışmaları başladı; bankanın faaliyetlerine yeniden başlaması için hazırlıklar yapılıyor.

Hürriyet Caddesi

Hürriyet Caddesi, Hartum'un batı kesiminde, elektrikli ev aletleri mağazalarının bulunduğu bölgede yer alıyor. Esnaflardan bazıları dükkanlarına geri döndü; yetkililerin bölgeyi güvenli hale getirecekleri ve yıl sonuna kadar devlet vergilerinden muaf tutacakları sözü vermeleri üzerine, caddede nispeten canlanma başladı.

Dükkân sahipleri kurban kesip, şeker ve meyve suyu dağıttılar. Özgürlük Caddesi'ni Sudan bayraklarıyla süslediler ve hoparlörlerden milli marşlar çalarak Hartum'un ticaret merkezinde hayatın normale döndüğünü ilan ettiler.

jukılo
Başkent Hartum’un batısındaki Hürriyet Caddesi'nde hareketlilik yaşandı. (Şarku'l Avsat)

40 yıldır elektrikli ev aletleri satıcısı olan Babekir Hasan, “Bu dönüş, Hartum'da hayatın normale döndüğü anlamına geliyor. Tüm esnafı geri dönmeye çağırıyorum, çünkü durum şu anda istikrarlı” diyerek mutluluğunu dile getirdi. Bir diğer esnaf Salah Surkti ise, mallarını makul fiyatlarla satabilmek için vergilerin düşürülmesini talep etti ve savaş sırasında 200 milyon Sudan cüneyhi (73 bin dolar) kaybettiğini belirterek, “Tüccar kaybını üzülerek günlerini geçirmemeli, ayağa kalkıp yeniden başlamalı” dedi.

dvfgbh
Başkent Hartum'da işlerine geri dönen dükkanlar (Şarku'l Avsat)

Devlet ayağa kalkmaya çalışıyor

Başkent Hartum’daki yeni boyanmış binalar, istikrara dönüşün işaretlerini yansıtıyor. Öte yandan Hartum genelindeki birçok devlet kurumunda restorasyon çalışmaları başladı. Hartum Yasama Konseyi'ndeki (eyalet parlamentosu) hasara rağmen, bazı çalışanlar elektrik ve su olmadan çalışıyor. Yakındaki Elektrik İdaresi binası ise tamamen yanmış gibi görünüyor.

hyjuk
Başkent Hartum’da yaşanan savaş nedeniyle onlarca dükkân ve alışveriş merkezi yıkıma uğradı. (Şarku'l Avsat)

Bir çalışan, hizmetlerin yeniden sağlanmasının yakın olduğunu, ancak ‘en önemli konunun güvenliğin sağlanması’ olduğunu vurguladı.

Nil Nehri'nin iki kolunun birleştiği nokta, Hartum'un Omdurman'a açılan kapısı

El-Mukran bölgesi, adını Beyaz ve Mavi Nil nehirlerinin kesiştiği noktadan alıyor. Hartum ve Omdurman arasında yoğun trafik hareketliliğine sahne olan bu bölge, Omdurman'a giriş kapısı olmasının yanı sıra, Sudan Merkez Bankası Başkanlığı, Zain Telekomünikasyon Şirketi binaları, oteller, Sudan Müzesi ve diğer büyük kurumların da bulunduğu bir bölgedir. Ancak bu bölge de yıkım ve tahribattan nasibini aldı.

sdfghy
Başkent Hartum’daki bir çarşıda dükkanının yıkıntıları önünde duran bir esnaf (Şarku'l Avsat)

Büyük kayıplara ve geniş çaplı yıkıma rağmen Hartum yavaş ama emin adımlarla yeniden ayağa kalkmaya başladı. Dükkanların ve çarşıların yeniden açılması, camilerin ve devlet binalarının onarılması, savaşın yaralarını yaşayan bu şehrin, halkının desteği ve azmiyle yeniden ayağa kalkabileceğinin işaretleri.