عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Kuzey Afrika’daki Berberiler kimliklerinin tam olarak tanınmasını talep ediyorlar

Cezayirli öğrenciler başkentte bir süre önce düzenledikleri protestoda ulusal bayraklarıyla birlikte Berberi bayrağını da dalgalandırdılar. (AFP)
Cezayirli öğrenciler başkentte bir süre önce düzenledikleri protestoda ulusal bayraklarıyla birlikte Berberi bayrağını da dalgalandırdılar. (AFP)
TT
TT

Kuzey Afrika’daki Berberiler kimliklerinin tam olarak tanınmasını talep ediyorlar

Cezayirli öğrenciler başkentte bir süre önce düzenledikleri protestoda ulusal bayraklarıyla birlikte Berberi bayrağını da dalgalandırdılar. (AFP)
Cezayirli öğrenciler başkentte bir süre önce düzenledikleri protestoda ulusal bayraklarıyla birlikte Berberi bayrağını da dalgalandırdılar. (AFP)

Mısır’ın uzak batısındaki Siwa’da bulunan küçük bir grubun yanı sıra Mağrib bölgesinin (Fas, Cezayir, Tunus ve Libya) çoğunluğunu Berberiler (Amazig) oluşturuyor. AFP, söz konusu yerli halkın kimlik ve kültürlerinin daha fazla tanınmasını talep ettiklerini aktardı.
Bölgedeki mevcudiyetleri Arap ve İslam etkisinden önceye dayanıyor. Kendilerine Berbericede ‘özgür adam’ anlamına gelen Amazig diyorlar.
En fazla Berberi barındıran Mağrip ülkesi Fas, Aralık 2011 anayasasında Berbericeyi Arapçanın yanı sıra resmi dil olarak tanıdı. Ayrıca Berberilere geniş haklar verme hususunda uzun bir yol kat etti. Buna rağmen her yıl 13 Ocak’ta Berberi yeni yılı olarak tatil yapmak gibi taleplere ilişkin sesler daha fazla çıkmaya başladı.
2014’te yapılan nüfus sayımına göre yaklaşık 35 milyon insanın dörtte birinden fazlası (yüzde 26,7), ülkenin üç lehçesinden (Rif Berbericesi, Orta Atlas Tamazigti ve Taşelit) birini kullanıyor.
Aktivistler, davalarını savunmak için 2011 anayasasının dillerini resmi dil olarak tanımasına güveniyorlar.
Berberi Dilinin Sınırlandırılmasına İlişkin Temel Yasa, 2019 yılında kabul edildi. Yasal metin, bu dilin idari belgelerde kullanılmasını ve öğretiminin 15 yıl içinde kademeli olarak yaygınlaştırılmasını öngörüyor.
Beklenen en önemli sonuçlardan biri, Arapça ve Fransızca dillerinin yanı sıra kamu binalarında ‘Tifinag’ alfabesinin ortaya çıkması oldu. 2010 yılından bu yana, bir Fas kamu televizyon kanalı olan Tamazight TV, kendisini Berberi kültürünü tanıtmaya adadı.
Cezayir’de Berberice konuşanların sayısı, yaklaşık 10 milyon. Yani nüfusun dörtte birine eşit. Cezayirli Berberilerin çoğunluğu merkezde, doğuda ve güneydeki varlıklarının yanı sıra Kabiliye bölgesinde (doğu Cezayir) yoğunlaşmış durumda. Berberice 2016’da ikinci resmi dil olarak kabul edilerek ve Berberi Yeni Yılı 2018’de resmi tatil ilan edilerek biraz ilerleme kaydedildikten sonra geçen yıl rejim karşıtı ‘harekete’ karşı baskı hedeflerinden birini oluşturdu. Onlarca eylemci, ordunun gösterilerde yasakladığı bir eylem olarak ellerinde Berberi (Amazig) bayrağı taşıdıkları suçlamasıyla hapis cezasına çarptırıldı.
Libya’daki Berberiler, varlıklarını inkar eden Muammer Kaddafi döneminde zulüm gördüler. Berberiler, dillerini Arapçaya gibi resmi bir dil haline getirme ve parlamentoda adil bir şekilde temsil edilme hakkı talep ettiler.
Libya’daki Berberiler şu an nüfusun yaklaşık yüzde 10’unu oluşturuyorlar. Çoğunlukla Trablus’un batısındaki dağlarda veya güney çölünde yaşıyorlar.
Kaddafi’nin 2011 yılında devrilmesinden bu yana talepleri daha da yüksek sesle dillendirilmeye başlandı. Berberi bayrağı, Libya bayrağının yanı sıra kamu binalarının çatılarında ve genellikle de tek başına kendi evlerinde dalgalanır oldu. Uluslararası açıdan kabul edilen Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne (UMH) bağlı Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanmasa da ders kitapları, Berberi dilinde de basıldı.
Parlamento tarafından onaylanan ancak bugüne kadar kağıt üzerinde kalan anayasa taslağında, başta Berberice olmak üzere çeşitli grupların konuştuğu diller, Libya mirasının bir parçası olarak kabul edildi.
Tunus’ta ise Berberilerin demografik ağırlığı bilinmiyor. Irk ve dil ile ilgili istatistik yapılması yasaklandı. Güney bölgelerinin yanı sıra çoğunluğu başkent Tunus’ta yaşıyor.
Berberiler, anayasada kendilerini Arap diline ve İslam dinine ait olarak tanımlayan bir devlet tarafından kendi kültürel özelliklerinin inkar edilmesini kınıyor.
Tunus Amazig (Berberi) Kültür Derneği Başkanı Calul Gaki, Tunusluların yüzde 50’sinin Berberi kökenli olduğunu ancak yüzde birinden daha azının Taşelit lehçesini konuştuğunu belirtti.
Aktivistlerin çoğu, Tunus halkının, Berberi kültürünü Tunus kimliğinin bir parçası olarak tanıması için ‘küçük reformlar’ istiyor. 2011’deki devrimden bu yana medya ve sivil toplum daha açık hale geldi. İnsan Hakları Bakanı, 2017 yılını Berberi yılı olarak kutlayarak Berberi vatandaşlara ‘mutlu yıllar’ dileklerini iletti.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

ABD'nin silahların kontrolüne ilişkin belgesine karşı Hizbullah'tan farklı bir Lübnan pozisyonuna doğru eğilim

ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, Beyrut'a yaptığı son ziyaret sırasında (EPA)
ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, Beyrut'a yaptığı son ziyaret sırasında (EPA)
TT
TT

ABD'nin silahların kontrolüne ilişkin belgesine karşı Hizbullah'tan farklı bir Lübnan pozisyonuna doğru eğilim

ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, Beyrut'a yaptığı son ziyaret sırasında (EPA)
ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, Beyrut'a yaptığı son ziyaret sırasında (EPA)

Hizbullah, Lübnan’da silahların yalnızca resmi güvenlik kurumlarının elinde bulunmasına yönelik yerel ve uluslararası taleplere karşı ‘varoluşsal tehdit’ kartını öne sürdü. Hizbullah Genel Sekreteri Şeyh Naim Kasım dün akşam yaptığı konuşmada, ‘ulusal güvenlik stratejisinin’ tartışılmasına başlanmadan önce bu tehdidin ortadan kaldırılması şartını koştu. Bu durum, Lübnan devleti ile Hizbullah arasında bir ‘farklılaşmaya’ işaret ediyor. Zira devlet, ABD’li arabulucu Tom Barrack’ın önerisini ‘olumlu şekilde ele alacakken’ Hizbullah farklı bir tutum sergiliyor.

Kasım’ın son açıklaması, silahlarını teslim etme mekanizmalarının tartışılmasına karşılık daha önce öne sürdüğü şartlara eklenen yeni bir koşul olarak görülüyor. Bu şartların başında ise, İsrail’in ateşkes anlaşmasındaki yükümlülüklerini yerine getirmesi koşuluyla Hizbullah’ın silah konusunu görüşmeye hazır olacağı yönündeki talep geliyor. Her ne kadar Lübnan’daki resmi çevreler, Hizbullah’ın bu dosyada ‘esnek davrandığını’ ve ‘ağır silahlarını (nokta atışlı füzeler ve insansız hava araçları) teslim etmeye hazır olduğunu’ ifade etse de, konuya yakın kaynaklara göre Hizbullah, İsrail’in önceden bazı adımlar atmasını şart koşuyor.

Hizbullah, ABD'nin İsrail'e son savaştan bu yana Lübnan içinde işgal ettiği beş noktadan çekilmesi, elindeki 16 kişiyi serbest bırakması, Lübnan topraklarına yönelik ihlal ve saldırıları durdurması ve son savaşta yıkılan yerleri yeniden inşa etme görevine başlaması için baskı yapmasını talep ediyor.

ABD elçisi yeniden geliyor

ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack’ın, Lübnanlı yetkililer tarafından geçtiğimiz pazartesi günü Beyrut'taki ABD Büyükelçiliği'nden teslim alınan ve Lübnan'dan önümüzdeki aralık ayında sona erecek bir süre içerisinde silahların geri çekilmesi için ‘net’ bir takvim taahhüt etmesini talep eden ABD belgesine resmi bir yanıt almak üzere üçüncü bir ziyaret için yakında Beyrut'a gelmesi bekleniyor. Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn, Meclis Başkanı Nebih Berri ve Başbakan Nevvaf Selam'ın temsilcilerinden oluşan komite, Lübnan'ın iki hafta önce Beyrut'ta ABD elçisine verdiği bir belgeye ilişkin gözlemleri içeren belgeyi inceliyor. Başbakan Selam'ın bu hafta Meclis Başkanı Berri ile bir araya gelerek Lübnan'ın vereceği yanıtın ayrıntılarını görüşmesi bekleniyor.

Hükümetin esnekliği

Lübnan makamları, Amerikan taleplerini içeren belgeye karşı esnek bir tutum sergiliyor. Bununla beraber Amerikan heyetiyle yürütülen temaslara aşina kaynakların Şarku’l Avsat’a aktardığına göre Lübnan makamları, Washington’un talep ettiği şekilde Karz-ı Hasen Vakfı ile ilgili tedbirleri artırmak, mali ve idari reformları uygulamak gibi kendisine düşen görevleri de yerine getiriyor. Hizbullah ise silah meselesinde daha katı bir tutum sergiliyor.

Kaynaklar, ABD'nin yanıtını incelemekle görevlendirilen komitenin görevinde önemli ilerleme kaydettiğini belirterek, Lübnan devletinin Amerikan anlaşmasına olumlu yaklaşacağını ve hükümetin silahlanmada tekelleşmeyi aşamalı olarak uygulama sözü vereceğini ifade etti. Kaynaklara göre Lübnan'ın resmi yanıtı Hizbullah'ın taleplerindeki sert tutumundan farklı olacak. Kaynaklar, Hizbullah'ın garantiler talep ettiğini ve Kasım'ın açıklamalarının da gösterdiği gibi son zamanlarda tutumunu sertleştirdiğini belirtti.

Varoluşsal tehdit

Kasım dün akşam yaptığı konuşmada, “Hizbullah, Emel Hareketi, direniş ve Lübnan'ın bağımsızlığını isteyen ve Lübnan'ın Lübnanlılar için nihai bir vatan olduğuna inanan egemen bir hat olarak bizler, direnişe, çevresine ve bir bütün olarak Lübnan'a yönelik varoluşsal bir tehditle karşı karşıya olduğumuzu hissediyoruz” ifadesini kullandı.

Görsel kaldırıldı.Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım dün akşam yaptığı konuşmada (Hizbullah medyası)

Kasım, “Lübnan'ın karşı karşıya olduğu üç gerçek tehlike var: güney sınırında İsrail, doğu sınırında DEAŞ ve Lübnan'ı kontrol etmeye, üzerinde vesayet kurmaya çalışan ve Lübnan'ın hareket ve yaşama kabiliyetini yok etmek isteyen Amerikan zorbalığı” dedi.

Kasım, Lübnanlılara hitaben şunları söyledi: “Sözümüz bir olsun ve öncelik için çalışalım. Tehlikeyi ortadan kaldırdıktan sonra savunma stratejisini ve ulusal güvenlik stratejisini tartışmaya hazırız. Sizi İsrail'e iyilik yapmamaya çağırıyorum. Çatışma halinde ABD hedeflerine ulaşamaz.”

Hizbullah silahlarına sarılıyor

Lübnan Kuvvetleri Partisi kaynaklarının Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamaya göre Kasım'ın son tutumu ‘silahlarına sarılma meydanından henüz ayrılmadığı, yani halen aynı noktada olduğu’ şeklinde değerlendiriliyor. “Bu tutum görünüşte çevresine yönelik ve üstü kapalı tavizler mi içeriyor?” diye soran kaynak, başkanlar (Avn, Berri ve Selam) tarafından dile getirilen bazı hususların işlerin kolay olduğuna işaret ettiğini hatırlattı.

Görsel kaldırıldı.Lübnan Meclis Başkanı Nebih Berri, ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack ile yaptığı görüşme sırasında (Reuters)

Kaynaklar, “Şu ana kadar görünen o ki, Hizbullah silah bırakmamakta ısrar ediyor. Hizbullah'ın maksimum yapabileceği şey Litani Nehri’nin güneyinden çekilmek. Savunma stratejisi diye bir şey yok. Ondan istenen, silahlarını teslim etmesi” ifadelerini kullandı. Kaynaklar, ‘Hizbullah'ın şimdiye kadar, varoluşsal tehditler konusunda aynı söylemleri sürdürdüğünü, hâlbuki bu silahlar ve destek savaşı aracılığıyla Lübnan’a varoluşsal bir tehdit teşkil edenin bizzat kendisi olduğunu ve silahları yüzünden savaşları ülkeye çektiğini’ ifade etti.

Kaynaklar, Hizbullah’ın yetkilileri aracılığıyla yaptığı açıklamalarda ‘ABD’ye İsrail sınırını korumaya hazır olduklarını, bunu da Litani’nin güneyinden tamamen çekilerek ve silah meselesini Litani’nin kuzeyinde hükümetle müzakere ederek yapabileceklerini anlatmak istediklerine’ dikkat çekti. Kaynaklar, ‘bu durumun ABD tarafından reddedildiğini, Washington’ın hamle karşılığında hamle ilkesine bağlı kaldığını, yani İsrail’in aşamalı olarak çekilmesi, esirlerin serbest bırakılması ve hedef almayı durdurması karşılığında devletin de Hizbullah’ın askerî yapısını dağıtarak egemenliğini tesis etmesini istediğini’ vurguladı.

Lübnan Kuvvetleri Partisi’ne yakın kaynaklar, ‘Hizbullah’ın artık bu yönde bir adım atmazsa hem kendisini hem de tüm Lübnan halkını yeni bir savaşa sürükleyeceğinin farkında olduğunu, eylül ayında önceki ABD temsilcisi Amos Hochstein’ın sunduğu fırsatı değerlendirmediğinde savaşla karşılaştığını ve şimdi Tom Barrack’ın sunduğu fırsatı değerlendirmemesi halinde Lübnan’ı tehlikeye atacağını bildiğini’ ifade etti. Kaynaklar, Lübnan’ın yeni şiddet sahnelerine sürüklenmemesi konusunda uyardı.