Uzayda neler olacak: Elon Musk'tan Jeff Bezos'a özel sektörün 2021 planları

Uluslararası Uzay İstasyonu'nun görünümü (NASA)
Uluslararası Uzay İstasyonu'nun görünümü (NASA)
TT

Uzayda neler olacak: Elon Musk'tan Jeff Bezos'a özel sektörün 2021 planları

Uluslararası Uzay İstasyonu'nun görünümü (NASA)
Uluslararası Uzay İstasyonu'nun görünümü (NASA)

Koronavirüs pandemisine rağmen 2020, özel sektörün uzaya açılmasında dönüm noktası oldu. Örneğin Elon Musk'ın uzay şirketi SpaceX, özel sektöre ait (Crew Dragon isimli) bir araçla insanları uzaya gönderen ilk şirket unvanını aldı. ABD hükümeti ve NASA, insanların Ay'a yeniden gideceği görevler için uzay şirketleriyle birlikte çalışmaya devam etti.
SpaceX gibi teknoloji devleri, Mars roketlerinden uzay tabanlı internet hizmetine kadar çeşitli alanlarda kullanılacak fütüristik teknolojileri geliştirdikçe, 2021'in endüstri için daha büyük bir avantaj sunması bekleniyor.
İşte özel şirketlerin 2021'de uzayda yapmayı planladığı şeyler…

Astronotlar ticari uzay araçlarıyla uçacak
SpaceX'in ticari taşımacılığı önümüzdeki yıl rutine bağlaması bekleniyor. Zira başka bir grup astronot, 2021 ilkbaharında Crew Dragon'la uçacak ve yine bir başka Crew Dragon uçuşunun da sonbaharda yapılacağı düşünülüyor.
Boeing de gelecek yıl ABD'nin uzay aracı “cephaneliğine” yeni bir araç ekleyebilir. Şirket, SpaceX'in Crew Dragon'uyla aynı program kapsamında geliştirdiği Starliner aracının ilk mürettebatlı uçuşunu gerçekleştirmeyi planlıyor.

Yörünge turizmi
Hem Boeing hem de SpaceX'in uzay aracı, NASA'yla imzaladıkları anlaşmanın şartlarına göre, özel mülkiyete ait. Bu da iki şirketin, koltuk başına kabaca 50 milyon dolarlık bilet ücretini ödeyebilen herkese uzay seyahati vaat edebileceği anlamına geliyor.
SpaceX, eski NASA Yöneticisi Michael Suffredini'nin kurduğu şirket Axiom'la 2021'in ikinci yarısında Crew Dragon'la Uluslararası Uzay İstasyonu'na bir grup "özel astronot" götürmek üzere çoktan anlaştı.
Hatta Axiom, uçuşta yer alacak mürettebat üyelerinden ikisini doğruladı bile: Eski NASA astronotu Michael Lopez-Alegria ve eski İsrail savaş pilotu Eytan Stibbe. İki isim de uçuşta “özel yolcu” statüsünde yer alacak.

Yörünge altı uçuşları
Milyarder Richard Branson'ın Virgin Galactic şirketi ve Jeff Bezos'un Blue Origin şirketi, yeterli parası olan maceraperestleri üst atmosferde kısa yolculuklara çıkarmak için küçük roketlerle çalışan araçlar geliştiriyor.
Virgin Galactic'in ilgili uzay aracının kısa süre önce yapılan test uçuşu, motorla ilgili bir sorun nedeniyle yarıda kesildi. Ancak şirket son testleri birkaç ay içinde bitirmeyi umuyor.
Teknolojik ekipmanını ABD'nin Teksas eyaletinde 13 kez test eden Blue Origin'in de gelecek yıl faaliyete geçmesi bekleniyor.
Blue Origin yörünge altı seyahatlerin bilet fiyatlarını henüz açıklamadı. Ancak Virgin Galactic, fiyatı 200 ve 250 bin dolar arasında değişen 600'den fazla bileti sattı bile.

2021'i roket rekabeti bekliyor
Gelecek yıl SpaceX'i, roket fırlatma işinde zorlu bir rekabet bekliyor. United Launch Alliance (ULA) isimli bir özel şirket ve Jeff Bezos'un Blue Origin'i, SpaceX'in Falcon roketleriyle fırlatma gücü ve fiyat çerçevesinde rekabet edebilecek iki büyük fırlatma aracını tanıtmayı planlıyor.
Blue Origin'in, şirketin uzay turizmi roketinden yaklaşık beş kat daha uzun olan New Glenn roketini, yıllar süren geliştirme sürecinin ardından, önümüzdeki yıl kullanıma sunması bekleniyor.
ULA'nın Vulcan Centaur adlı roketiyse epey iddialı bir çıkış yapacak. İlk görevi, önümüzdeki yıl Ay'a ya bir iniş aracı göndermek. Astrobotic adlı bir girişim tarafından inşa edilen bu araç, NASA kargolarını Ay yüzeyine ulaştıracak.

Elon Musk'ın ünlü projeleri: Starlink ve Starship
Ticari uzay çağının önde gelen isimlerinden SpaceX'in 2021'de önemli adımlar atması beklenen iki büyük projesi var: Starship (Musk'ın insanları Mars'a götürmesini umduğu devasa roket) ve Starlink uyduları (SpaceX'in interneti uzaydan evlerimize ışınlamak için kullanmayı planladığı, alçak Dünya yörüngesindeki uydular).
SpaceX, Starlink ağını tamamlamak için halihazırda yaklaşık bin uyduyu alçak yörüngede konuşlandırdı. İnternet hizmetinin 2021 başlarında ticarileştirilmesi bekleniyor.
Mars roketi Starship ise hala çok erken bir aşamada. Ancak halktan büyük ilgi toplamayı başardı. SpaceX'in gelecek yıldaki en büyük önceliğinin Starlink projesi olduğunu açıklayan Musk, Mars'ı bu teknolojiyle kolonileştirmeyi hedefliyor.
 
Independent Türkçe, CNN



"Esrarengiz" kehribarda 116 milyon yıllık tsunaminin izleri keşfedildi

Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
TT

"Esrarengiz" kehribarda 116 milyon yıllık tsunaminin izleri keşfedildi

Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)

Rachel Clun 

Bilim insanları 116 milyon yıllık bir tsunaminin kanıtını bir kehribar içinde bulduklarını ve bunun muhtemelen bu doğa olayına dair en eski kayıt olduğunu düşünüyor.

Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaido Adası'nda derin deniz tortularını inceleyen araştırmacılar Aya Kubota, Yusuke Takeda, Keewook Yi, Shin-ichi Sano ve Yasuhiro Iba, erken Kretase dönemine ait tortularda 114 ila 116 milyon yıl öncesine tarihlenen "olağanüstü zengin kehribar konsantrasyonları" keşfetti.

Nature'ın Scientific Reports'unda yayımlanan bulgulara ilişkin raporda araştırmacılar, kehribarın bir veya daha fazla tsunami tarafından okyanusa sürüklenerek havayla çok az temas etmiş olabileceğini öne sürüyor.

Fosilleşmiş ağaç reçinesi olan kehribar, nispeten hızlı kuruyan bir madde. Araştırmacılar, kehribarın havaya maruz kaldığında genellikle bir hafta gibi kısa bir sürede katılaştığını söylüyor.

Ancak araştırmacıların incelediği tortularda, "belirgin şekilde deforme olmuş" kehribar birikintileri bulundu. Bazıları reçinenin akan su tarafından değiştirildiğini gösteren, alev yapıları denen bir şekilde deforme olmuşken, diğerleri yumuşak reçinenin "akarak deniz tabanına kıvamlı bir şekilde yayıldığına" işaret eden düz kehribar şeritlere sahipti.
 

Araştırmacılar, eski okyanus tortularını inceleyerek tsunamiye dair olası kanıtlar buldu (Aya Kubota/Yusuke Takeda/Keewook Yi/Shin-ichi Sano/Yasuhiro Iba)Araştırmacılar, eski okyanus tortularını inceleyerek tsunamiye dair olası kanıtlar buldu (Aya Kubota/Yusuke Takeda/Keewook Yi/Shin-ichi Sano/Yasuhiro Iba)

Araştırmacılar, "Bu esrarengiz kehribarın derin deniz ortamında bulunmasının en muhtemel nedeni, büyük çaplı tsunamiler" diyor.

Bu reçine deformasyonlarının su altında meydana gelmesi, ormandan pelajik deniz tabanına doğrudan taşındıklarını ima ediyor. Karadan okyanusa bu kadar hızlı ve doğrudan bir taşıma, bir tsunamiyle tetiklenmiş olabilir.

Araştırmacılar, antik tortulardaki diğer kanıtların da bu teoriyi desteklediğini belirtiyor. Bunlar arasında, karadan gelen büyük miktarda bitki kalıntıları ve büyük dalgaların sürüklediği odun parçaları da vardı ve bunların çok az çürüme izi taşıması, açık okyanusa "hızla taşındıklarına" işaret ediyor.

Makalede, "Kiltaşındaki kütüklerin varlığı, çok sayıda odunun bulanık akıntılarla taşınmak yerine kopup sürüklenerek pelajik deniz tabanına battığını gösteriyor" ifadeleri kullanılıyor.

Bilim insanları açık okyanuslardaki diğer tortuların, büyük ölçekli eski tsunamiler veya benzer olaylar hakkında daha fazla kanıt sağlayabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar, Holosen döneminden, yani yaklaşık 4 bin 200 yıl öncesinden daha eski bir tarihten kalma tsunami tortularının normalde tespit edilmediğini ve bunun da kısmen, yol açtıkları geniş çaplı yıkımdan geriye net belirtilerin kalmamasından kaynaklandığını söylüyor.

Independent Türkçe,independent.co.uk/news