İsrail, Filistin’i Doğu Akdeniz’de engelliyor

Filistin Devlet Başkanı ve Mısır Petrol Bakanı huzurunda Gazze’de gaz anlaşması imzalandıktan sonra hatıra fotoğrafı (DPA)
Filistin Devlet Başkanı ve Mısır Petrol Bakanı huzurunda Gazze’de gaz anlaşması imzalandıktan sonra hatıra fotoğrafı (DPA)
TT

İsrail, Filistin’i Doğu Akdeniz’de engelliyor

Filistin Devlet Başkanı ve Mısır Petrol Bakanı huzurunda Gazze’de gaz anlaşması imzalandıktan sonra hatıra fotoğrafı (DPA)
Filistin Devlet Başkanı ve Mısır Petrol Bakanı huzurunda Gazze’de gaz anlaşması imzalandıktan sonra hatıra fotoğrafı (DPA)

İsrail, Filistinlilerin Gazze’de bir gaz sahası kurma çabalarını engelliyor.
Filistinliler, İsrail’in yıllardır ortaya koyduğu engellerin ardından Mısır’ın doğrudan müdahalesinin, Gazze Şeridi gaz sahasının mümkün olan en kısa sürede gelişmesine izin vereceğini umuyor.
Filistin Ekonomik İşler Başkanı Danışmanı ve Yatırım Fonu Yönetim Kurulu Başkanı Muhammed Mustafa, Filistin’in Mısır ile Gazze Şeridi gaz sahasını bir an önce geliştirmeye çalıştığını belirtti. Ramallah’taki gazetecilere açıklamada bulunan Mustafa, gaz çıkarma girişimlerinin, her zaman İsrail’in uzlaşmaz tavrıyla çatıştığını söylerken, bu durumun” ise meseleyi geciktirdiğini vurguladı. Muhammed Mustafa, “Ancak şimdi bu sorunu çözmek ve Gazze gaz sahasını bir an önce geliştirmek için Mısır ile çalışıyoruz” dedi.
Mustafa, Filistin tarafının Mısır’ın çabalarından ve bölgesel ilişkilerinden olabildiğince fayda sağlamaya çalıştığını, böylece gazın ‘mümkün olan en hızlı sürede’ çıkarıldığını vurguladı.
Mustafa’nın açıklaması, Filistin’in Gazze gaz sahası için gerekli altyapıyı geliştirmek üzere Mısır ile bir anlaşma imzalamasından bir gün sonra geldi. Anlaşma, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ve Mısır Petrol ve Madeni Kaynaklar Bakanı Tarık el-Molla’nın katımlarıyla Mısır tarafından Doğal Gaz Holding Şirketi (EGAS) Başkanı Mecdi Celal, Filistin tarafından ise Muhammed Mustafa arasında imzalandı.
Mustafa, “Gazze kıyılarında bulunan gaz sahası; enerji, elektrik ve sanayi alanlarında her zaman onu kontrol etmek, çıkarmak ve kullanmak için çabaladığımız en önemli ulusal kaynaklardan biridir” dedi.
EGAS şirketinin Filistin Yönetimi ile çalıştığını söyleyen Muhammed Mustafa, nihayetinde denizden gazın çıkarılmasına ve ardından Filistin topraklarına aktarılmasına olanak tanıyan bir anlaşma geliştirilmeye çalışıldığını kaydetti. Yetkili, Mısır’daki altyapının geliştirilmesinin, fabrikaların ve ekipmanların varlığının, kısa boru hatlarıyla Mısır topraklarına gaz dağıtımını kolaylaştıracağını ve ardından istenirse yurt dışına ihraç edileceğini vurguladı.
İngiliz şirketi British Gas ve ortakları (Müteahhitler Birliği CCC), Gazze’nin batısına 36 kilometre mesafede yer alan Gazze Marine doğal gaz sahasını 2000 yılında keşfetti. Aynı yılın ilerleyen aylarında şirket, burada ‘Gazze Marine 1’ ve ‘Gazze Marine 2’ olmak üzere iki kuyu açmayı başardı. Mevcut tüketim oranlarına göre mevcut gaz miktarının 1,4 trilyon fit küp olduğu tahmin ediliyor, bu da Gazze Şeridi ve Batı Şeria için 15 yıl yeterli.
Filistin Başbakanı Muhammed İştiyye, Gazze doğalgaz yatırımı ile ilgili mutabakat muhtırasının imzalanmasını memnuniyetle karşıladığını belirtti. İştiyye, teknik ekibe ‘takas çerçevesinde İsrail tarafından değil, Mısır tarafından geliştirilecek olan gazın, Gazze Şeridi’ne tedarik edilmesi’ hususunda talimat verildiğini söyledi. Filistin Başbakanı, “Mısır ile ortaklık ve işgalcilerden uzaklaşma, kalkınma stratejimizin merkezinde yer almaktadır. Çünkü Mısır, Arap derinliğimizi oluşturuyor ve Filistinlilerin bağımsızlık, özgürlük ve bağımsız bir devlet çabalarını destekliyor” ifadelerini kullandı.
Anlaşma, İsrail’in Doğu Akdeniz’deki Leviathan gaz sahasının Mısır’daki doğalgaz sıvılaştırma üniteleriyle bağlantısını bir deniz boru hattıyla genişletmek amacıyla Mısır’ın, İsrail ile imzaladığı bir anlaşma çerçevesinde gelişti. Mısır Petrol ve Madeni Kaynaklar Bakanı Tarık el-Molla, Akdeniz’deki Leviathan gaz sahasından doğal gaz çıkarma platformunu ziyaret etti. İsrail ise söz konusu ziyareti, ‘benzeri görülmemiş tarihi bir ziyaret’ olarak nitelendirdi.
Mısır, bölgesel bir gaz pazarı oluşturmayı, altyapı maliyetini rasyonelleştirmeyi ve rekabetçi fiyatlar sunmayı amaçlayan bir forum aracılığıyla bölgede bölgesel bir enerji merkezine dönüşmeyi çabalıyor.
Geçen yılın Ocak ayıda Leviathan sahasından doğalgaz çıkarılmaya başlandı.



İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.