Libyalılar, ‘Terhune toplu mezarları’ kurbanlarının eşyaları arasında yakınlarını arıyor

Libyalılar, Kaniyat milislerinden intikam alınmasını istiyorlar

Terhune toplu mezarları kurbanlarının sergilenen eşyaları. (Burkan al-Gadab Operasyon Odası)

Libya’nın başkenti Trablus’taki yetkililer tarafından son iki gün içinde kurulan ve Terhune'deki ‘toplu mezarlardan’ çıkarılan cesetlerin kıyafetlerinin ve kişisel eşyalarının sergilendiği salonun her bir köşesinde ağlama sesleri yükseliyor. Kaniyat milisleri tarafından öldürüldükleri bilinen onlarca ceset arasında yıllardır kayıp olan yakınlarının kimliğinin tespit edilebileceği kanıtlar bulma umuduyla gelenler büyük bir üzüntü içerisindeydiler.
Terhune kentinde (başkentten 80 kilometre uzaklıkta) ‘toplu mezarların’ ortaya çıkmasının ardından uluslararası ve yerel kuruluşların ‘bu suçlarla ilgili acil ve şeffaf bir soruşturma’ başlatılması ve Kaniyat milislerinin elindeki kayıp bölge sakinlerinin akıbetinin belirlenmesi için çağrıda bulunmasıyla öfke dolu sesler yükseldi.
Kayıp Kişilerin Aranması ve Tespiti Genel Müdürlüğü daha önce yaptığı bir açıklamada, şu ana kadar Terhune’de 29 ‘toplu mezar’ bulunduğunu duyurdu.
Fayiz es-Serrac başkanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükümeti'nin (UMH) Adalet Bakanlığı’na bağlı Kanıt Dairesi, kurbanların kişisel eşyalarını sergilemeye başladı. UMH'ye bağlı güçler tarafından yürütülen Burkan al-Gadab (Öfke Volkanı) Operasyon Odası’na göre kurbanların birden fazla silah ve birden fazla mermiyle infaz edildiğine’ işaret eden, mermi ve şarapnel parçalarından oluşan kanıtlar bulundu. Sergilenen eşyalar, yıllardır siyasi gerekçelerle saklanan ailelerden, kayıp yakınlarından hiç bir iz bulamayan diğer vatandaşlara kadar farklı farklı trajik hikayeleri ortaya çıkardı.
Burkan al-Gadab Operasyon Odası, kurbanların üzerinden çıkan eşyalar sayesinde aynı aileden üç kayıp kişinin kimliklerinin resmi olarak tespit edildiğini duyurdu. Kimliği tespit edilen cesetlerin, ‘geçtiğimiz yıl 5 Nisan’da Kaniyat çetesi tarafından alıkonulan’ kişiler olduğu bilgisini aktaran Operasyon Odası, kurbanlardan birinin adının, en küçük çocuğunun kaçırılmasının ardından dünyaya gelen altı çocuk babası Nureddin olduğunu açıkladı. Operasyon Odası ayrıca bir kadının kocasının eşyalarını tanıdığını ve 2019 yılı sonlarında kaybolan Mesud Ali Endiş’in kimliğinin tespit edildiğini bildirdi.
Kayıp aileleri eşyaların sergilenmeye başlamasının ardından, iki gün içinde ‘toplu mezarlarda’ bulunan cesetler arasında altı kurbanın kimliğini teşhis edebildi. Ancak kayıplardan birinin kızı, gösterilen eşyalardan yıllardır kayıp olan babasının kimliğini tespit edemeyince çığlık atmaya ve feryat etmeye başladı. “Bana baban öldü deyin, cenazesini görmek istiyorum” diye bağırdı.
Burkan al-Gadab Operasyon Odası tarafından yayınlanan videolar, yakınlarından geriye kalan kanıtları bulanların yaşadığı üzüntü ile yakınlarına dair hiçbir iz bulamayanların hayal kırıklıklarını yansıtıyordu. Eşyaların sergilenmesinden sorumlu yetkililerden birine göre bu görüntüler, kurbanlar arasında yakınlarını bulanlar ile kalplerini teselli edecek hiçbir şey bulamayanların yaşadıklarını gözler önüne seriyordu. Eşyaların sergilendiği panolardan birinde Fethi Said Abdulkadir isimli bir vatandaşın eşi, kaybolmasının üzerinden yıllar geçen kocasının kişisel eşyalarını tanır tanımaz ağlamaya başladı.
Eşyası tespit edilenler arasında, kaybolduğu sırada yaşları 32 ile 46 arasında değişen Abdulkadir ailesine mensup 6 erkek de vardı. Kayıp Kişilerin Aranması ve Tespiti Genel Müdürlüğü’ne göre ‘Kaniyat’ adıyla bilinen yerel ‘el-Kani’ milislerinin 2015 yılında şehrinin kontrolünü ele geçirmelerinin ardından bölgede en az 338 kişi kayboldu. Terhune'den kaçan Kaniyat milisleri, siyasi gerekçelerle vatandaşları kaçırmak, gözaltına almak, işkence etmek ve öldürmekle suçlanıyorlar.
Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL) çoğunluğu Trablus’un güneydoğusundaki Terhune kentinde olmak üzere toplu mezarların ortaya çıkarılmasıyla ilgili acil ve şeffaf bir soruşturma yapılması çağrısında bulundu. UNSMIL’den yapılan açıklamada, “Uluslararası hukuka göre Libyalı yetkililer yargısız infazlara ilişkin raporlarla ilgili acil, şeffaf ve etkili bir soruşturma yürütmelidir”  ifadeleri yer aldı.
Libya'nın Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Tahir es-Sunni, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) söz konusu toplu mezarlar bulunur bulunmaz davayı soruşturmamış olması karşısındaki şaşkınlığını dile getirdi. Sunni, “UCM’nin halen Kaniyat milislerinin suçlu olduğuna dair kanıtlara mı ihtiyacı var?” diye sordu.
Hollanda’nın Libya Büyükelçisi Lars Tomers de başkent Trablus'un güneydoğusundaki Terhune kentindeki toplu mezarlara ait fotoğrafları ve haberleri ‘korkunç ve kabul edilemez bir sahne’ olarak nitelendirdi.
Kurbanların eşyalarının sergilendiği salona gelen birçok aile, güvenlik yetkililerinden, tüm Kaniyat üyelerinin bir an önce tutuklanması ve kurbanların intikamının alınması için yargılanmalarını talep ettiler. Aileler ayrıca kimliği belirlenemeyen cesetlere DNA testi yapılması gerektiğini vurguladılar.