عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Macron’dan yeni Libya yönetimiyle iletişim kanalı açmak için ilk temas

Fransa Cumhurbaşkanı, Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotaki ile 29 Ocak’ta Elysee Sarayı’nda bir araya geldi (EPA)
Fransa Cumhurbaşkanı, Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotaki ile 29 Ocak’ta Elysee Sarayı’nda bir araya geldi (EPA)
    Paris/Michel Ebu Necm
TT
TT

Macron’dan yeni Libya yönetimiyle iletişim kanalı açmak için ilk temas

Fransa Cumhurbaşkanı, Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotaki ile 29 Ocak’ta Elysee Sarayı’nda bir araya geldi (EPA)
Fransa Cumhurbaşkanı, Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotaki ile 29 Ocak’ta Elysee Sarayı’nda bir araya geldi (EPA)

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçen Cuma günü Cenevre'de Libya Başkanlık Konseyi Başkanlığı’na seçilen Muhammed el-Menfi ile Batılı liderler doğrudan temasa geçen tek isim oldu.
Macron’un Menfi ile iletişime geçmesi sadece tebrik etmek için değil, aynı zamanda Libya dosyasına olan kişisel ilgisini göstermesi ve ülkesinin Libya'nın krizden çıkmasını, barış sürecini ve bu amaca ulaşmak için güçleri birleştirme noktasında duyulan ihtiyacı desteklediğini vurgulamaktı. Ayrıca Macron, Menfi’yi en yakın zamanda Fransa'yı ziyaret etmesi için davet etti.
Macron'un bu adımı, Cenevre'de elde edilen başarıyı memnuniyetle karşılayan uluslararası tepkilerin ardından geldi. Ancak bunun açıkça anlaşıldığı üzere, Paris'in Menfi ile doğrudan bir iletişim kanalı açma arzusu çerçevesinde geldiği düşünülüyor. Macron’un aynı şekilde Libya’nın yeni Başbakanı seçilen Abdulhamid Dibeybe ile de iletişime geçmesi bekleniyor.
Paris'teki diplomatik kaynaklar, uluslararası siyasi ve diplomatik çoğunluğun hızlı seferberliğinin öncelikle yeni oluşuma ivme kazandırmayı ve kurulduğu hedefleri gerçekleştirmesinin veya sürekliliğini sağlamasının engellenmesinin önüne geçmeyi hedeflediğini belirtti.
Kaynaklar, iç engeller ve doğu, batı ve güney arasındaki coğrafi bölünme durumu, siyasi parçalanma, Libya devlet yapılarının yıpranması ve çıkarları pahasına otoritenin istikrarına katkıda bulunmayan milislerin ve güçlerin varlığı nedeniyle yeni yürütme otoritesinin görevinin zorlu olacağını ifade ediyor.
Kaynaklar ayrıca, bölünmelere yol açan ve iki rakip güç doğuran Suheyrat Anlaşması'nın gidişatını hatırlattı. Bu duruma aynı şekilde, bugüne kadar iç bölünmeleri derinleştiren yabancı, bölgesel ve uluslararası güçlerin rollerinin etkisi de söz konusu. Yeni bir yürütme otoritesinin oluşturulması konusunda ortaya çıkan fikir birliğine rağmen otoritenin geri çekilmeyeceğinin veya dağılmayacağının bir garantisi yok.
Öte yandan, kendisine mesaj gönderen Macron'un mesajda Türk kuvvetlerinin Libya'dan çekilmesi yönündeki çağrısını şiddetle eleştiren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçen Cuma yaptığı açıklamalar dikkat çekti. Ancak Elysee Sarayı söz konusu mesajın tarihini veya içeriğini açıklamadı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul'da bir camide kıldığı Cuma namazının ardından çıkışta yaptığı açıklamada, "Görünüşe bakılırsa O da (Macron) bu işi hala öğrenemedi ve öğrenmesi de uzun zaman gerektiriyor" dedi. Türk kuvvetlerinin Libya hükümetinin daveti üzerine bölgede bulunduğunu belirten Erdoğan, Macron'un davetini Libya'ya "paralı savaşçılar" gönderen diğer taraflara yöneltmesi gerektiğini ifade etti. Ayrıca, Mali ve Çad'da Fransız güçlerinin varlığının nedenini sorgulayarak, "Fransa'nın bu bölgede yaptıklarından sorumlu tutulması" çağrısında bulundu.
Libya’daki durumla ilgili Fransa’daki çevreler, Erdoğan'ın Kasım 2019'da Fayiz es-Serrac hükümeti ile imzaladığı iki anlaşmanın askıya alınmasından veya iptal edilmesinden endişe ettiğini iddia ediyor. Bunlardan ilki, Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakat Muhtırası, ikincisi ise Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası.
Erdoğan'ın Macron'a verdiği tepki, geçtiğimiz Aralık ayında başlayan ve iki ülke arasında mesaj alışverişi ve tekrar görüşme taleplerinin öne çıktığı "sakinlik" döneminin ardından geldi.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Savaşlar ve anlaşmalar ABD’si: Karmaşık bir dünyayı basitleştirmek

6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)
6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)
TT
TT

Savaşlar ve anlaşmalar ABD’si: Karmaşık bir dünyayı basitleştirmek

6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)
6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)

Refik Huri

ABD, “uluslar inşa etme” başlıklı savaş döneminden Ukrayna, Gazze ve İran nükleer dosyasında acil uzlaşılar dönemine geçişi tamamlıyor. Her iki durumda da ABD dünyadaki komplikasyonları anlamaktan aciz gibi görünüyor.

Savaşlar döneminde, Başkan George W. Bush başkanlığında neo-muhafazakarlar, el-Kaide’nin New York'taki Dünya Ticaret Merkezi’ne yönelik saldırısını Afganistan'ı, ardından Irak’ı istila etme, Taliban ile Başkan Saddam Hüseyin rejimlerini devirme, dönemin ulusal güvenlik danışmanı Condoleezza Rice’ın, “Yeni Ortadoğu” olarak adlandırdığı planı gerçekleştirmeye çalışarak dünyayı zorla değiştirme hırsları için kullandılar.

Başkan Donald Trump'ın varmaya çalıştığı uzlaşılar döneminde ise itici güç anlaşmalar politikasıdır. Dünya Trump'ın ve etrafındaki oligarşinin gözünde savaş alanı değil, bir borsadır. Ukrayna, Gazze ve nükleer dosyada zor uzlaşılar için müzakereleri yürüten kişi ise krizler, savaşlar, jeopolitik ve stratejik çatışmalar dünyasında deneyimsiz olan gayrimenkul geliştiricisi Steve Witkoff'tur.

Beyaz Saray'daki karar alıcıya gelince, temsilcisinden daha deneyimli değil ve kararlarında içgüdü ile basit algıya güveniyor, bu şekilde ABD'yi değiştirmek istedi ve karmaşık bir dünyaya tosladı. Kendilerine hizmet eden anlaşmalara açık olsalar bile, ideoloji tarafından yönlendirilen üç oyuncu ile canlı yayında dilediği iyi dilekler ve iyi niyetli çağrılarla başa çıkmaya çalıştı. Bunlardan ilki, yorumcu Nahum Barnea tarafından “iki ayak üzerinde yürüyen bir yanlış anlama” olarak tanımlanan Binyamin Netanyahu’dur. İkincisi, İmam Humeyni'nin dediği gibi, ABD'ye düşmanlığı devrimin temellerinden biri saymaya bağlı kalan, İslam Cumhuriyeti'nin güçlü bir devlet ve Devrim Muhafızları’nın anayasaya göre ihraç etme görevini üstlendiği bir devrim olduğunda ısrar eden İran'ın Dini Lideri Ali Hamaney’dir. Sonuncusu, istihbarattan Kremlin liderliğine yükselen, ABD, Avrupa ve Soğuk Savaş’ın sona ermesi, Sovyetler Birliği'nin devrilmesinden sonra “tarihin sonu” olduğunu hayal ederek muzaffer gibi davranan herkesten Rusya’nın intikamını almaya başlayan tecrübeli Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’dir.

ABD Taliban’ı devirdikten sonra en uzun Amerikan savaşı haline gelen Afganistan'da 18 yıl boyunca savaştı ve “uluslar inşa etme” planını uygulamaya çalıştı.  General Stanley Allen McChrystal’ın dediği gibi, ABD, “geleneksel yollarla devrimci hedeflere ulaşmak istedi.” Yine ABD’nin en önemli komutanlarından olan McChrystal’a göre “başarı ölçeği öldürdüğümüz Taliban unsurlarının sayısı değil, aksine koruduğumuz nüfus sayısıdır.” Bir görgü tanığına göre, ABD’den yardımlar alanlar ve gündüz polikliniklerinde tedavi edilenler, geceleri ona karşı savaşıyorlardı. ABD, eski istihbarat direktörü Richard Helms'in şu sözlerini okumadı: “Ortadoğu politikaları ile ilgili tüm saçmalıkları unutun ve yüzyıllık ömürleri olan hususlara, dini mezhepler, aşiretler, kabileler ve etnik kökenlere dikkat edin.” Yine ABD, “Bir Afgan'ı kiralayabilirsiniz ama satın alamazsınız” diyen kişinin tavsiyesini dikkate almadı ve savaş Taliban’ın iktidara dönmesi ve kendisinin Kabil'den aşağılayıcı bir biçimde çekilmesiyle sona erdi.

ABD Irak'ı da kısa bir fırtınalı savaşın ardından işgal etti, Saddam Hüseyin rejimini devirdi ama çok geçmeden sokaklarında boğuldu. Terör diye adlandırdığı eylemlerle şiddetli bir direnişle karşı karşıya kaldı. Demokrasinin Irak'tan bölgeye yayılarak onu kaplayacağını hayal etti. Richard Perle'in dediği gibi saf bir şekilde “Saddam'ın devrilmesinin İranlıları Mollalar diktatörlüğünden kurtulmaya motive edeceğine” inandı. Ama bunun yerine Irak'ı “şer ekseni” içinde yer alan İslam Cumhuriyeti'ne altın bir tabakta sundu.

ABD anayasa uzmanı Noah Feldman'ın “hızlı seçimler yapmak demokrasiye hizmet etmeye kendisini adamamış, yanlış kişileri iktidara getirir” sözünü görmezden geldi. Irak'ın mutlak yöneticisi olarak atanan, ordunun ve Baas Partisi'nin dağıtılmasını emreden bilgisiz Paul Bremer da en azından şu itirafta bulundu: “Zaferden sonra Irak'taki güvenlik tehditlerine karşı koymaya hazır değildik.” Irak hükümetinin Amerikan güçlerinin yardımına ihtiyacı olmasına rağmen, Suriye'de Esed rejiminin devrilmesinden sonra İran’ın taraftarlarının bu güçlerin ülkeden hızla çekilmesi talebinin gerileyeceğini gösteren hiçbir şey yok. Artık Ahmet eş-Şara’nın başkanlığı konusunda rahatlamış olan Amerikan güçleri de kendisine karşı eylemlerde bulunan İran ve Suriye rejimleri arasında sıkışmış değil.

Steve Coll, “Aşil Tuzağı: Saddam Hüseyin, CIA ve ABD’nin Irak İşgalinin Kökenleri” kitabında: “Saddam'ın dayısı, eğitimcisi ve öğretmeni Hayrullah Kifah’ın, ailenin felsefesini ‘Allah üç şeyi yaratmamalıydı; Persler, Yahudiler ve sinekler’ şeklinde özetlediğini” anlatır.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline gelince, Başkan Vladimir Putin bunu NATO’nun Rusya sınırlarına yaklaşmasına ve neo-Nazilerin Kiev’i kontrol etmesine karşı kendini savunmak olarak tasvir ediyor. Ukraynalı gazeteci Illia Ponomarenko ise “Sana nasıl olduğunu göstereceğim” kitabında böyle olmadığına inanıyor ve şöyle diyor: “Ukrayna savaşının NATO ve hayali Batı tehditleriyle hiçbir ilgisi yok. Aksine, bu işgal, devleti Rus halkının çıkarlarına değil, kendi çıkarlarının hizmetine sunan bir diktatörün deliliğiyle ilgilidir.” Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Putin Gürcistan'dan iki bölgeyi koparıp aldı, oğul Bush ve Obama ile bağları iyi olduğunda da Kırım'ı ilhak etti.

Kimse Trump'ın üç karmaşık sorunu çözecek anlaşmalarda nasıl başarılı olabileceğini bilmiyor. Bu sorunların ilki, İran'ın uranyum zenginleştirmesini ve yaptırımlara katlandıktan, nükleer eşikteki devlet olmak için milyarlarca dolar harcadıktan sonra nükleer silah sahibi olmasını önlemektir. İkincisi, Putin’in üçüncü yılında olmasına rağmen halen “özel operasyon” olarak adlandırdığı kapsamlı savaşı durdurmayı kabul etmesi için Cumhurbaşkanı Zelenskiy’yi, Kırım ve çoğu şu anda Rusya tarafından işgal edilmiş dört bölgenin kaybını kabul etmeye zorlamaktır. Üçüncüsü, Netanyahu’yu, savaşı bitirmeye ve Hamas hareketi ile İsrail'deki aşırı radikal hükümet arasındaki bir anlaşmayla rehineleri geri getirmenin bedeli olarak yıktığı Gazze'den çekilmeye zorlamaktır. Ama İsrail’in aşırı radikal hükümeti, Filistin devletini reddediyor ve Batı Şeria'yı ilhak etmekte diretiyor, eski rejimin silahlarının yok edilmesinden, onunla imzalanan güçleri ayırma anlaşması bölgesinin işgalinden sonra Suriye'deki yeni durumdan memnun, ayrıca Lübnan'daki Hizbullah'a şiddetli darbeler indirmeye de devam ediyor.

İronik olan, bu anlaşmalarda varsayılan başarının sadece statükoyu kabul etme ve “hakkın gücünden güç ile dayatılan hakka geçiş”ten ibaret olmasıdır.

Pascal De Sutter “Bizi Yönetenler” kitabında şöyle der: “En çılgın insanlara, kibirli ve yalancılara oy veriyoruz, çünkü hataları bize kendimiz hakkında güven veriyor. Bu yüzden bizim gibi olanlara oy veriyoruz.” ABD de bu konuda ilk değil, aksine listenin sonunda.

*Bu analiz Şarkul Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.