Halid el-Mişri, Libya’da yeni bir diktatör ortaya çıkmasını önlemek için anayasa referandumuna yöneldi

Libya’da seçimlerin belirlenen tarihte yapılması yönündeki uluslararası ve yerel düzeyde talepler sürüyor. Söz konusu çağrılar ile eşzamanlı olarak 24 Aralık’ta yapılması planlanan seçimlere dair yasa üzerinde hızla uzlaşı sağlanması talepleri de hız kazandı. Diğer yandan Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri, ülkede ‘yeni bir diktatörün ortaya çıkmasını önlemek’ için öncelikle anayasa referandumu yapılması konusunda ısrar ediyor.

Mişri, geçen çarşamba günü İtalya’nın Trablus Büyükelçisi Giuseppe Buccino Grimaldi ile başkent Trablus’taki Devlet Yüksek Konseyi binasında bir araya geldi. İki yetkili, ülkenin durumunu ve yürütme otoritesinin seçimleri gerçekleştirmek için sarf ettiği çabalara ilişkin hazırlıkları ele aldı.

Mişri görüşmede, Libya’da yeni bir diktatörün çıkmamasını garanti altına alacak bir anayasa referandumunun zorunlu olduğunu belirtti. Büyükelçi Grimaldi de ülkesinin, siyasi diyalouu destekleme ve krizlerle başa çıkma konusunda Türkiye ve Fransa ile ortaklaşa çabalar sarf ettiğini aktardı.

Libya’nın üç bölgesini eşit olarak temsil eden 60 üyeden oluşan kurucu meclis, anayasa taslağını 29 Temmuz 2017 tarihinde oy çokluğu ile onayladı. Ancak söz konusu dönemden bu yana siyasi partiler ve taslağa karşı çıkanlar arasındaki çekişmeler durmadı.

Birleşmiş Milletler’in Libya Temsilcisi Jan Kubis, Siyasi Diyalog Forumu neticesinde oluşturulan hukuk komitesinin ‘cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri için anayasal kurala ilişkin çalışma raporunu’ duyurmak üzere olduğunu söyledi.

Başkent Trablus’ta Başkanlık Konseyi Başkan Yardımcıları Musa el-Koni ve Abdullah el-Lafi ile görüşmede bulunan Kubis, BM misyonunun Libya’da istikrarı sağlamak için yürüttüğü çalışmaları ve sarf ettiği çabaları ele aldı. BM Temsilcisi, devlet kurumlarını birleştirmek için atılan adımlara ve Yüksek Ulusal Uzlaşı Komisyonu’nun kurulmasına övgüde bulundu.

Libya Anayasa Komitesi üyeleri 19 Ocak’ta Mısır’ın Hurgada tatil beldesinde toplantı dzüenlemişti. Toplantıda ‘yalnızca üç bölgeli sistemi (yüzde 50+1) benimseyen bir maddede yapılan değişiklikle birlikte Temsilciler Meclisi’nin 2019 yılında yayınladığı bir yasaya dayalı olarak’ kurucu meclis tarafından sunulan anayasa taslağı üzerinde oy birliği sağlanmıştı.

Anayasa taslağının kurucu organının üyesi Ömer en-Naas, referandumun ‘halkların kendi kaderlerini belirlemeleri için doğal bir hak’ olduğunu söyledi. Naas, “Herkes, Libyalıların iradesine saygı göstermeli ve kabul veya karşı çıkışlarını dinlemelidir. El koyma veya vesayet durumu söz konusu olmamalıdır” dedi.

Naas 29 Nisan’da yaptığı açıklamada, anayasa taslağının, el-Beyda şehrinde Libya halkının seçtiği kurucu meclis tarafından doğrudan özgür oylarla ve 44 üyeden 43’ünün uzlaşısıyla onayladığını söyledi. Yetkili, üyelerin ülkenin tüm seçim bölgelerinden yüzde 98’e ulaşan bir oranla geldiklerini belirtti. Ömer en-Naas ayrıca anayasa taslağının Yüksek Mahkeme’nin yargı kararlarıyla güçlendirildiğine işaret etti.

Temsilciler Meclisi, anayasa taslağı uyarınca referandumla ilgili bir yasa çıkarmış ve bunun Libya halkının oy kullanması için gerekli tedbirleri almak üzere, 28 Kasım 2018 tarihinde Yüksek Ulusal Seçim Komisyonu’na teslim etmişti.

Naas, söz konusu duruma dair yaptığı değerlendirmede maddelere itiraz edenlerin bunu açıklama hakkına sahip olduğunu belirtti. Sözlerine şöyle devam etti:

“Ancak Libya halkının referandum sırasında sözünü söyleme hakkına el koymak, kimsenin hakkı değildir. Halkın iradesi, yerel ve uluslararası iradelerin üzerindedir. Çünkü halkın iradesi, güçlerin kaynağıdır. Kendi anayasasını oluşturan da halktır. Halkın iradesi karşısında, tüm hegemonya ve vesayet girişimleri düşecektir.”

Naas, anayasa taslağının 197 maddeyi içerdiğini belirttiği açıklamasını şöyle sürdürdü:

“Bir veya daha fazla maddeye itiraz eden herkese saygı duyuyorum. Ancak bunun tamamlayıcı bir proje olduğunu söylüyorum. Bu da şu demek oluyor; her Libyalı bu maddelerde istediklerini de karşı çıktıkları noktaları da bulabilir.”