İran’da Muhafazakarlar Cumhurbaşkanı adaylarını inceliyor

Meclis Başkanı da dahil olmak üzere dört general yer alıyor ve listedeki tek din adamı Ayetullah Reisi

Şu anki Meclis Başkanı Kalibaf, 2017 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde İran Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi lehine seçimlerden çekildiği sırada (AFP)

Eski İran Dışişleri Bakanı Menuşehr Mutteki’ye göre İran’daki muhafazakar kanat, iki ay sonra yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerine girmek üzere 10 adaydan oluşan nihai listesini hazırlıyor.
İran haber sitelerinin Mutteki’den aktardığına göre muhafazakar kanadın önderliğindeki en yüksek dini siyasi yapı olan Mücahid Din Alimleri grubunun lideri Ayetullah Muhammed Ali Mehdi Kerrubi, haziran ayında yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Hasan Ruhani’nin halefini seçmek üzere muhafazakarların desteğini alacak son bir adayda karar kılmak için diğer adaylara mesaj gönderdi.
Adaylar arasında öne çıkan isimler: İran Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi, İran Meclis Başkanı Muhammed Bakır Galibaf, Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) Genel Sekreteri Muhsin Rızai, İran rejiminin bir numaralı ismi “Devrim Rehberi” Ali Hamaney’in Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Temsilcisi Said Celili ve Ali Hamaney’in Askeri Danışmanı Hüseyin Dehkan.
Aynı zamanda listede Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) yurt dışı operasyonlarını yürüten kolu Kudüs Gücü’nde ekonomi bölümünden sorumlu General Rüstem Kasımi ve DMO’nun ekonomi kolu Hatemu’l Enbiya grubu başkanlığından geçtiğimiz ay istifa eden DMO Komutanı Danışmanı General Said Muhammed de yer alıyor.
Bu isimlerin yanı sıra mevcut meclisin iki başkan yardımcısı Hüseyin Kadızade Haşimi ve Ali Nikzad da listede bulunuyor. Bu, muhafazakarların kontrolünde olan mevcut meclisin en önde gelen üç yetkilisinin de aday olacağı anlamına geliyor.
General Galibaf cumurbaşkanlığı adaylığında rekor sahibi. Galibaf önce Hatemu’l Enbiya Komutanlığı’na atandı. Daha sonra DMO Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na getirildi. Dönemin Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde İran Emniyet Teşkilatı Başkanlığı görevini üstlendi. Bunun ardından 12 yıl Tahran Belediye Başkanı olarak görev yaptı.
Birinci Körfez Savaşı’nda DMO Komutanı olarak görev yapan Muhsin Rızai, bununla birlikte dördüncü kez cumhurbaşkanlığına adaylığını koymuş oldu. Aday olma sayısı bakımından Kalibaf’tan sonra ikinci sırada yer alıyor. Rızai 2005 seçimlerinden çekilmiş ancak 2009 seçimlerinde yaklaşık 700 bin oyla üçüncü olmuştu. 2013 seçimlerinde ise 3 milyon 800 bin oy alarak dördüncü olmuştu.
Rüstem Kasımi eski cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde Petrol Bakanlığı’nı devralan DMO komutanlarından biri. Kasımi halihazırda 2015 yılında imzalanan Nükleer Anlaşma’dan önceki yaptırımları atlatma sürecinde kara borsalara pompalanan İran petrol gelirlerini zimmetine geçirmekle suçlanıyor.
Önceki seçimlerin aksine bu seçimlere şu ana kadar düşük bir katılımın olacağı düşünülürken geçtiğimiz aylarda DMO liderlerinin cumhurbaşkanlığına aday olduklarını duyurması İran medya kurumlarının odak noktası oldu.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani Ordu Günü münasebetiyle dün yaptığı açıklamada, önceki seçimlerde Galibaf’a karşı benzer bir tutum sergilediği gibi askerlerin siyasete girmesine ilişkin İran’ın ilk rejiminin kurucu lideri İmam Humeyni’nin tutumunu hatırlattı.
Ruhani generalleri siyasetten uzak durmaya teşvik ederek “Silahlı kuvvetlerimizin görevi sadece askeri düzeyde değil. Aynı zamanda siyasete girmemek de onların görevinin bir parçası” ifadelerini kullandı. Alman Haber Ajansı’na (DPA) göre Ruhani ordunun görevinin milletin ve halkın seçtiği hükümetin egemenliğini korumak olduğuna işaret etti.
Muhafazakar listesindeki tek din adamı olan İran Yargı Erki Başkanı Ayetullah İbrahim Reisi’nin ismi birkaç ay önce gündeme geldi. Rehber Hamaney, Reisi’yi cumhurbaşkanlığı seçimlerinde kaybetmesinden iki yıldan kısa bir süre sonra 2019 yılının Mart ayında İran Yargı Erki Başkanlığı’na getirmişti.
Reisi cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilk kez katıldığı 2017 yılında muhafazakar kanadın son adayıydı. Bu seçimlerde Reisi 16 milyon oy alırken ikinci dönemi için yarışan Hüccetu’l-İslam Hasan Ruhani 24 milyon oy alarak bir kez daha cumhurbaşkanı seçilmişti.
Aynı zamanda Reisi’nin ismi, 81 yaşındaki Rehber Ali Hamaney’in ardından gelecek üçüncü Devrim Rehberliği için potansiyel adaylar listesinde yer alıyor. Önümüzdeki cumhurbaşkanlığı seçimleri, Hamaney sonrası üçüncü Rehber adaylığı üzerindeki potansiyel etkileri nedeniyle büyük önem arz ediyor.
Reisi eskiden İran’ın Başsavcılığı görevini yürütmüş ve bundan önce 1988 yazında yaklaşık 4 bin siyasi mahkumun dahil olduğu toplu idamlardan sorumlu dört kişiden biri olarak gösterilmişti.
Muhafazakarların adaylıklarını doğrulaması, İmam Humeyni’nin torunu Hüccetu’l-İslam Hasan Humeyni’nin Rehber Hamaney’in seçim yarışına girmesine karşı çıkmasının akabinde aday olmayacağı kesinleştikten birkaç gün sonra geldi. Hasan Humeyni’nin reformist ve ılımlı hareketin ana adayı olması bekleniyordu. Bu durum, Hasan Humeyni’nin Hamaney’in koltuğunu devralma şansını azaltıyor.
Reformist kanadın, cumhurbaşkanlığı yarışına girme konusundaki çekincelerini dile getirmelerine rağmen eski cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi ve Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’i aday göstermesi bekleniyor.