Koronavirüsün tüm türelerini kapsayan aşı ile gelecekteki salgınlara hazırlık

ABD’deki Duke İnsan Aşı Enstitüsü (DHVI) üyelerinin geliştirdiği potansiyel yeni aşının, maymunları ve fareleri yeni tip koronavirüs (Kovid-19) hastalığına neden olan SARS-CoV-2 virüsüne, SARS-CoV-1’e neden olan virüse ve potansiyel olarak bir sonraki pandemiye neden olabilecek yarasa kaynaklı koronavirüslere karşı korumada etkili olduğu kanıtlandı.

Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerin sonuçlarının pazartesi günü Nature dergisinde yayınladığı çalışmada söz konusu aşı Pan-koronavirüs aşısı olarak adlandırılıyor. Aşı koronavirüsün insan hücrelerinin reseptörlerine bağlanmasını sağlayan kısmında oluşan nanopartiküller aracılığıyla antikor üretilmesini sağlıyor ve formülü, adjuvan olarak adlandırılan kimyasal güçlendiriciler ile hazırlandı. Araştırmacılar aşının insanlarla yakından ilişkili ana primatlarda başarının sağlanması durumunda insanlar üzerinde de başarılı olmasını öngörüyor.

Baş araştırmacı Barton Haynes Duke İnsan Aşı Enstitüsü internet sitesinde çalışmanın yayınlanması ile eş zamanlı olarak yayınlanan bir raporda şu değerlendirmelere yer verildi: “Bu çalışmaya geçen bahar, Kovid-19’a neden olan SARS-CoV-2’de de tüm virüsler gibi mutasyonların meydana geleceğini bildiğimiz için başladık. Yeni varyantlarla mücadele eden bir aşı için araştırma yapıyorduk. Aşımızın oluşmasını sağladığı antikorlar İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya varyantları gibi endişe verici varyantları da etkisiz hale getiriyor. Antikorlar ayrıca koronavirüslerden büyük bir grup ile etkileşime giriyor.”

Haynes ve meslektaşları çalışmalarında, SARS-CoV-1 adlı bir koronavirüsten kaynaklanan solunum yolu hastalığı olan SARS’ı ele alan daha önceki çalışmaları temel aldılar. Çalışmalardan birinde, SARS ile enfekte olmuş bir kişinin, birden fazla koronavirüsü etkisiz hale getirebilen antikorlar geliştirdiğini tespit ettiler bu da kapsamlı bir koronavirüs aşısının mümkün olabileceğini gösterdi.

Araştırma ekibi, koronavirüslerin zayıf noktalarının virüsleri insan hücrelerinin reseptörlerine bağlayan spike proteinleri olduğunu tespit etti. Spike proteinleri virüsün vücuda girmesini ve enfeksiyona yol açmasını sağlarken, antikorlar için hedef olarak belirlenebiliyorlar. Araştırmacılar SARS-CoV-2’de, dolaşımdaki varyantlarda ve SARS ile bağlantılı yarasa kaynaklı korovirüslerde onları çapraz bağlı antikorlara karşı oldukça korumasız hale getiren belirli bir reseptör alanı belirledi.

Daha sonrasında ekip bu savunmasız noktayı gösteren bir nanopartikül tasarladı. Nanopartiküller küçük moleküllü bir adjuvanla birleştirildi. Söz konusu adjuvan, ABD’nin Seattle şehrinde bulunan 3M Science ve Bulaşıcı Hastalıklar Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilmiş, vücudun bağışıklık tepkisini artıran bir yardımcı maddedir. Diğer yandan aşının maymunlar üzerindeki etkisinin görülmesi için gerçekleştirilen deneylerde, nanopartiküller içeren aşının Kovid-19 enfeksiyonunu yüzde 100 engelledi. Yeni aşı ayrıca insanlarda mevcut aşılarla veya doğal enfeksiyon sonucu oluşan antikorlar ile karşılaştırıldığında, hayvanlarda önemli ölçüde daha yüksek nötralize edici seviyeler oluşmasını sağladı.

Duke İnsan Aşı Enstitüsü Direktörü ve çalışmanın ortak yazarı Kevin Saunders yayınlanan raporda şu değerlendirmede bulundu:

“Temel olarak yaptığımız şey, vücudun bağışıklık sisteminin virüslere karşı yüksek seviyede bir şekilde yanıt vermesini sağlamak için koronavirüsün küçük bir kısmının çeşitli kopyalarını almaktı. Bunun sadece vücudun enfeksiyonu engelleme kabiliyetini artırmakla kalmadığını, aynı zamanda spike proteini üzerindeki bulunan zayıf noktayı daha sık hedef almasını sağladığını tespit ettik. Bu sebeple, aşının SARS-CoV-1, SARS-CoV-2 ve en az dört yaygın varyantının yanı sıra hayvanlarda görülen koronavirüslere karşı etkili olduğunu düşünüyoruz.”

Son 20 yılda 3 salgının patlak verdiğini ifade eden araştırmacı Haynes “Son 20 yılda 3 koronavirüs salgını patlak verdi, gelecek salgından önce bu patojenleri hedef alabilecek etkili aşıların geliştirilmesi gerekiyor. Bu çalışma salgını önleyebilecek, hafifletebilecek veya hızla ortadan kaldırılmasını sağlayabilecek bir aşıyı gösteriyor” dedi.