عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

İsrail Cumhurbaşkanı Rivlin hükümet kurma çalışmaları kapsamında siyasi partilerin önerilerini dinleyecek

Sağdan sola doğru İsrail Cumhurbaşkanı Rivlin, Başbakan Netanyahu, Yargıç Esther Hayut ve Benny Gantz’ın, Eylül 2019’da Şimon Peres'in ölüm yıldönümünde bir araya geldikleri bir kare (AFP)
Sağdan sola doğru İsrail Cumhurbaşkanı Rivlin, Başbakan Netanyahu, Yargıç Esther Hayut ve Benny Gantz’ın, Eylül 2019’da Şimon Peres'in ölüm yıldönümünde bir araya geldikleri bir kare (AFP)
    Ramallah/Şarku’l Avsat
TT
TT

İsrail Cumhurbaşkanı Rivlin hükümet kurma çalışmaları kapsamında siyasi partilerin önerilerini dinleyecek

Sağdan sola doğru İsrail Cumhurbaşkanı Rivlin, Başbakan Netanyahu, Yargıç Esther Hayut ve Benny Gantz’ın, Eylül 2019’da Şimon Peres'in ölüm yıldönümünde bir araya geldikleri bir kare (AFP)
Sağdan sola doğru İsrail Cumhurbaşkanı Rivlin, Başbakan Netanyahu, Yargıç Esther Hayut ve Benny Gantz’ın, Eylül 2019’da Şimon Peres'in ölüm yıldönümünde bir araya geldikleri bir kare (AFP)

İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin, yeni hükümetin kurulmasının önündeki düğümü çözmek ve ülkede beşinci kez seçimlere gidilmesinden kaçınmak amacıyla bugün genel seçimleri kazanarak Knasset’e (İsrail parlamentosu) girmeyi başaran siyasi partilerin heyetleri ile bir araya geliyor.
İsrail Cumhurbaşkanı bu kez partilerin temsilcileriyle her zaman olduğu gibi birkaç gün içinde değil, bir gün içinde görüşme kararı aldı. Rivlin her bir heyete, partilerinin tutumlarını ve mevcut siyasi çıkmazdan nasıl çıkılacağına dair önerilerini dinlemek için 45 dakika ayırdı. Heyetler aynı zamanda yeni hükümetin kurulması görevinin kime verilmesini istediklerini de Cumhurbaşkanı Rivlin’e iletecekler.
İsrail basınına göre üç aday, hükümeti kurma görevini kapmak için yarışıyor. Bu kişilerin, Likud Partisi lideri mevcut İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Yeş Atid (Gelecek Var) Partisi Başkanı Yair Lapid  (eski Maliye Bakanı) ve Yemina (sağ) İttifakı lideri Neftali Bennett (eski Savunma Bakanı) olduğu belirtildi. Likud Partisi (30), Şas (9), Birleşik Tevrat Yahudiliği (7) ve Dini Siyonizm Partisi (6) olmak üzere Knesset’te toplam 52 sandalyeye sahip partiler, Netanyahu’nun hükümeti kurmakla görevlendirilmesini önerecekler. Gelecek Var (17) Yisrael Beiteinu (Evimiz İsrail) Partisi (7), İsrail İşçi Partisi (7) ve Meretz (6) olmak üzere Knesset’te toplam 37 sandalyeye sahip partiler, Yair Lapid’in ismini önerecekler. Yemina (7) ve Tikva Hadasha (Yeni Umut) Partisi (6) olmak üzere Knesset’te toplam 113 sandalyeye sahip iki parti ise Bennett’in hükümeti kurmakla görevlendirilmesi önerisinde bulunacaklar.
Öte yandan İslami Hareket (Birleşik Arap Listesi) ve Mavi-Beyaz İttifakı’nın (Kahol Lavan) henüz nasıl bir yol izleyeceği belirsizliğini korurken (Knesset’te 6 sandalyeye sahip olan) Ortak Arap Listesi Bloku, lideri Eymen Avde’nin açıklamasına göre Knesset’te 55 milletvekilinin desteğini alması halinde Lapid’in adını önerecekti. Ancak Ortak Arap Listesi Bloku milletvekili Sami Ebu Şehade, partisinin herhangi bir isim önerisinde bulunmayacağını açıkladı.
İsrail’de yayın yapan Kanal 12, Cumhurbaşkanı Rivlin ile yapılacak görüşmelerin sonunda, mevcut siyasi düğümün çözülmesinin beklenmediğini bildirdi. Bunun yanı sıra geçtiğimiz Cumartesi günü Lapid ile Bennett arasında uzlaşı için yapılan müzakereler başarısız oldu. Görüşme sonrası yapılan kısa açıklamada, taraflar arasında iki buçuk saat süren toplantının iyi bir atmosferde geçtiği ve iletişimin sürmesi konusundaki fikir birliğiyle sona erdiği belirtildi. Bennett, Lapid ile görüşmesinden bir gün önce Netanyahu ile yaptığı görüşmede de herhangi bir uzlaşıya varamadı. Herhangi bir sonucun çıkmadığı Bennett-Netanyahu görüşmesi yaklaşık üç saat sürdü.
İttifakların karşı karşıya olduğu büyük zorluklar var. Aşırılık yanlısı taraflar, sağcı bir hükümetin kurulması için Arap partilerinin hükümeti desteklemesi fikrini reddederken, Haredi iki parti; Şas ve Birleşik Tevrat Yahudiliği ise Lapid ile herhangi bir iş birliği yapılmasına karşı çıkıyor. Bennett, Yemina, Tikva Hadasha, Kahol Lavan, Yeş Atid, İşçi Partisi, Şas ve Birleşik Tevrat Yahudiliği gibi dini eğilimli partilere toplam 61 milletvekili tarafından desteklenen bir hükümete katılmaları için bir teklif sunmuştu. Bennett, önerisinde,  Avigdor Lieberman’ın lideri olduğu İsrail Evimiz Partisi ile Birleşik Arap Listesi ve Ortak Arap Listesi dışarıda bırakmıştı. Ancak dini partiler Bennett’in önerisini reddettiler.
Haredi partiler, Lapid ile başbakan olmasa bile din ve devletle ilgili konularda uzlaşıya varılmasının mümkün olmadığı için iş birliği yapamayacakları gerekçesiyle Bennett liderliğindeki bir hükümete katılmayı reddediyorlar. Yahudi Gücü (Otzma Yehudit) Partisi Başkanı Itamar Ben Gafir, bir hükümet kurmak için Birleşik Arap Listesi’nin desteğinin alınmasına karşı olduklarını bir kez daha açıkladı. Gafir, geçmişte aynı şekilde Arap partilerinin hükümete katılmalarını reddeden Tikva Hadasha Partisi lideri Gideon Saar’a, Netanyahu’nun kuracağı bir hükümete katılma çağrısında bulundu.
Buna karşın sağcı bir hükümet kurmak amacıyla Mansur Abbas liderliğindeki Birleşik Arap Listesi ile iş birliğine destek veren yerleşimci liderlerin açıklamaları da ses getirdi. Makor Rishon gazetesine konuşan Haham Yakov Nagen, “Birleşik Arap Listesi’nin, düşüncesinde somut bir değişiklik oldu ve Liste’nin bir sonraki hükümet koalisyonuna katılmaması için hiçbir neden yok” ifadelerini kullandı. Mavi-Beyaz İttifakı lideri Benny Gantz ise Binyamin Netanyahu başkanlığındaki yeni bir İsrail hükümetinin kurulmasının ‘felaket’ olacağı konusunda uyardı. Gantz, “Vatandaşların çıkarlarını koruyan bir denge olmadan aşırı sağcı bir hükümet kurulursa bu bizim için felaket olur” dedi.

 

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Doğu Akdeniz'deki gerginlikler ve Mısır’ın Türkiye, Yunanistan ve Güney Kıbrıs kararsızlığı

Tek taraflı ilan edilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kuzeyindeki Girne şehri açıklarındaki bir savaş gemisinin üzerinde uçan Türk savaş uçakları Fotoğraf: Birol Bey/AFP
Tek taraflı ilan edilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kuzeyindeki Girne şehri açıklarındaki bir savaş gemisinin üzerinde uçan Türk savaş uçakları Fotoğraf: Birol Bey/AFP
TT
TT

Doğu Akdeniz'deki gerginlikler ve Mısır’ın Türkiye, Yunanistan ve Güney Kıbrıs kararsızlığı

Tek taraflı ilan edilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kuzeyindeki Girne şehri açıklarındaki bir savaş gemisinin üzerinde uçan Türk savaş uçakları Fotoğraf: Birol Bey/AFP
Tek taraflı ilan edilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kuzeyindeki Girne şehri açıklarındaki bir savaş gemisinin üzerinde uçan Türk savaş uçakları Fotoğraf: Birol Bey/AFP

Amr İmam

Mısır, yaklaşık on yıldır ilk kez, Doğu Akdeniz'in bölgesel gerginlikte yeni sahne haline gelmesiyle kritik bir kavşakta duruyor.

Bu durum, özellikle son iki yılda İsrail'in Gazze'de yürüttüğü savaş ve ardından İsrail ile İran arasındaki askeri çatışmaların ardından yatışan deniz sınırları konusundaki anlaşmazlıkların yeniden alevlenmesine bağlanabilir.

Bu yeni gerginlik haziran ayı sonlarında başladı. Libya Ulusal Petrol Kurumu (NOC) Akdeniz'de Libya kıyıları açıklarında yaklaşık 10 bin kilometrekarelik bir alanda sismik araştırma yapmak üzere Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile bir mutabakat imzaladı.

Ancak Yunanistan bu mutabakata karşı çıkarak, kesin bir dille ‘kabul edilemez’, ‘yasadışı’ ve ‘dayanaksız’ olduğunu öne sürdü.

Türkiye’nin Libya kıyıları açıklarında Yunan savaş gemilerinin konuşlandırılmasına vereceği tepki, önümüzdeki haftalar ve aylar içinde bölgede yaşanacak gelişmelerin seyrini belirleyecek önemli bir faktör olacak.

Yunanistan, Türk şirketiyle imzalanan mutabakat zaptı konusunda Libya ile zaten anlaşmazlığa girmiş ve konuyu BM Güvenlik Konseyi'ne taşımıştı.

Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis 24 Haziran’da Lahey'de düzenlenen NATO zirvesinde konuyu gündeme getirdi. Sadece iki gün sonra Brüksel'de düzenlenen Avrupa Konseyi zirvesinde, konuyu yeniden gündeme getirdi.

İlgili tarafların itidalini koruyup korumayacağı kısa sürede belli olacak. Doğu Akdeniz'deki deniz sınırlarının belirlenmesi konusundaki anlaşmazlıkların daha kötüye gidip gitmeyeceği de bundan sonra anlaşılacak.

Ortak düşman

Bu olası gerilimi büyük bir şaşkınlık ve endişeyle izleyen tek bir ülke var, o da Mısır.

Yaklaşık on yıl önce, o dönemde 2011 yılından sonra yaşanan siyasi ve güvenlik sorunlarının etkilerinden kurtulmak için zamanla yarışan Kahire için durum daha netti. Aynı zamanda, Doğu Akdeniz'de Türkiye'nin artan emellerine karşı kıyılarını güvence altına almaya çalışıyordu. O dönemde Mısır'ın herhangi bir bölgesel tarafın yanında yer alması oldukça kolaydı.

Türkiye o dönemde, Mısır'da yaşanan siyasi dönüşümlere, özellikle de 2013 yılında Müslüman Kardeşler'in iktidardan düşürülmesine karşı çıktı ve ardından Kahire’deki yeni iktidara karşı yoğun bir medya kampanyası başlattı.

Yine o dönemde Kahire’deki bazı yetkililer, Ankara'yı, Gazze Şeridi ve İsrail'e komşu olan bu hassas bölgede bir İslam devleti kurmak amacıyla Sina Yarımadası'nda faaliyet gösteren DEAŞ’ın bir kolunu desteklemekle suçladı.

"Kahire ve Atina, Ankara'nın kendi bölgesel sularını ihlal etmesini önlemek için bazı önlemler aldılar. Bu önlemlerin en önemlisi, deniz sınırlarının belirlenmesi için anlaşmalar imzalanmasıydı. Bu anlaşmalar, Kıbrıs adasını da kapsıyordu.

Buna paralel olarak Türkiye, Müslüman Kardeşler Teşkilatı’nın bazı liderlerine kapılarını açarak, Müslüman Kardeşler yönetiminin devrilmesinden sonra Mısır hükümetine karşı medya kampanyalarının platformu haline geldi.

Bir yandan da sismik araştırma yapan Türk gemileri, umut vaat eden hidrokarbon kaynaklarına dair ipuçları bulmak için Akdeniz'de hummalı bir şekilde dolaşıyordu.

Tüm bunlar Kahire'yi Ankara'yı bir rakip olarak görmeye itti. Bu da onun bakış açısını Türkiye'nin geleneksel rakibi olan ve bölgedeki deniz sınırlarının belirlenmesi konusunda giderek artan anlaşmazlıklar nedeniyle Ankara ile ilişkilerinde büyük bir gerilim yaşayan Yunanistan'la yakınlaştırdı.

Kahire ve Atina, Ankara'nın kendi bölgesel sularını ihlal etmesini önlemek için bazı önlemler aldılar. Bu önlemlerin en önemlisi, deniz sınırlarının belirlenmesi için anlaşmalar imzalanmasıydı. Bu anlaşmalar, Kıbrıs adasını da kapsıyordu.

Deniz tatbikatlarından ticaret ve yatırım anlaşmalarına kadar Mısır, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) son yıllarda Türkiye'yi kuşatmak ve Doğu Akdeniz'de artan emellerini frenlemek amacıyla aralarındaki iş birliğini yoğunlaştırdı.

Ankara Kahire, Atina ve Lefkoşa tarafından oluşturulan bu bölgesel kuşatmayı kırmak amacıyla 2019 Kasım’ında Libya'nın batısındaki Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) ile Deniz Yetki Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Mutabakat Muhtırası imzaladı.

İttifaklarda dönüşümler

Ancak, 2021 yılının sonlarından itibaren bölgede hakim olmaya başlayan uzlaşı ortamı, bölgesel manzarada gözle görülür değişikliklere yol açtı.

Mısır ve Türkiye arasında 2022 yılından bu yana, özellikle Ankara'nın Mısır'ın iç işlerine müdahalesini durdurma ve Müslüman Kardeşlerle bağlantılı muhalefete verdiği desteği askıya alma taahhüdünün ardından, anlaşmazlıkları aşmaya yönelik kademeli bir süreç başladı.

İki ülke Müslüman Kardeşler dönemini geride bırakırken, Kahire ve Ankara, aralarındaki yakınlaşmanın getireceği kazanımların giderek daha fazla farkına varmaya başladı.

Türk Silahlı Kuvvetleri ile yapılan anlaşma kapsamında İç Güvenlik Eğitim ve Tatbikat Merkezi'nde eğitim gören Libyalı askerler (Getty)Türk Silahlı Kuvvetleri ile yapılan anlaşma kapsamında İç Güvenlik Eğitim ve Tatbikat Merkezi'nde eğitim gören Libyalı askerler (Getty)

Diplomatik ve siyasi normalleşme yolunda büyük mesafe kat eden iki ülke, bugün ortak yatırım ve ticaret alanlarında iş birliğini geliştirme olanaklarını araştırıyor. Daha da önemlisi, Mısır'ın Türkiye'nin gelişmiş askeri teknolojilerini ithal etmesiyle somutlaşabilecek, askeri iş birliği olanakları da gündemde.

Bazı bölgesel konularda iş birliği yapan iki ülke, aralarındaki siyasi ve diplomatik istişareleri güçlendirmeye devam ediyor. Bölgesel ve uluslararası gündemdeki sıcak konularda, özellikle de daha önce Kahire ile Ankara arasındaki siyasi rekabetin sembolü olan Libya konusundaki görüşlerini giderek daha fazla uyumlu hale getiriyorlar.

Bu gelişmelerin ortasında Türkiye, Doğu Akdeniz'de kararlı adımlarını sürdürdü. Doğalgaz zenginliklerindeki hızlı artışı değerlendirmek için büyük umutlar besleyen Türkiye, bölgeyi küresel bir enerji tedarik deposuna dönüştürme sözü verdi.

Deniz sınırları anlaşmazlığında üstünlük sağlamak amacıyla Kahire’yi kendi tarafına çekmeye çalışan Ankara, Mısır'ın deniz sınırlarını belirleyen bir anlaşma imzalamayı kabul etmesi halinde, Yunanistan ve GKRY’nin önerdiğinden çok daha geniş bir kıta sahanlığı teklif etti.

İnce çizgi

Gazze'de devam eden savaş ve İsrail ile İran arasındaki silahlı çatışma gibi bölgede art arda yaşanan bazı gelişmeler, bölgedeki üst düzey liderlerin siyasi tavrında belirgin bir değişime yol açtı.

Bu değişiklik, bölgesel ittifakların haritasında köklü ve ani bir değişime yol açmayabilir. Ancak yeni nesil karar vericilerin zihninde, geçmişteki ittifakların gelecekte ağır yük haline gelebileceği yönünde giderek artan bir inanç oluşturacağına da şüphe yok.

Mısır şu an Doğu Akdeniz'de deniz sınırlarının belirlenmesi ve hidrokarbon kaynaklarının arama hakları konusunda çatışmaların çıkma olasılığının artmasıyla birlikte, çifte baskı altında bulunuyor.

Kahire, Ankara ile gelişen ortaklığını feda etme lüksüne sahip değil, çünkü bu yakınlaşmada umut verici bir iş birliği potansiyeli görüyor. Aynı zamanda, son on yıldır Yunanistan ve GKRY ile ilişkilerini sağlamlaştırmak için izlediği yoldan da geri adım atamaz, çünkü bu iki ülke vazgeçilmez stratejik ortaklar haline geldi.

Dünün ittifakları yarının ağır yükleri haline gelebilir.

Nadir bir fırsat

Yunan liderler, son günlerde Mısır Cumhurbaşkanı ve Dışişleri Bakanı ile yaptıkları yoğun temaslar sırasında, sismik araştırmalara ilişkin mutabakat zaptına ilişkin endişelerini Mısırlı meslektaşlarına ilettiler.

Bu konu, haziran ayı sonlarında Kahire'de Mısır Genelkurmay Başkanı Korgeneral Ahmed Fethi ile Libya Ulusal Ordusu (LUO) Kara Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Saddam Hafter arasında yapılan görüşmelerin de ana gündem maddesi olmuş olabilir.

Mısır, sahip olduğu önemli askeri ve donanma gücü ile Türkiye ve Yunanistan arasında olası bir siyasi veya askeri çatışma senaryosunda belirleyici faktör olarak görülüyor.

Libya açıklarında, Akdeniz'in ortasında, Bahri Selam Gaz Sahası ve el-Buri Petrol Sahası bölgesinde bulunan petrol ve gaz platformu, 25 Şubat 2022 (Getty)Libya açıklarında, Akdeniz'in ortasında, Bahri Selam Gaz Sahası ve el-Buri Petrol Sahası bölgesinde bulunan petrol ve gaz platformu, 25 Şubat 2022 (Getty)

Ancak Kahire’nin taraflardan birine katılma konusundaki kararını verirken, her iki tarafı destekleyen uluslararası güçleri de şüphesiz dikkate alacağına ve öncelikle ulusal çıkarlarını güvence altına almaya özen göstereceğine şüphe yok.

Yunanistan, yıllardır Rusya’dan tedarik ettiği doğalgaza olan bağımlılığını azaltmak ve alternatif kaynaklarını güçlendirmek için çaba gösteren Avrupa Birliği'nden (AB) güçlü destek görüyor.

Buna karşın Türkiye, Avrupa kıtasına şimdiye kadar pek ilgi göstermeyen ABD Başkanı Donald Trump'ın desteğinden yararlanıyor. Avrupa ise Trump yönetimi ile zorlu ticaret müzakerelerine girmeye hazırlanıyor.

Bununla birlikte, bu ikilem Mısır'a Yunanistan ve Türkiye'yi ortak bir anlayış zemini üzerinde bir araya getirme ve her iki tarafla dengeli ilişkilerini kullanarak jeostratejik konumunu güçlendirme konusunda nadir bir fırsat sunuyor. Avrupa'nın enerji ihtiyacını karşılayan bölgesel bir enerji merkezi haline gelmeye çalışan Mısır’ın, bölgedeki çatışmaların gölgesinden uzaklaşmasında büyük çıkarları bulunuyor.

Öte yandan Mısır'ın iki ülke arasında etkili bir arabulucu rolü üstlenmek için yeterli nüfuza ve esnekliğe sahip olup olmadığı halen belirsizliğini koruyor. Hem Türkiye hem de Yunanistan hassas stratejik hesaplamalar doğrultusunda hareket ediyor. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan çevirdiği analize göre iki ülkenin de münhasır ekonomik bölge sınırlarının belirlenmesi konusunda ne kadar esnek bir müzakereye hazır oldukları henüz bilinmiyor.

Her iki ülke de ihtilaflı bölgesel sularda haklarını kanıtlamak için dayandıkları çok sayıda belge ve haritaya sahip ve her iki taraf da daha sonra değiştirilmesi zor bir fiili durum yaratmaya çalışıyor.

Uluslararası hukuk kurallarına sıkı sıkıya bağlı kalmak, bu anlaşmazlıkları çözmek için etkili bir yol olabilir. Burada Mısır'ın, herhangi bir tarafın mevcut durumu manipüle etme girişimlerini engellemede üstlenebileceği rolün önemi ortaya çıkıyor.

Doğu Akdeniz'de çatışmanın yerini iş birliğinin alması, sadece bölgede değil, küresel enerji haritasında da enerji arzının geleceği üzerinde geniş kapsamlı olumlu etkilerin önünü açabilir.

Bu iş birliğinin pekiştirilememesi ise ciddi sonuçlar doğurup, kaynaklar üzerinde şiddetli çatışmalara neden olabilir. En iyi senaryoda, devam eden gerginlik, petrol şirketlerini yatırım yapmaktan vazgeçirebilir. Bu da bu zenginliklerin kullanımının dondurulmasına yol açabilir. En kötü senaryo ise bu kaynakların tamamen yok olması veya kaybolmasına sebep olabilir.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.