Bilim adamları, Kovid-19’un kaynağına ilişkin yeni bir araştırma başlatılması çağrısında bulundu

Çarşamba günü Wuhan’da Çinli bir öğrenciyi Kovid-19’a karşı aşı yapmaya hazırlanan bir hemşire (AFP)
Çarşamba günü Wuhan’da Çinli bir öğrenciyi Kovid-19’a karşı aşı yapmaya hazırlanan bir hemşire (AFP)
TT

Bilim adamları, Kovid-19’un kaynağına ilişkin yeni bir araştırma başlatılması çağrısında bulundu

Çarşamba günü Wuhan’da Çinli bir öğrenciyi Kovid-19’a karşı aşı yapmaya hazırlanan bir hemşire (AFP)
Çarşamba günü Wuhan’da Çinli bir öğrenciyi Kovid-19’a karşı aşı yapmaya hazırlanan bir hemşire (AFP)

Bir grup bilim adamı Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO), hayvansal kaynaklar konu dışı tutularak, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) hastalığına neden olan SARS-Cov-2 virüsünün kaynağına ilişkin yeni bir araştırma başlatılması çağrısında bulundular.
Bloomberg haber ajansının aktardığına göre, grup dün (Cuma) yayınladığı açık mektupta, virüsün kaynağına ilişkin herhangi bir yeni araştırma başlatılması durumunda atılması gereken belli adımları önerdi.
Alman haber ajansı DPA’nın aktardığına göre öneriler, ev sahibi ülkenin hükümet yetkililerinin “gereksiz mevcudiyetleri” olmadan ekibin araştırma yapabilmesinin güvence altına alınması, ekip üyelerinin seçilmesinde veto hakkının kullanılmasına yönelik tüm yetkilerin kaldırılması ve ekibin verilere, kayıtlara ve numunelere daha geniş çapta erişiminin sağlanması için yetki verilmesi yer alıyor.
WHO ile işbirliği içinde, Çinli bilim adamlarını da içeren ortak bir heyet tarafından yapılan araştırmada, SARS-CoV-2 virüsünün yarasalardan insanlara, başka bir hayvan aracılığı ile bulaşmış olabileceğini ortaya çıkardı. Heyet, virüsün Wuhan şehrinde bir laboratuvardan çıkmış olması teorisinin çok düşük bir ihtimal olduğunu belirtti.
Çin’deki araştırmaları yürüten WHO ekibinin lideri Peter Ben Embarek, Mart ayında yayınlanan bir raporda, araştırmanın amacının virüsün hayvan kaynağının araştırılması olduğu için diğer teorilerin aynı ilgiyi görmediğini ve ekibin laboratuvarlarda tam olarak araştırma yapmadığını belirtti.
WHO Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, virüsün yarasalardan insanlara muhtemelen başka bir hayvan aracılığı ile bulaştığına karar vermeden önce araştırmada, bir laboratuvardan sızıntının yaşanmış olma ihtimalinin yeterli bir şekilde incelenmediğini belirtmişti. Ghebreyesus uzmanlardan oluşan ek heyetler göndermeye hazır olduğunu belirtmiş ve bunun için Çin’in iş birliği yapması gerektiğine dikkat çekmişti. 
Bu açık mektup, virüsün kaynağına ilişkin yeni bir araştırma başlatılması çağrısında bulunan grubun 3. mektubu oldu. Mektup, meme kanseri ve Kovid-19 hastalığına karşı tedaviler geliştiren Atossa Therapeutics CEO’su Steven C. Quay da dahil olmak üzere 20 bilim insanı tarafından imzalandı ve Atlantik Konseyi Araştırma Merkezi’nden üst düzey bir araştırmacı olan Jamie Metzl mektubun hazırlanmasında yer aldı.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature