Libya diyalogu Cenevre’de başladı

UMH İçişleri Bakanı, İngiliz Rose Partners şirketinden heyetle Trablus’ta bir araya geldi. (İçişleri Bakanlığı)
UMH İçişleri Bakanı, İngiliz Rose Partners şirketinden heyetle Trablus’ta bir araya geldi. (İçişleri Bakanlığı)
TT

Libya diyalogu Cenevre’de başladı

UMH İçişleri Bakanı, İngiliz Rose Partners şirketinden heyetle Trablus’ta bir araya geldi. (İçişleri Bakanlığı)
UMH İçişleri Bakanı, İngiliz Rose Partners şirketinden heyetle Trablus’ta bir araya geldi. (İçişleri Bakanlığı)

Birleşmiş Milletler (BM) misyonu tarafından desteklenen Siyasi Diyalog Forumu Danışma Komitesi’nin faaliyetleri 13 Ocak’ta İsviçre’nin Cenevre kentinde başladı. Süreç, Batı ve uluslararası açıdan Libya’da yeni bir hükümet kurulması talepleri ve ABD’nin ‘bu fırsatı boşa harcamanın’ tehlikelerinden duyduğu endişeler ortasında gerçekleşiyor.
Fayiz es-Serrac liderliğindeki Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) içişleri ve savunma bakanları arasında, ülkenin batısında genişletilmiş bir güvenlik operasyonunun başlatılması öncesinde nüfuz mücadelesi şiddetlendi.
BM misyonu, 13 Ocak’ta yaptığı açıklamada, Siyasi Diyalog Forumu’ndan doğan danışma komitesi toplantısının, ulusal marşla başladığını ve ardından BM misyonu Başkan Vekili Stephanie Williams’ın açılış konuşması gerçekleştirdiğini bildirdi. Kısa bir süre önce kurulan ve 3 gün için doğrudan Cenevre’deki BM karargahında bir araya gelen komitenin ana görevinin, ‘birleşik bir yürütme otoritesinin seçimi ile ilgili askıdaki konuları tartışmak ve kararlaştırılacak forumun genel oturumu için somut ve pratik tavsiyeler sunmak’ olacağı kaydedildi.
Misyon açıklamasında, 24 Aralık olarak planlanan seçim tarihinin kendisi açısından ‘sabit bir mesele’ olduğunu vurguladı. Bu durumun ‘yol gösterici bir ilke ve terk edilemeyecek bir hedef’ olduğuna dikkat çekti. ABD’nin Trablus Büyükelçisi Richard Norland, toplantıya katılanlara ‘yeni bir geçici yürütme otoritesi kurma hususunda bir anlaşmaya ulaşma fırsatlarının sonsuza dek sürmeyeceğine’ ilişkin endişelerini dile getirdi. Söz konusu fırsatın, bu yıl ‘ulusal seçimlerin önünü açabileceğine’ dikkat çeken Norland, konuya dair şunları söyledi:
 “Bir araya gelenler, Libya’nın egemenliğini yeniden kurma görevine sahipler ve Libya halkının değişim çağrısına kulak veriyorlar. Ancak bunu yapma şanslarının sonsuza kadar sürmeyeceğinden endişe ediyoruz.”
Almanya’nın Libya Büyükelçisi Oliver Owcza da danışma komitesinin bir araya gelmesiyle Libya’daki siyasi sürecin kritik bir aşamaya girdiğini söyledi. Owcza, Twitter üzerinde yaptığı kısa açıklamada, Cenevre’deki uzlaşı komiteleri üyelerini ve ilgili tüm siyasi partileri, BM misyonunun koordinasyonundan yararlanmaya ve Libya’da birleşik bir yürütme otoritesine giden yolu açmaya çağırdı.
İngiltere'nin Libya Büyükelçisi Nicholas Hopton da benzer bir açıklama yaparak, Cenevre toplantısına katılanların, Libya halkının önceliklerini desteklemek için değerli bir fırsata sahip olduğunu kaydetti. Hopton, söz konusu tarafların Libya’yı bu yıl özgür ve adil seçimler düzenlemeye yöneltecek bir öneri ile geldiklerini vurguladı.
Diğer yandan Rusya merkezli RİA Novosti ajansına göre BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, daha önce Afganistan ve Irak’taki BM misyonlarına başkanlık etmiş olan Slovakyalı diplomasi koordinatörü Jan Kubis’i Libya misyonu başkanlığına aday göstermeyi planlıyor. Söz konusu adaylığın değerlendirildiğini belirten söyleyen Guterres ancak henüz resmi onay için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) sunulmadığını dile getirdi. BM, UMH güçleri ve Libya Ulusal Ordu (LUO) arasındaki ateşkesi takip etmek içi uluslararası gözlemcilerin konuşlandırılmasına hazırlık olarak resmi şekilde Arap Birliği, Afrika Birliği ve Avrupa Birliği’nden özellikle Sirte ve Cufra’da ateşkesi takip etmek için uzmanlar atama çağrısında bulundu.
Diğer yandan başkent Trablus’ta iki tarafın güçleri arasında olası çatışma korkuları yaşanırken, UMH’ye bağlı İçişleri Bakanı Fethi Başağa ve meslektaşı Savunma Bakanı Salah en-Nimruş arasındaki anlaşmazlık da arttı. Bu korkuların, ülkenin batısında silahlı milislere karşı başlatılması planlanan ‘Sayd el-Efai’ (Yılanların Avı) operasyonunun arka planında yaşandığı belirtildi.
Nimruş, 13 Ocak’ta UMH Genelkurmay Başkanı Muhammed el-Haddad ve askeri bölge yetkilileriyle ‘taburların ve kuvvetlerin sebep ne olursa olsun birbirleriyle çatışmayacağını garanti eden bir şeref tüzüğü imzalama’ konusunda anlaştığını duyurdu.
Nimruş ve Haddad, Trablus, batı ve orta bölgelerdeki askeri tugayların liderleri ve komutanları ile de görüşmelerde bulundu. İçişleri ve savunma kuvvetleri arasında olası bir çatışmanın yaşanmaması amacıyla, UMH Başkanlık Konsey ile iletişim kurmak üzere Nimruş başkanlığında bir komite kurulması kararlaştırıldı. Aynı şekilde Nimruş ve Haddad, 13 Ocak Zuvare şehrindeki askeri liderler, siyasi ve toplumsal bileşenler ile bir araya geldi.
Aynı şekilde Başağa, Nimruş ve hükümet güçleri liderlerinin itirazlarını görmezden gelmeyi sürdürürken 13 Ocak’ta büyük bir güvenlik operasyonu" olarak nitelendirdiği ‘Sayd el-Efai’ operasyonuna uluslararası bir boyut kazandırmaya çalıştı.
Diğer taraftan LUO Komutanı Mareşal Halife Hafter yaptığı açıklamada, geçen salı günü ofisinde bir araya geldiği Kuvadik kabilesi ileri gelenlerinden oluşan heyetten, ‘ordunun vatanı savunmak için girdiği her savaşta onu destekleyici bir tavır takınacağı’ onayını aldığını açıkladı.
Hafter’e göre heyet üyeleri, ülkenin kalkanı niteliğinde olması nedeniyle çeşitli silahlı kuvvetler inşa etme çabalarından dolayı minnetini dile getirdi. Ülkeye barış getirmeye yönelik tüm çabalarına tam destek vereceklerini söyledi.



Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
TT

Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)

Hamas Hareketi ve İsrail’den müzakereciler Katar’ın başkenti Doha'da Gazze'de ateşkes konusunda dolaylı müzakerelere başlamaya hazırlanırken, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ordusundan Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını istedi.

Netanyahu'nun adamları, cumartesi akşamı savaşı yönetmek için yapılan güvenlik toplantılarında yaşananları sızdırdılar. Toplantıda şiddetli tartışmalar, bağırışmalar ve masaya vurmalar yaşandığını söylediler. Ayrıca Başbakan’ın Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir'e Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını ve ateşkesin ilan edilmesi muhtemel görünen Washington ziyaretinden döndükten sonra kendisine sunması talimatı verdiğini aktardılar.

İsrailli analistler bu sızıntının amacına ilişkin farklı görüşlere sahipler. Bazıları, bunun sadece ‘Hamas liderliğine Doha turunda önerileri kabul etmesi için son anda baskı yapmayı amaçladığını’ bazıları ise Netanyahu'nun ‘hükümetin kendisine Gazze'yi işgal etmesi ve Filistinlilere karşı şiddetli operasyonlarının dozunu artırması için baskı uyguladığını sızdıran ordu kademesine öfkesini göstermeyi amaçladığını’ söylediler.

Üçüncü bir analist grubu ise bu gidişatın ‘hükümetin ateşkesi reddetme tutumunun gerçeğini’ yansıttığı görüşündeydi.

Birden fazla sebep

Ancak tüm bu nedenlerin bir araya gelmesi Netanyahu'nun Zamir'den taleplerinin arkasında yatan neden gibi görünüyor. Netanyahu, Hamas'a baskı uygulayarak kalıcı ateşkes şartından vazgeçmesinin yanı sıra (Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ve Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in temsil ettiği) Dini Siyonizm akımının hükümetten çekilmemesi için işgal ve sürgün tehdidini masada tutmak ve böylece sağcı tabanını memnun etmek istiyor.

Jfkfjf
İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Kudüs'ün eski kentinde dolaşıyor (Arşiv - Reuters)

Son olarak Netanyahu, ordunun kendini savunma konumunda kalmasını istiyor ve başarısızlıkla suçlanmaktan korkuyor. Ayrıca, ABD Başkanı Donald Trump’a da Netanyahu’nun kendisi gibi ‘sadece güç yoluyla barış istediği’ mesajını veriyor.

Toplantıda neler oldu?

Toplantı, ateşkes anlaşmasına varılamaması durumunda askeri planların görüşülmesi üzerineydi. İsrail merkezli televizyon kanalı Kanal 12'nin haberine göre toplantı, İsrail ordusunun ‘Gideon'un Arabaları Operasyonu’nun hedeflerine ulaşmaya yaklaştığını açıklamasının ardından, ‘savaşın, rehineleri kurtarma ve Hamas'ı hezimete uğratma hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla siyasi düzeyde sunacağı çeşitli olasılıkların ve planların ortaya çıkmasının ardından gerçekleşti.

Kanal 12, toplantıda Başbakan Netanyahu ile Genelkurmay Başkanı Zamir arasında sert bir tartışma yaşandığını, bakanlar Ben Gvir ve Smotrich'in ise başbakanı desteklediğini bildirdi.

Ben Gvir ve Smotrich'in Genelkurmay Başkanı'nı siyasi düzeydeki tavsiyeleri uygulamamakla suçladığını aktaran Kanal 12, Genelkurmay Başkanı'nın ise “Gazze'de oyalanacak zaman yok... Sözlerinize dikkat edin. Savaşlarda askerler ölüyor” şeklinde yanıt verdiğini kaydetti.

Toplantı sırasında Netanyahu'nun sesini yükselterek masaya yumruğunu vurduğunu ve Gazze halkı için geniş çaplı bir tahliye planı hazırlanarak onların Gazze'nin güneyine yerleştirilmesini talep ettiğini iddia eden Kanal 12’ye göre Netanyahu, “Taviz vermeyeceğim. Hamas hiçbir koşulda Gazze'de kalmayacak” dedi.

Kanal 12 ayrıca Genelkurmay Başkanı Zamir’in İsrail'in Gazze halkı üzerinde kontrolünü sürdürmesine karşı çıktığını ve kontrolün kaybedileceği konusunda uyardığını bildirdi.

İsrail Genelkurmay Başkanı toplantıda, “Askeri yönetim mi istiyorsunuz? İki milyon aç ve aşağılanmış insanı kim yönetecek?” diye sordu. Bunun üzerine Netanyahu yüksek sesle “Ordu ve İsrail Devleti” yanıtını verdi ve ardından “Askeri yönetim istemiyorum, ancak Hamas'ı hiçbir şekilde kabul etmeyeceğim” diye ekledi.

Zamir, Netanyahu'nun sözlerine “Bunu konuşmalıyız, bu konuda anlaşamadık. Aç ve öfkeli insanları kontrol etmek, kontrolün kaybedilmesine ve ordunun saldırıya uğramasına yol açabilir” diye yanıt verdi. Zamir ayrıca, bu planın İsrail ekonomisi ve toplumu üzerinde muazzam etkileri olacağını ve düzenli ve yedek kuvvetlerin konuşlandırılması açısından büyük kaynaklar gerektireceğini belirtti.

Netanyahu, toplantı sırasında Zamir'den, ABD Başkanı Donald Trump ile Gazze ve İran konusunda görüşmeler yapmak üzere Washington'a gittikten sonra geri dönene kadar Gazze Şeridi için tahliye planı hazırlamasını istedi. Netanyahu, hafta sonuna kadar Washington'da kalacak.

Zafer pozu arayışı

İsrail ordusu Gazze'deki operasyonlarını korkunç bir şekilde yoğunlaştırdı. Çünkü savaşı güçlü bir zafer pozuyla bitirmek istiyor.

Şimdiye kadar onun Lübnan, Suriye ve İran cephelerinde ‘başarılı’, ancak Gazze cephesinde ‘başarısız’ olduğu yönünde bir tablo ortaya çıktı. Savaşın Hamas'a ağır darbeler indirilmeden sona ermesini hayal edemeyen İsrail ordusu, Gazze'de şimdiye kadar elde ettiği başarıların hükümet tarafından siyasi kazanca dönüştürülmesi için yeterli olduğuna inanıyor.

Netanyahu’nun öfkesinin sebebi de tam olarak bu eğilim. Çünkü bu durum topu kendi sahasına atıyor. Oysa sorumluluğu başkalarına yükleme konusunda gerçek bir usta olan Netanyahu 7 Ekim 2023’ten bu yana görevden aldığı çoğu komutan ve güvenlik yetkilisiyle de aynısını yapmıştı.

Hem Netanyahu hem de Zamir, Hamas'ın İsrail askerlerinin hayatına kasteden operasyonlarını sürdürmesinden dolayı bir miktar hayal kırıklığı yaşıyor. Halbuki Hamas büyük suikastlara uğramış, kalesi olan Gazze ile halkı katliama ve yıkıma maruz kalmıştı.

Kcjfj
Gazze'de yaralanan bir İsrail askerini taşıyan İsrail Hava Kuvvetleri askerleri, Ocak 2024 (AFP)

Ancak Genelkurmay Başkanı Zamir, Gazze'deki başarısızlıkları diğer cephelerdeki kazanımlarla telafi etmenin mümkün olduğunu düşünüyor. Savaşı bu aşamada sona erdirmeyi tercih eden Zamir, “Gazze'de kalmak bir kumar ve dünyanın en güçlü orduları bile işgalci örgütlerle savaşamaz” diyor.

Bununla birlikte Zamir, farklı bir görüşe sahip olsa bile siyasi liderliğin emirlerine uymaya hazır olduğunu söyledi.

Sızıntılar öfkeye neden oldu

Ancak sorun şu ki, Netanyahu'nun hükümetteki arkadaşları, sadece Ben-Gvir ve Smotrich değil, Likud Partisi’nden milletvekilleri ve bakanlar da Netanyahu'nun açıklamalarıyla yetinmiyor ve bunları Beyaz Saray'da olacakları örtbas etme girişimi olarak görüyorlar.

Bu yüzden pazar günü Zamir ve Netanyahu'yu eşit şekilde eleştiren açıklamalarda bulunan Smotrich, “Kabinet’ten sızdırılan bilgiler, devletin güvenliğini tehdit eden kabul edilemez bir durumdur ve buna bir son verilmeli” ifadelerini kullandı.

Jgjfj
Netanyahu ve Smotrich Kabinet toplantılarından birinde (Reuters)

İsrail Maliye Bakanı Smotrich, eleştşirilerini şöyle sürdürdü:

“Gerçek şu ki tüm cephelerdeki büyük başarılara rağmen, insani yardımların Hamas'a ulaşmasını engellemek konusunda Genelkurmay Başkanı görevini yerine getirmiyor ve siyasi liderliği Hamas'a yardım ulaştırmaya zorluyor. Bu yardımlar savaş sırasında düşmanın lojistik tedarikine dönüşüyor. Tüm saygımla, eleştirilerim aynı zamanda savaşın sürdüğü aylar boyunca siyasi düzeyde alınan kararları uygulamaya koyamayan ve ordunun üst düzey komutanlarına dayatamayan Başbakan’a da yöneliktir. Bu kararlar, Hamas'ı ortadan kaldırmak ve rehineleri geri almaktı.”