Serrac, UMH’ye Menfi ve Dibeybe’yi boykot etme çağrısı yaptı

Yeni Libya otoritesi, BM’yi ‘Diyalog Forumu’nun rüşvet iddialarına ilişkin soruşturmasını yayınlamaya çağırdı

Geçen Şubat ayında Trablus’ta Serrac ve Dibeybe arasında gerçekleşen eski bir görüşmeden bir fotoğraf (AFP)
Geçen Şubat ayında Trablus’ta Serrac ve Dibeybe arasında gerçekleşen eski bir görüşmeden bir fotoğraf (AFP)
TT

Serrac, UMH’ye Menfi ve Dibeybe’yi boykot etme çağrısı yaptı

Geçen Şubat ayında Trablus’ta Serrac ve Dibeybe arasında gerçekleşen eski bir görüşmeden bir fotoğraf (AFP)
Geçen Şubat ayında Trablus’ta Serrac ve Dibeybe arasında gerçekleşen eski bir görüşmeden bir fotoğraf (AFP)

Libya’daki yeni yürütme otoritesi, Birleşmiş Miletler’e (BM) geçtiğimiz günlerde Cenevre’de BM himayesinde düzenlenen Siyasi Diyalog Forumu’nda rüşvet alındığı iddialarına ilişkin bir uzmanlar komitesi tarafından hazırlanan raporu yayınlama çağrısı yaptı. Başkent Trablus’ta görev süresi sona eren Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanı Fayiz es-Serrac ise, hükümetteki tüm kesimleri Temsilciler Meclisi’nin güvenini kazanmadan önce yeni yürütme yetkilileriyle ‘iş yapmamaya’ çağırdı. Çağrı, iki taraf arasındaki anlaşmazlıkların bir göstergesi oldu.
3 Mart’ta yayınlanan resmi bir genelgede Serrac, bakanlara, kurum ve idari kuruluşların başkanlarına ‘kamu kurumlarındaki çalışma kurallarına bağlı kalınması, bağımsız eylem için meşruiyet kazanmadan, Ulusal Diyalog’dan doğan siyasi liderlerle iletişime geçilmemesi ve izinsiz toplantılar düzenlenmemesi’ çağrısı yaptı. İktidarın teslimi ve birliği için mevcut siyasi sürecin sonuçlarına duyduğu saygıyı dile getiren Serrac, ‘iyi performans sağlamak, ülke ve vatandaşlara hizmette sorumluluk ve görevlerin yerine getirilmesini sağlamak da dahil olmak üzere’, kamu kurumlarında çeşitli düzeylerde iş akışının düzenin devamı için sürpriz bir karar aldı.
Yeni birlik hükümetini kurmakla görevli Başbakan Abdulhamid Dibeybe’nin bir yardımcısı, Serrac’ın açıklamasını yeni hükümete bir ‘savaş ilanı’ olarak nitelendirdi. İsminin verilmesini istemeyen yetkili, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Serrac, hükümete karşı haksız düşmanlığını teyit ediyor. Bu durum da hükümetin Temsilciler Meclisi’nin güvenini kazanmasının ardından, iktidarı resmi ve barışçıl şekilde devretmeye yönelik bağlılığına dair çeşitli sorular gündeme getiriyor” ifadelerini kullandı.
Serrac’ın Dibeybe’ye karşı duruşu, bir sonraki aşamada iktidarı devretme adımlarında uzlaşı sağlamak için iki lider arasında yapılan gizli toplantılardan birkaç gün sonra yaşandı.
UMH’ye bağlı Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri, iki gün önce ‘yeni otoritenin yetkililerinin parlamentonun güven oturumunu bekleyen sıradan vatandaşlardan başka bir şey olmadığını’ belirtmişti.
Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi ve Dibeybe tarafından yayınlanan ortak bildiride, BM’ye ‘Siyasi Diyalog Forumu sırasında rüşvet teklif etme iddialarına ilişkin’ araştırmasını yayınlama çağrısı yapıldı. İki yetkili, yolsuzlukla mücadele, yolsuzluğu önleme, her türlü yasal ve adli yolla yolsuzlarla mücadele etme hususlarında yazılı ve sözlü taahhütlerine bağlılıklarını dile getirdi. Aynı şekilde Menfi ve Dibeybe, yolsuzluğa karışanların sorumluluk üstlenilmesine izin vermeyeceklerini, bozguncuların diyalog sonuçlarını engellemek ve uzlaşı sürecini aksatmak için mevcut koşulları istismar etmesini önleyeceklerini de taahhüt etti.
Dibeybe, geçen salı akşamı Libya Destek Misyonu (UNSMIL) Koordinatörü Yardımcısı Rizdon Zininga ile yaptığı görüşmenin ardından açıklama yaptı. Dibeybe, ‘BM misyonunun hükümete güven oturumunun belirtilen tarihlerde düzenlenmesini teşvik etmesini’ ve ‘milletvekillerinin Sirte şehrinde toplanmasına yönelik lojistik ve güvenlik hazırlıklarını’ memnuniyetle karşıladığını belirtti.

Akile Salih’den Kahire’ye sürpriz ziyaret
Öte yandan Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, 3 Mart’ta UMH Başkan Yardımcısı Ahmed Muaytik iki günlük ziyaretiyle eş zamanlı olarak Kahire’ye sürpriz bir ziyarette bulundu. Görüşmelerinin ardından ülkenin doğu ve batısındaki hükümet kurumlarının birleştirildiği ilan edilecek.
Ülkenin doğusundaki geçici hükümet başkanı Abdullah es-Sini, geçen salı akşamı Bingazi şehrinde yerel yetkililerle bir araya gelirken, Temsilciler Meclisi tarafından yeni hükümete güven verilmesi halinde, devir hazırlıklarının yapılması gerektiğini vurguladı. Sini, soruşturma için herhangi bir yetkilinin önüne çıkmaya hazır olduğunu da vurguladı. Abdullah es-Sini ayrıca, sabit ve taşınabilir varlıkların envanteri ile ilgili prosedürlerin tamamlanmasının ve devir teslim hazırlığındaki tüm idari- mali prosedürlerin hızlandırılması gerektiğini de dile getirdi.

Almanya’nın Libya Büyükelçisi Temsilciler Meclisi üyeleriyle görüştü
Almanya’nın Libya Büyükelçisi Oliver Owcza ise 3 Mart’ta yaptığı açıklamada, Trablus’taki Temsilciler Meclisi üyeleriyle açık ve yapıcı bir görüşme gerçekleştirdiğini söyledi. Görüşmenin, devam eden siyasi geçiş süreci ve parlamentonun şu anki kritik rolü hakkında olduğu belirtildi. Owcza, Temsilciler Meclisi’nin bir araya gelmesi için ve Libyalıların birlik ve uzlaşı arzusunun desteklemek üzere ‘büyük bir fırsatın’ var olduğunu kaydetti.

Uluslararası gözlemciler Trablus’ta
Öte yandan uluslararası gözlemcilerden oluşan 11 kişilik bir ekip, Libya’da aylardır devam eden ateşkesi denetleme görevine hazırlanmak ve ülkede konuşlanmış yabancı ve paralı askerlerin geri çekildiğini teyit etmek için başkent Trablus’a geldi. Bu bağlamda Almanya, BM tarafından Libya’ya uygulanan silah ambargosunu takip etmek için Avrupa Birliği (AB) misyonuna yeniden katılmak amacıyla, bu hafta sonu Akdeniz’e bir gemi göndermeyi planlıyor.
Gözlemcilerin Sirte, Misrata (batı) ve Bingazi’yi (doğu) ziyaret etmeleri bekleniyor. Misyonun beş hafta sürmesi beklenen bu görevi, ateşkes takip mekanizması çerçevesinde gözlemcilerin konuşlandırılması için hazırlıkları kapsıyor. Misyonun, 19 Mart’ta BMGK’ya ateşkes ve yabancı kuvvetleri takip mekanizmasının ayrılması hakkında bir rapor sunması gerekiyor.



İsrail Gazze'den çıkış kısıtlamalarını hafifletirken Trump'ın planıyla ilişkili olup olmadığı merak ediliyor

Kerem Şalom Sınır Kapısı’ndan Gazze'ye yardım taşıyan bir kamyon (Reuters)
Kerem Şalom Sınır Kapısı’ndan Gazze'ye yardım taşıyan bir kamyon (Reuters)
TT

İsrail Gazze'den çıkış kısıtlamalarını hafifletirken Trump'ın planıyla ilişkili olup olmadığı merak ediliyor

Kerem Şalom Sınır Kapısı’ndan Gazze'ye yardım taşıyan bir kamyon (Reuters)
Kerem Şalom Sınır Kapısı’ndan Gazze'ye yardım taşıyan bir kamyon (Reuters)

İsrailli yetkililer, Fransa'da akademik bir burs kazanan Ayed Eyyub’un ailesiyle birlikte Gazze'deki açlık ve savaştan kaçmasını bir yılı aşkın bir süre boyunca engelledi. Ancak İsrail'in sınırdaki kontrolünü beklenmedik bir şekilde gevşetmesinin ardından Ayed Eyyub nihayet geçtiğimiz ay Gazze Şeridi'nden ayrıldı.

Eyyub, eşi ve dört çocuğu, geçtiğimiz aylarda kısıtlamaların hafifletilmesinin ardından Gazze'yi terk eden yaklaşık bin Filistinli arasındaydı. Gazze'den ayrılan Gazzelilerle ve yabancı diplomatlarla yapılan görüşmelerde, bu kişilerin Gazze'den otobüslerle ayrıldıkları ve hava yoluyla Avrupa'ya ve başka yerlere gittikleri tespit edildi.

57 yaşında bir mühendis olan Eyyub, Gazze Şeridi'ndeki durumun dayanılmaz olduğunu söyledi. 2000'li yılların başında Fransa'ya taşındıktan sonra bir Fransız üniversitesinde yüksek lisans ve doktorasını tamamlayan Eyyub, geçtiğimiz nisan ayında Paris tarafından kabul edilen 115 Gazzeliden arasında yer alıyor.

Eyyub’un şimdi İsrail'den ayrılmak için yabancı bir hükümetten talepte bulunulması gerekiyor. Bu taleplerin sayısı halen nispeten az.

İsrail'in Gazze'deki insani durumla ilgili uluslararası tepkilerin arttığı bir dönemde neden daha fazla Filistinlinin Gazze'den ayrılmasına izin verdiği henüz bilinmiyor. Ancak kısıtlamaların hafifletilmesi, İsrail hükümetinin Gazzelilerin başka ülkelere yerleştirilmesini kolaylaştırma hedefiyle paralellik gösteriyor.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu için Filistinlilerin Gazze dışına toplu olarak yerleştirilmesinden bahsetmek, Hamas ile yeni bir ateşkese karşı çıkan ve orada Yahudi yerleşim birimlerini yeniden kurmak isteyen aşırı sağcı müttefiklerinin desteğini almasına yardımcı oluyor.

Gazze'den ‘gönüllü’ çıkış

İsrail İçişleri Bakanı Moshe Arbel, Gazzelilerin son günlerde Avrupa ülkelerine gitmesini, ‘Gazze Şeridi'nin yeniden inşasına olanak sağlamak için geçici ve gönüllü olarak boşaltılması girişimi’ olarak nitelendirdi. Arbel, bu sürecin ABD Başkanı Donald Trump'ın önerisinden ilham aldığını söyledi.

ABD’nin Cumhuriyetçi Başkanı, ‘Filistinlilerden temizlenmiş’ Gazze Şeridi’nin bir tatil beldesine dönüştürülmesi önerisinde bulunmuştu.

Arbel, 1 Nisan'da Gazze'den Almanya'ya giden bir uçağın kalkışını denetledikten sonra yaptığı açıklamada, “Başkan Trump'a bu önemli girişimi değerlendirdiği için teşekkür ediyorum. Birlikte, ortak çabalarımızla burayı bir cennete dönüştüreceğiz” ifadelerini kullandı.

defrgtyh7
İsrail'in Han Yunus’a düzenlediği hava saldırısının ardından yükselen dumanlar (Reuters)

Arbel’in sözcüsü konuyla ilgili yorum talebine yanıt vermezken Eyyub’un ailesinin de bir parçası olduğu tahliyenin ardından Fransa Dışişleri Bakanlığı, Fransa'nın Gazzelilerin zorla yerlerinden edilmesine karşı olduğunu açıkladı. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres, Trump'ın önerisinin ‘etnik temizlik’ anlamına gelebileceği uyarısında bulundu.

Arbel’in açıklamalarına rağmen Reuters'a konuşan beş İsrailli yetkili, kısıtlamaların hafifletilmesinin Trump'ın Gazze’ye ilişkin önerisine bir yanıt ya da böyle bir planın parçası olmadığını söyledi.

İsrailli bir yetkili, İsrail'in Gazze'nin nüfusunu azaltmaya çalışmadığını, ancak insanların güvenli bir yere ulaşmasına yardımcı olmak isteyen ülkelerden gelen ve artarak devam eden taleplere yanıt verdiğini söyledi.

Akıllarda yer eden bir tarih

Birçok Filistinli için Gazze’den ayrılma şansı, topraklarının ellerinden alınmasıyla ilgili tarihi anıları yeniden canlandırıyor. Eyyub ve kısa süre önce Gazze’den ayrılan diğerleri ayrılışlarının sadece geçici olduğunu söylediler.

ABD ve Arap ülkelerinden arabulucular savaşın sona ermesi için baskı yaparken, İsrail'in 2 Mart'ta altı haftalık kırılgan ateşkesi bozmasından bu yana Gazzeliler üzerindeki baskı, politikalarla daha da arttı.

İsrail'in Gazze’ye tüm yardım sevkiyatını iki aydır abluka altında tutması kıtlık ihtimalini arttırdı. Gazze'deki Sağlık Bakanlığına göre geçtiğimiz hafta 464 kişinin ölümüne neden olan bombardımanlar yeniden başlarken İsrail, pazar günü Gazze’ye karşı ‘yoğun’ bir kara saldırısı başlattı.

İsrail tarafından pazar günü yapılan açıklamada ablukanın hafifletileceği ve sınırlı yardımın girişine izin vereceğini söyledi.

Netanyahu, Trump'ın Gazze ile ilgili önerisini memnuniyetle karşılasa da büyük bir engele işaret etti. Salı günü Gazze savaş gazilerinden oluşan aşırı sağcı bir gruba hitap eden Netanyahu, “Bir sorunumuz var. Filistinlileri kabul edecek ülkelere ihtiyacımız var” dedi. Onlarca yıldır çok sayıda Filistinli mülteciye ev sahipliği yapan komşu ülkeler; Ürdün, Suriye ve Mısır daha fazla Gazzeliyi kabul etmek istemiyor.

Kısıtlamaların hafifletilme nedeni

Reuters kısıtlamaların hafifletilmesinin Gazze'den çıkışlar üzerindeki etkisi hakkında ayrıntılı bilgi almak için kısa süre önce Gazze'den ayrılan beş Gazzelinin yanı sıra dokuz yabancı diplomat ve yedi İsrailli yetkiliyle konuştu.

Şarku’l Avsat’ın Reuters’tan aktardığı habere göre  yabancı diplomatlar, İsrail'in geçtiğimiz yılın sonlarında, Trump göreve gelip önerisini sunmadan önce, kısıtlamaları yakında hafifleteceği konusunda diğer ülkelerin hükümetlerini bilgilendirmeye başladığını söyledi. Diplomatlar basına konuşma yetkileri olmadığı için isimlerinin açıklanmasını istemediler.

Kısıtlamaların büyük bir kısmı yılın başlarında hafifletilmeye başladı. İlgili diplomatlar, İsrailli yetkililerin başka ülkelerin vatandaşlığına sahip Filistinlilerin, yakınlarının ve yabancı ülkelerden burs alanların başvurularını onaylamasının artık haftalar ya da aylar yerine günler aldığını söyledi. Aynı diplomatlar, ayrılmalarına izin verilenler arasında İsrail'in daha önce güvenlik gerekçesiyle ayrılmalarına izin vermediği Filistinlilerin de bulunduğunu sözlerine eklediler.

Ne İsrail Başbakanlık Ofisi, ne Savunma Bakanlığı ne de bakanlığın Filistinlilerle koordinasyon birimi olan Bölgelerdeki Hükümet Faaliyetleri Koordinatörlüğünün (COGAT) kısıtlamaların son dönemde hafifletilmesinin kapsamı veya nedenine ilişkin sorulara yanıt verdi.

Gazzelilere herhangi bir yeniden yerleşim önerisine yanıt vermemeleri çağrısında bulunan Hamas, kısıtlamaların hafifletildiğine dair haberleri incelediğini belirtti.

Gazze'de nüfusun azaltılması

Filistin Merkezi İstatistik Bürosu'na (PCBS) göre Gazze'nin nüfusu savaş sırasında 160 bin azalarak yaklaşık 2,1 milyona geriledi. Bu sayıya İsrail’in saldırılarında ölen 53 binden fazla kişi dahil. Geriye kalanlar ise tedavi amaçlı acil durumlar nedeniyle ayrılmalarına izin verilenler de dahil olmak üzere yerinden edilen kişiler. Diğerleri ise Mısırlı arabulucuların da dahil olduğu sistemle yüklü bir ödeme yaparak ülkeyi terk edebildi.

Binlerce yabancı uyruklu kişi savaşın başında kaçtı, ancak İsrail'in geçtiğimiz yıl mayıs ayında Mısır ile Refah Sınır Kapısı’nın kontrolünü ele geçirmesi ve Gazze'nin sınırlarını neredeyse tamamen kapatmasının ardından çıkış için izin almak daha da zorlaştı.

İsrail hükümeti mart ayı sonlarında, üçüncü ülkelere yerleşmek isteyen Gazzelilere yardım edeceğini söylediği yeni bir birim kurdu. Birimin faaliyete geçip geçmediği ise henüz bilinmiyor.

Yeni kriterler kapsamında kaç kişinin ayrılabildiğini tam olarak tespit etmek de mümkün olmadı. Diplomatlardan üçü en az bin kişinin ayrılmış olduğunu tahmin ederken, diğerleri sadece uyruklarını teyit edebildiklerini ve bu sayının yüzlerle ifade edilebileceğini söyledi. İsrailli yetkililer sayılarla ilgili bir soruya yanıt vermekten kaçındı.

Tüm diplomatlar şimdiye kadar çoğunluğu Avrupa’dan olmak üzere 12’den fazla ülkenin Gazze'deki çifte vatandaşlarını çıkarmayı başardığını ve çıkışların çoğunun mart ayından bu yana gerçekleştiğini söyledi.

Filistinlilerin hareket özgürlüğünü savunan İsrail merkezli bir insan hakları kuruluşu olan Gisha, İsrail'in kısıtlamaları hafifletmesi hamlesinin ‘kısmi, tutarsız ve şeffaflıktan uzak’ olduğunu söyledi. Kuruluş, daha fazla insanın ayrılmasına izin verilmesi gerektiğini vurguladı.

Gisha Sözcüsü Shai Grundberg, 'taviz' gibi görünen hamlelerin aslında uluslararası baskı ve yasal işlemlere verilen seçici ve sınırlı yanıtlar olduğunu belirtti.

Gisha, Gazze'de kalan yabancı uyruklu, oturum veya öğrenci vizesine sahip ya da aile birleşimi vizeleri yahut benzer programlar aracılığıyla üçüncü bir ülkeye girmeye uygun binlerce Filistinli olduğunu tahmin ediyor.

“Bir gün geri döneceğiz”

Gazze nüfusunun sadece bir kısmı İsrail'in mevcut kriterlerini karşılayarak dışarıya çıkabiliyor. Bu kriterleri karşılayanlar için ise seçim yapmak hiç kolay değil.

Pek çok kişi topraklarını terk etmenin, İsrail Devleti'nin kurulmasıyla birlikte yüz binlerce Filistinlinin evlerini terk etmek zorunda kaldığı 1948 yılındaki gibi yeni bir 'Nekbe'ye (büyük felaket) yol açacağından korkuyor. Nekbe sırasında evlerini terk etmek zorunda kalanların birçoğu haftalar içinde geri dönmeyi umduğu halde mülteci olarak hayatlarına devam ettiler.

 Eyyub’un da aralarında bulunduğu kişilerden biri olan ve 21 yaşındaki kızı ile 18 yaşındaki oğluyla birlikte yola çıkan 53 yaşındaki dul bir kadın olan şair Dunya el-Emel İsmail, “Koşullar elverdiğinde, mümkün olan en kısa sürede Gazze'ye geri döneceğiz” dedi.

İsmail, araştırmacıların, sanatçıların ve ailelerinin çatışma bölgelerini terk etmelerine yardımcı olan aynı Fransız akademik programında yer aldı.

Yola çıkan yolcular tehlikeli bir yolculuk yaparken patlamamış füzeler ve mermilerle dolu Gazze Şeridi'nden geçiyorlar. Filistinlilerin hepsi şafak sökmeden önce kendilerini İsrail’in kontrolündeki bir sınır kapısına götürecek araçlara biniyor ve burada yabancı diplomatlarla görüşmeden önce İsrail’in güvenlik kontrollerinden geçiyorlar.

"Etin tadını unuttu"

İsrail, Gazze Şeridi’ne giden diplomatların sadece birer küçük çanta taşımalarına izin veriyor. Dört diplomat, Ürdün sınırına kadar İsrailli askerlerin eskortluğunda otobüslerle seyahat ettiklerini söyledi.

Gazze'deki gıda kıtlığı krizini bilen diplomatlar, yanlarında Gazze'den ayrılanlar için sandviç ve içecek getirdiklerini belirttiler. Diplomatlardan biri tavuk etiyle doldurulmuş sandviç yiyen bir Filistinlinin etin tadını unuttuğunu söylediğini aktardı.

Kısa süre önce Fransa'ya ulaşan gruptaki akademisyenlerden biri, diplomatlarla görüşmenin çölde gerçekleştiğini belirterek, “Çöldesiniz ve aniden bir buzdolabı beliriyor, açıyorsunuz ve aylardır mahrum kaldığınız her şey orada. Yemek yedim, ama Gazze'de geride bıraktığımız ve halen orada olan tüm insanlar için göğsüm sıkışarak ve acıyla” ifadelerini kullandı.

Hamas’ın misilleme yapabileceği korkusu

Bazı Filistinliler Hamas ve diğer silahlı grupların misilleme yapmasından korktukları için isimlerinin açıklanmasını istemedi.

Bazı diplomatlar, seyahat belgelerinin lojistik zorluklar yarattığını belirtti. Bazı belgeler savaş sırasında kaybolurken, diğerlerinin savaş başladığından beri doğan çocuklar için yeniden düzenlenmesi gerekiyor.

Diplomatlar, söz konusu Filistinlilerden bazılarının Ramallah ya da Kahire'de Filistin Yönetimi tarafından verilen seyahat belgelerini taşımak zorunda olduğunu belirttiler. Havacılık verilerine ve İsrail İçişleri Bakanlığı'na göre, Ürdün'den ayrılmalarına yardımcı olan ülkelere giden uçuşlarla seyahat ediyorlar, ancak bazı uçuşlar İsrail'den yapılıyor.

Eyyub’un kız kardeşi, kız kardeşinin eşi ve oğulları savaşın başında İsrail’in düzenlediği bombardımanda öldüğü için acıları kalbinde ağır bir yük oluşturuyor.

İsrail’in verilerine göre 7 Ekim 2023'te Hamas öncülüğünde İsrail'in güneyindeki kasabalara düzenlenen ve yaklaşık bin 200 kişinin ölümüne ve 251 kişinin rehin alınmasına yol açan saldırının ardından İsrail, Gazze Şeridi’ne savaş açtı.

Eyyub’un mimar olan yeğeni kısa bir süre önce Fransa'da bir burs kazanmış, ancak geçtiğimiz perşembe günü İsrail’in düzenlediği hava saldırısında aldığı yaralar nedeniyle hayatını kaybetmişti. Bursu veren Fransız kurum, bir açıklama yayınlayarak yeğeni için başsağlığı diledi.

Eyyub'un kalbi, çocuklarına daha iyi bir gelecek sağlamak için ayrılabilmenin verdiği rahatlama ile sevdiklerini geride bırakmanın verdiği ıstırap arasında gidip gelirken “Kız kardeşimi, onun çocuklarını ve kalbimdeki pek çok değerli insanı geride bıraktım. Bir anlığına mutluyken bir an sonra Gazze'de olanları hatırlayıp üzülüyorum” şeklinde konuştu.