Zayed Hediyye
Libya yıllar önce kaybettiği istikrarını geri kazanır kazanmaz birçok ülke ve şirket arasında yeniden imar projelerinde aslan payını kapmak için bir rekabet başladı. Zira bu, koronavirüs salgını başlangıcından bu yana dünyayı saran ekonomik durgunluk ışığında kar elde etme yönünde nadir ve büyük bir fırsat sayılıyor.
Bu rekabet, yeni Libya hükümetinin geçtiğimiz şubat ayında resmi olarak göreve başlaması ve heyetlerin ortak ekonomik iş birliği fırsatlarını tartışmak için Trablus’a gelmesiyle belirginleşmeye başladı. Kaosun hüküm sürdüğü son 10 yıl öncesinde Libya topraklarına en çok yatırım yapan ülkelerden biri olan, ülkedeki güvenlik durumu nedeniyle birkaç yıldır askıya alınan yüzlerce kalkınma projesine sahip Çin de bu rekabette yerini aldı.
Pekin rekabetin kalbinde
Pekin'in Libya'daki kalkınma alanındaki rekabetin ortasında yer alma hamlesinin diplomatik ve ekonomik sebepleri vardı. Çin’in Libya Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Wang Qimin’in Dışişleri Bakanı Necla el-Menguş ile Libya'da yıllardır durmuş olan projelere devam etme yönünde Çin şirketlerinin geri dönüşünü görüştü. İki gün sonrasında da bazı Çinli şirket temsilcileri, yerel ve uluslararası kaynakların yüz milyarlarca dolar değerindeki yeniden inşa projelerinde yer almak için Trablus'u ziyaret ettiler.
Wang Qimin ile görüşmesinde güvenlik durumunun iyileştirilmesi ve tüm ülkeyi temsil eden Ulusal Birlik Hükümeti’nin kurulmasının ardından Çin Büyükelçiliği’nin başkent Trablus'a geri dönmesinin ve Bingazi'de bir konsolosluk açılmasının önemini vurgulayan Menguş sözlerine şöyle devam etti:
“Büyükelçiliğin yeniden açılması, Çinli firmaların Bingazi ve Trablus şehirlerinde yer alan, duraksyan işlerini tamamlamaları ve yeniden yapılanmaya katkı sağlamaları yönünde dönüş yolunu açacak. Nitekim Çin, uluslararası ağırlığı, Libya ile yakın dostluk ve iş birliği bağları, altyapı, ulaşım ve iletişim alanlarında büyük projeler gerçekleştirmesi nedeniyle Libya'nın yeniden toparlanmasında büyük rol oynayacak.”
Diğer yandan Çin’in Libya Maslahatgüzarı Wang Qimin de şu açıklamada bulundu:
“Çin tarafı, büyükelçiliğin yakında Trablus'a dönüşü üzerine duracak. Çinli şirketler de geri dönmeye hazırlanıyorlar. İki ülke arasında karşılıklı desteğin uluslararası forumlarda sürdürülmesi oldukça önemli.”
Libya Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada da “İkili iş birliğinin artırılmasının ele alındığı görüşmede yakın gelecekte Siyasi İstişare Komisyonu ve Ortak Ekonomi Komisyonu toplantılarının yapılması kararlaştırıldı. Libya'nın Arap-Çin-Afrika İşbirliği Forumu çerçevesindeki rolünün yanı sıra Afrika Birliği’nin Güvenlik Konseyi'nde reform yapma ve burada kalıcı bir yer edinme talebine Çin'in verdiği destek görüşüldü” denildi.
Libyalı yetkililerle yoğun görüşmeler
Trablus ile ekonomik ortaklığın önümüzdeki dönemde başlatılmasına hazırlık olarak Libyalı yetkililerle görüşmelerini yoğunlaştıran Çinli diplomat, Libya Ulusal Petrol Kurumu (NOC) Başkanı Mustafa Sanallah, Çalışma Bakanı Ali Abid er-Rida ve Libya Telekomünikasyon Kurumu Başkanı Faysal Kerkab ile bir araya geldi.
Sanallah, Wang ile görüşmesi sonrasında yaptığı açıklamada, “Başta petrol ve gaz alanlarında faaliyet gösterenler olmak üzere Çinli firmaların sektörün gelişmesine katkı sağlamak için Libya'ya döneceğini umuyorum” dedi.
NOC’un resmi sitesinde yayınlanan açıklamanın devamında şu ifadelere yer verildi:
“Toplantıda iki taraf arasındaki ortak iş birliğini geliştirme yolları tartışıldı. Petrol, gaz, enerji ve inşaat alanlarında faaliyet gösteren Çinli şirketlerin ülkeye geri dönüşü, özellikle de ham petrol iletim hatlarının bakım ve modernizasyonu, petrol tanklarının yeniden inşa alanlarında Libya petrol sahalarının gelişimine katkılarına odaklandı.”
Abid er-Rida ileWang Qimin görüşmesinde de iki ülke arasında özellikle çalışma ve rehabilitasyon alanlarındaki ortak iş birliğini artırma ve Çin hükümetinin teknik alanlar, yenilenebilir enerji ve Çincenin öğretilmesiyle ilgili sunduğu eğitim programlarından faydalanma üzerine duruldu. Bakanlığın bildirdiğine göre aynı zamanda iki ülke arasında işgücü kullanımının organize edilmesi yönünde iş birliği için bir mutabakat zaptı taslağı üzerine görüşüldü.
Telekomünikasyon sektörüne bir bakış
Çin söz konusu görüşmelerde, Libya’da birçok firma ve ülke arasında kıyasıya rekabete şahitlik etmesi beklenen telekomünikasyon sektöründe yatırım arzusunu dile getirdi. Nitekim telekomünikasyon ve teknoloji sektörünün gelişimi üzerine duran Kerkab ile Wang, Çinli şirketlerin bu alandaki başarılarını ve yeni ufuklar açmanın yanı sıra yatırımlar için cazip bir teknoloji ortamı oluşturmayı gündeme getirdiler.
Çinli iş heyeti Trablus'ta
Pekin de Ulusal Birlik Hükümeti'nin yeniden yapılanma ve inşaat planları dahilinde Libyalı yetkililer, şirketler ve iş insanları ile danışmak ve Libya'da yatırım yapma yönünde sözleşme imzalamak amacıyla Trablus'a üst düzey bir ekonomi heyeti gönderdi.
Libya Haber Ajansı’nın haberinde şu ifadelere yer verildi:
“Bir dizi hükümet yetkilisi; petrol ve imar, köprülerin, petrol ve deniz limanlarının inşası ve altyapı alanlarında çalışan en büyük Çin şirketlerinden oluşan bir grup eşliğinde küresel yatırım alanında uzmanlaşmış bir firmanın üst düzey heyeti ile bir araya geldi. Bunlar, uluslararası düzeydeki en büyük şirketler arasında yer alıyorlar.”
Çin, 2011'de, ülkede devrim yaşandığı yıllarda Libya'daki en büyük yabancı yatırım payına sahipti. Nitekim birçok alanda çalışan Çinli firma sayısı 75’e ulaştı. Bunların 50'sinin inşaat projelerinde yer aldığı ve tahmini toplam yatırım değerlerinin 18,8 milyar dolar olduğu biliniyor.
