Bilim insanları, Suudi Arabistan'ın kuzeybatısındaki 7 bin yıl öncesinden kalma gizemli yüzlerce dikdörtgen anıtın, bilinen en eski dini yapılardan olduğunu söyledi.
Mustatil denen bu yapılar 1970'lerde keşfedilmiş ancak pek ilgi görmemişti.
Önceki çalışmalarda bunların, yetiştirilen hayvanlar için kafes olarak kullanıldığı öne sürülmüştü.
Batı Avustralya Üniversitesi'nden arkeologlar, El-Ula'yla Hayber arasındaki 200 bin kilometre karelik bölgeyi helikopterle inceledi ve binin üzerinde mustatil tespit etti. Bu sayı, daha önce düşünülenin iki katından fazla.
İkişerli ve 20'şerli gruplar halinde bulunan yapılar, genellikle iki duvarla birbirine bağlanan iki platformdan oluşuyor. Uzunlukları 20 metreyle 610 metre arasında değişiyor.
Öte yandan mustatillerin bir kısmı zaman içinde yağmalandı ya da hasar gördü. Ancak bilim insanları 2019'da el değmemiş bir mustatili incelemeyi başardı.
Hakemli bilim dergisi Antiquity'de yayımlanan araştırmada, koyun, keçi ve ceylana ait kafatası gibi kalıntıların yanı sıra çok sayıda sığır kemiği ve boynuzu bulunduğu kaydedildi.
Kaya sanatı örneği bulundu
Bu kalıntılar, taşla inşa edilmiş bir odanın ortasında, dik duran büyük bir taşın yanında bulundu. Uzmanlar dolayısıyla bu yapıları kullanan kişilerin, sığırlarla ilişkili tanrılara ya da doğaüstü güçlere inanan bir kültün üyesi olabileceğini ve kurban ritüelleri gerçekleştirebileceğini düşünüyor.
Mustatillerin dar girişlerine işaret eden arkeologlar, bireylerin yapılara tören alayı gibi tek sıra halinde girebileceğini sözlerine ekledi.
Bölgede bu fikri destekleyen bir kayaya işlenmiş çizim örneği de bulundu. Bu kaya sanatının "hem sığır gütme hem de avlanma sahneleri" içerdiği kaydedildi.
Öte yandan duvarların uzunluğu 50 santimetreyi geçmiyor. Arkeologlar bu yüzden yapıların hayvanlar için yapıldığını düşünmüyor. Araştırmanın başyazarı Hugh Thomas şöyle konuştu:
"Mustatiller herhangi bir şeyi içerde tutmak için değil, izole edilmesi gereken bir alanı ayırmak için tasarlanmış."
Araştırmanın ortak yazarı Melissa Kennedy ise radyokarbon tarihleme yöntemiyle kafataslarının milattan önce 5300-5000 arasına ait olduğunun görüldüğünü bildirdi. Bu, mustatillerin hem Stonehenge'den hem de Gize Piramitleri'nden yaklaşık 2 bin yıl daha eski olduğunu gösteriyor.
Kennedy, yapıların çok sayıda olmasının ve birbirine benzemesinin Geç Neolitik dönemde bu bölgenin büyük bölümünde ortak bir dini inancın olabileceğini gösterdiğini sözlerine ekledi.
İnsanlar, 13 Kasım 2025'te Dunedin'deki Blackhead Sahili'nin suları üzerinde ufukta parıldayan, Güney Işıkları diye de bilinen Aurora Australis'in fotoğraflarını çekiyor (AFP)
