Etiyopya sınırda konuşlanıyor; Sudan ordusu ise herhangi bir saldırıya hazırlanıyor

Hartum ve Addis Ababa, Yüksek Sınır Komisyonu'nun üçüncü turu yönündeki düzenlemeleri görüşüyor

Doğu Sudan'ın Kadarif şehrindeki bir kampta yaşayan Etiyopyalı mülteciler (AFP)
Doğu Sudan'ın Kadarif şehrindeki bir kampta yaşayan Etiyopyalı mülteciler (AFP)
TT

Etiyopya sınırda konuşlanıyor; Sudan ordusu ise herhangi bir saldırıya hazırlanıyor

Doğu Sudan'ın Kadarif şehrindeki bir kampta yaşayan Etiyopyalı mülteciler (AFP)
Doğu Sudan'ın Kadarif şehrindeki bir kampta yaşayan Etiyopyalı mülteciler (AFP)

Sudan ve Etiyopya, aralarındaki sınırda Etiyopyalı askerlerin yoğun bir şekilde konuşlandığı haberlerinin çıktığı bir dönemde, Yüksek Sınır Komisyonu'nun üçüncü turunu düzenleyeceklerini duyurdu. Nitekim söz konusu komisyonun geçtiğimiz Aralık ayında Hartum’da düzenlenen ikinci turu başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Zirâ Sudan, silahlı kuvvetlerinin geçen ay Etiyopya kuvvetlerinden geri aldığı toprakları bırakmazken Etiyopya ise Sudan'ın tarihi sınır anlaşmalarını ihlal ettiğini öne sürmüştü.
Sınırların çizimine ilişkin tarihi belgeler, Etiyopya Dışişleri Bakanlığının dün yaptığı basın açıklamasındaki iddiaları desteklemiyor. Sudan hükümeti, iki ülke arasındaki sınırın, ülke bir İngiliz kolonisi olduğu sırada İngiltere Kraliçesi ve Etiyopya İmparatoru Haile Selassie'nin imzasıyla 1902'de çizildiğini söylüyor. Sudan'ın 1972 anlaşmasını ihlal ettiğini öne süren Etiyopya Dışişleri Bakanlığı ise, mevcut vaziyetin sınır sorununa dostane bir çözüm bulunana kadar sürdürülmesi çağrısında bulunuyor.
Sputnik Arabic haber ajansının Sudanlı askeri kaynaklardan bildirdiğine göre, Etiyopya ordusunun sınırlardaki hareketliliğini izleyen Sudan ordusu, doğu sınırlarına yönelik olası her türlü saldırıya karşı koymaya hazır olduğunu söyleyerek iki ordu arasındaki çatışma olasılığına değindi. Sudan topraklarında Etiyopyalı birçok istihbarat hücresinin varlığına değinen Sudan tarafı, bu hücrelerin Etiyopya ordusuna ‘hassas’ veriler sağladığını ifade etti.
Sudan Dışişleri Bakanlığı tarafından dün yayınlanan açıklamada, Dışişleri Bakanlığı Vekili Muhammed Şerif’in Etiyopya'nın Hartum Büyükelçisi Yibtalal Amero ile bir araya geldiği belirtildi. Söz konusu görüşmede tarafların iki ülke arasındaki ilişkilere ve Yüksek Sınır Komisyonu'nun bir diğer turuna yönelik düzenlemelere dair görüşmelerde bulunmaya karar verdiği belirtildi.
Geçtiğimiz Aralık ayı sonlarında, Sudan ordusunun ‘Şifta milisleri’ adlı Etiyopya güçleri tarafından kontrol edilen tüm sınır toprakları kontrolünü ele geçirdiğini ve bu milislerin topraklardan kovulduğunu duyuran Sudan, Etiyopya federal güçlerini bu milisleri desteklemekle suçlamıştı. Yüksek Sınır Komisyonu'nun Sudan Kabine İşleri Bakanı Ömer Manis ve Etiyopya Başbakan Yardımcısı Demeke Mekonnen’in başkanlığını yürüttüğü ve 24 Aralık’ta Hartum’da gerçekleştirilen ikinci turu başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Yeniden müzakere yapılmasını istemeyen Sudan tarafı sınırlara işaretlerin konması üzerine anlaşılması ile yetinirken Etiyopya tarafı ise sınırların yeniden çizilmesi yönünde müzakerelerin gerçekleştirilmesi talebinde bulunmuştu. Görüşmelerin sonunda yapılan açıklamada belirtildiği üzere, iki taraf da diplomatik çözümlere ulaşma yönündeki raporlarını liderlerine sunmuştu.
Yüksek Sınır Komisyonu, devrik Devlet Başkanı Ömer el-Beşir rejimi düşüşünden bu yana iki ülke arasındaki ilk toplantıyı Sudan Kabine İşleri Bakanı Ömer Manis ve Etiyopya Dışişleri Bakanı Demeke Mekonnen başkanlığında Addis Ababa'da gerçekleştirmişti. Nitekim iki taraf, iki ülke arasında imzalanan ve üzerinde mutabık kalınan belgeler mucibince sınır meselesine dostane bir çözüm getirme, aynı zamanda sınırlara dair teknik komisyonun önümüzdeki Nisan ayında çalışmalarını bitirmek için geçtiğimiz Ekim ayında sınırları çizmeye başlaması üzerine anlaşmıştı.
Amharalı Etiyopyalılar, Sudan'ın en verimli tarım arazilerinden olan küçük ve büyük Faşka bölgeleri topraklarını yaklaşık çeyrek asırdır kontrol ediyor. Bu toprakların, İslami Sudan hükümetinin kayıtsızlığı ve koruma sağlayamaması nedeniyle yerlileri buradan zorla çıkaran Amhara ve Şifta milisleri elinde olduğu biliniyor. Etiyopya güçleri tarafından pusuya düşürülen ve aralarında alt rütbelerden subayların da olduğu birkaç kurban veren Sudan ordusu, Etiyopya ordusu destekli Amhara kuvvetlerine yönelik askeri saldırılar düzenleyerek onları Etiyopya'nın uluslararası sınırlarına ihraç etmişti.



ABD seçimleri ile İsrail'e yanıt arasında İran

 Yeni başkan önümüzdeki mart ayına kadar tüm karmaşıklıkları ile dış politikaya kendini veremeyecek (AP)
Yeni başkan önümüzdeki mart ayına kadar tüm karmaşıklıkları ile dış politikaya kendini veremeyecek (AP)
TT

ABD seçimleri ile İsrail'e yanıt arasında İran

 Yeni başkan önümüzdeki mart ayına kadar tüm karmaşıklıkları ile dış politikaya kendini veremeyecek (AP)
Yeni başkan önümüzdeki mart ayına kadar tüm karmaşıklıkları ile dış politikaya kendini veremeyecek (AP)

Hasan Fahs

Bölgesel sahneye hakim olan benzeri görülmemiş yüksek tansiyona, İran'ın daha önce maruz kaldığı, başkent Tahran ile güneybatıdaki Huzistan ve batıdaki İlam şehirlerinin yakınındaki bazı askeri mevzi ve merkezlerin hedef alındığı saldırıya karşılık, İran'ın İsrail'e yönelik herhangi bir askeri operasyonun olası sonuçlarına rağmen, İran liderliğinin, yanıt sürecini ağırdan almayı tercih ettiği aşikar. Tahran'daki siyasi ve askeri düzeydeki tüm yetkililer, gerçekleşeceğini vurguladıkları bu yanıtın uluslararası kanunlar ve BM Antlaşması ile güvence altına alınan haklar çerçevesinde olduğunun altını çiziyorlar.

Bu ağırdan alma, yeni başkanın kimliğini ve Beyaz Saray'daki Oval Ofis’in koltuğuna kimin oturacağını belirleyecek bir seçim sürecinden geçen ABD yönetiminin yaşadığı bekleme sürecinden Tahran’ın yararlanmaması şeklinde ifade buldu.

Tahran, Cumhuriyetçi aday Donald Trump ile Demokrat aday Kamala Harris arasındaki başkanlık yarışında bir aktör ya da en azından kart olmamayı, taraflardan hiçbirine seçimlerdeki şanslarını iyileştirmek ve kararsız Amerikalı seçmeni etkilemek için, İsrail'in gerçekleştirebileceği herhangi bir askeri operasyonu sandıkta kullanma gerekçesi vermemeyi tercih etti. Buna rağmen her iki adayın da detaylarında, projelerinde ve planlarında, dış politikaya ilişkin programlarında, uluslararası güvenlik, İsrail ile ilişkiler, İran ile bölgesel silahlarının ve direniş eksenindeki müttefiklerinin Tel Aviv'e ve bölgedeki projelerine yönelik oluşturduğu tehdidin kaynaklarını ortadan kaldırıp, onu destekleme ve güvenliğini güçlendirme mekanizmaları ile ilgili görüşlerinde İran mevcuttu.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu seçimlerin arifesinde bazı icraatlarda bulunarak, ABD’nin emaneti olarak nitelendirilen Savunma Bakanı Yoav Galant'tan kurtulmak ve yerine Dışişleri Bakanı Israel Katz'ı atamak amacıyla bir dizi görevden alma kararı aldı. Tahran bunu Netanyahu'nun iç saflarını iki yönde organize etmeye çalıştığı bir adım olarak okudu. Birincisi, kabinesi içinde İran rejimine karşı bir cephe açılmasını ve onunla doğrudan savaşı onaylayan sesleri baskın hale getirerek gerilimi tırmandırma tutumunu desteklemek. Savunma Bakanlığına getirilen Katz bu yaklaşımın ve özellikle de İran'ın nükleer programının yok edilmesi konusunun en önemli destekçilerinden biri. İkinci yön ise yeni başkanın belli olması ve seçimlerin bitmesi sonrasında Amerikan yönetiminin kendisine uygulayabileceği baskılarla yüzleşmeye hazırlanmak.

ABD seçimlerinde oy verme sürecinin sona erdiği söylenebilir ve sandıktan çıkan sonuç ne olursa olsun İran'ın bu seçimlerin oluşturduğu yüksek hassasiyetin, kesin sonuçların açıklanmasının gecikmesi durumunda sonuçların bir belirsizlik ve karmaşa çemberine girmesine neden olabilecek iki ana aday arasındaki yoğun ve yakın rekabetin farkında olduğu açık ve net.

ABD yönetiminin yaşayabileceği dengesizliğe rağmen, önümüzdeki yılın ilk ayının 20'sine kadar Beyaz Saray'da kalacak olan mevcut Başkan Joe Biden’ın, Kongre’nin onayını almak zorunda kalmadan askeri seçeneklere yönelme imkanı var. Amerikan Anayasası ona bu marjı tanıyor. Bu durum, İran ve liderliğinin İsrail saldırısına askeri bir karşılık verme kararı alması için bir fırsat oluşturabilir.

İran'ın fırsatı, ABD'nin temel ve önemli bir rol oynayacağı, yani Washington'un İsrail'in yanında doğrudan müdahalesiyle karşı karşıya kalacağı açık bir savaşa geçiş olasılığından endişe etmeden gerçekleştirdiği saldırıya yanıt olarak Tel Aviv'e misillemede bulunabilmesidir. Bu, Tahran'ın olası herhangi bir yanıtta Washington'un Tel Aviv'e sağlayabileceği yardımın boyutunu değerlendirmelerinin dışında bıraktığı anlamına gelmiyor. Ancak Tahran'daki liderliğin tahminleri, bu yardımın çatışmanın geniş ve açık bir çatışmaya dönüşmeden, iki taraf arasında savaşa yol açmayacak bir durak olarak kalmasını amaçlayacağı yönünde.

Buna ilaveten yeni başkan önümüzdeki mart ayına kadar tüm karmaşıklıkları ile dış politikaya kendisini veremeyecek. Bu, yeni yönetimin kurulduğu, son şeklini aldığı, iç ve dış programlarının özelliklerinin netleştiği tarihtir. Bunlar, bir yönetim kurulması, diplomasiye yön verecek ekibin ve Pentagon'daki askeri yapının başında kimin olacağının seçilmesi gerektiği için Trump'ın başkanlığı kazanması durumunda daha açık görülecek komplikasyonlardır. Onun aksine Harris’in dönemi, Demokratların yönetim programının devamı olacağından, kendisi için işler daha az karmaşık olacaktır.

İran liderliğinin son haftalarda yükselen ve İran’ın misillemede acele etmemesi, askeri ve siyasi kurumdaki ilgili İranlı yetkililerin doğruladığı gibi, saldırı Tel Aviv tarafından belirlenen hedeflere ulaşmadığından, İsrail'in saldırısına karşı her türlü askeri eylemden veya yanıttan vazgeçme seçeneğine yönelme çağrısında bulunan sesleri susturmayı başardığı söylenebilir. Dolayısıyla, yanıt verme hakkına ve bunu kullanmaya bağlı kalma kararı nihai gibi görünüyor. Keza bu, İranlı tarafların daha önce ima ettiği herhangi bir pazarlık veya anlaşma sürecine ya da  bazı bölgesel ve uluslararası tarafların sunduğu tekliflere tabi değil gibi görünüyor. Söz konusu taraflar, İran’ın yanıt vermekten vazgeçmesi karşılığında Gazze ve Lübnan'da eş zamanlı olarak ateşkes sağlanması için çalışmayı teklif etmişlerdi. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın ifadesine göre Tahran'ın bu teklife karşı tutumu, Tel Aviv'in ateşkesi kabul etmesi halinde yanıtının  boyutunu küçültebileceği ve yoğunluğunu hafifletebileceği oldu.

ABD seçimleri sona erdi ve hiçbir adayın Ortadoğu'daki durumdan yararlanma ve bunu sandıkta kullanma imkanı kalmadı. Dolayısıyla İran'ın yanıtı için “geri sayımın” başladığı ve bilhassa İran yönetimi Beyaz Saray'a yerleşecek başkanın kişiliğiyle ilgilenmediği için önümüzdeki ayların iki taraf arasında daha “sıcak” geçebileceği söylenebilir. Zira ister Cumhuriyetçi ister Demokrat partilerin liderliğinde olsun Tahran ile Washington arasında yaşanan deneyim, Dini Lider'in onlarla güven inşa etme olasılığı üzerine bahse girmesine yardımcı olmuyor. Bu nedenle inisiyatif almayı, karar konusunda dizginleri eline almayı, İran karar alma merkezlerinde görülen tereddütleri “düşmanı cezalandırmanın ve ona sert bir darbe indirmenin gerekliliğini” vurgulayarak gidermeyi tercih etti. İran'a ve direniş eksenine yönelik her türlü saldırının sert ve yıkıcı bir yanıtla karşılık bulacağını” vurgulayarak çatışmanın kapılarını sonuna kadar açtı. Dini Liderin bu duruşu, Tel Aviv ile birlikte Washington’un, Tahran için birinci ve temel savunma hattını oluşturan Lübnan'daki Hizbullah'ın ortadan kaldırılmasında ısrar etmesi halinde, İran'ın pozisyonunu geliştirmeye ve gerilimi tırmandıracak daha fazla seçeneğe yönelmeye hazır olduğuna dair açık sinyaller taşıyor.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Indepedent Arabia’dan çevrilmiştir.