Ekonomik çöküşteki Suriye’yi daha da kötü günler bekliyor

Geçtiğimiz Salı günü ülkenin kuzeybatısındaki Biniş bölgesi yakınlarında patates eken Suriyeliler (AFP)

Ebu Ahmed müstear ismini kullanan bir Suriyeli benzin kuyruğunda beklediği uzun saatler boyunca iki kilometreden uzun bir sıra boyunca dizilen sivil arabaları umursamayı beklemeden hükümet tarafından desteklenen ‘Şebbiha’ olarak nitelendirilen kişilerin yakıt ikmali yapan araçlarını saydı. Ebu Ahmed’in hesaplarına göre beklemeden benzin alan her on Şebbiha arabasına karşılık bir sivil araç yakıt ikmali yapabiliyor. Öfkeli olan Ebu Ahmed, “Ekonomik sıkıntılar halkı vuruyor. Hükümetten desteklenen Şebbihalar, krizden etkilenmiyor” dedi.
Şam'daki hükümet, önümüzdeki yaz yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yaklaşmasıyla daha da kötüleşecek bir yaşam krizi karşısında güçsüz görünüyor. Ebu Ahmed önümüzdeki günlerin ‘kara günler ve savaş günlerinden daha karanlık’ olmasını beklediğini söylüyor. Önümüzdeki bahar şimdiden sıkıntılı görünüyor ve yaz, bir atılımın yokluğunda, daha ziyade ülkedeki krizlerin daha da derinleşmesi ışığında Suriyelileri kavurmaya başlayabilir.
Görünüşe göre bu kara beklentiler, Şam'da, Washington'un yaklaşık altı ay önce uygulanmaya başlanan ‘Sezar’ yasasının değiştirilmiş bir versiyonunu çıkararak rejim, siyasi, askeri ve ekonomik şahsiyetleri, özellikle de Cumhurbaşkanı Beşşar Esed ailesine ve eşine yönelik ekonomik cezalar yasasını sıkılaştırma ihtimaline ilişkin haberlerle ilgili görünüyor.
Geçtiğimiz dört ayda, enerji ve yakıt krizini gölgede bırakan şiddetli bir ekmek krizinin ortaya çıkmasıyla Suriye'deki yaşayan krizler daha da zorlu bir hal aldı. Bu, akıllı kart kullanılarak belirli miktarlara göre ekmeğin dağıtılmasının zorunlu kılınmasıyla daha da kötüleşti. Ailesiyle birlikte Şam'ın eteklerinde yaşayan Suriyeli bir kadın, akıllı kartla günde iki paket ekmek hak ettiğini söyledi. Yetkili kişi her biri yedi lavaştan oluşan iki paketin makbuzunu kaydetmesine rağmen yalnızca bir paket teslim ettiğini belirtti. Suriyeli kadın, “Çocuklarımın ekmeğinin çalınmasını her protesto ettiğimde, yetkili, ‘İşine gelmiyorsa alma’ diyordu” ifadelerini kullandı.
Ekmek harçlarının tam olarak teslim edilememesi, bireysel bir durum değil bilakis çoğu Suriye kenti ve vilayetinde uygulanan bir dağıtım yöntemi. Humus’ta ekmek dağıtımından sorumlu kişilerden biri teslim aldıkları miktarın yetersizliğine işaret ederek: “Elektronik program vatandaşın payının tamamını aldığını gösterse de miktarı azaltmak zorunda kalıyoruz” şeklinde konuştu.
Suriye'deki savaş onuncu yılını doldururken, ABD'nin Sezar Yasası kapsamındaki ekonomik yaptırımları, Suriye ekonomisindeki bozulmanın hızlanmasına katkıda bulundu. Suriyeli ekonomistlere göre yaptırımlar, rejim 2018'de başta Hale,  Şam ve Şam kırsalı olmak üzere ülkenin geniş alanlarını yeniden kontrol etmeye başlamasıyla ekonominin gelişme şansını engelledi. Suriye Politika Araştırma Merkezi'nin son raporunun verileri, 2019'da GSYİH'nin, özellikle de tarımın, savaş eylemlerindeki bir düşüşle yüzde 7,9'luk bir büyüme kaydettiğini gösteriyor. Rapora göre, 2020 yazındaki Sezar Yasası, tarımsal ve endüstriyel üretim için ihtiyaç duyulan hammaddelerin ithalatına doğrudan etkisi ve petrol kaynaklarının gelişini engellemesi nedeniyle bu büyümenin engellenmesine ve ekonominin kötüleşmeye itilmesine katkıda bulundu. Dolar kurunun dün 2 bin 900 Suriye lirasına ulaşmasıyla, liranın değerinin düşmesi ve enflasyon oranlarının görülmemiş seviyelere yükselmesi, birçok kuruluşun ve üretken sektörün yüksek maliyetler ve düşük satın alma gücü nedeniyle çalışmasının durmasına neden oldu.