Paris Konferansı, Sudan’daki geçiş sürecinin başarısı için yapılan yardımı onayladı

Paris’te düzenlenen basın toplantısında Sudan Başbakanı (sağda) ile Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı arasında bulunan Fransa Cumhurbaşkanı (Reuters)
Paris’te düzenlenen basın toplantısında Sudan Başbakanı (sağda) ile Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı arasında bulunan Fransa Cumhurbaşkanı (Reuters)
TT

Paris Konferansı, Sudan’daki geçiş sürecinin başarısı için yapılan yardımı onayladı

Paris’te düzenlenen basın toplantısında Sudan Başbakanı (sağda) ile Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı arasında bulunan Fransa Cumhurbaşkanı (Reuters)
Paris’te düzenlenen basın toplantısında Sudan Başbakanı (sağda) ile Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı arasında bulunan Fransa Cumhurbaşkanı (Reuters)

Afrikalı, Arap ve Avrupalı yetkililer, dün, Paris'teki geçici Büyük Saray’da sıkı güvenlik önlemleri altında düzenlenen uluslararası Sudan konferansında bir araya geldi. Söz konusu konferans; Arap, Afrika ve Batı ülkelerinden, aynı zamanda Avrupa Birliği (AB), Birleşmiş Milletler (BM), Arap Birliği ve Afrika Birliği’nden (AfB) uluslararası destek alan geçiş aşamasındaki Sudan’ı desteklemek amacıyla düzenlendi.
Konferansta yapılan resmi konuşmalarda büyük ölçüde geçiş sürecindeki siyasi kısma, Sudan’ın bu yöndeki başarısı dolayısıyla uluslararası toplum ve bağışçıların ekonomik, sosyal ve mali zorluklarla mücadelesinde Sudan’a yardım etmesine odaklanıldı. Bunlardan ilki Sudan'ı zorlayan ve protesto hareketlerine zemin sağlayan borçtu.  Nitekim dün akşam Paris Konferansı kapanışında, geçiş sürecini Sudan'da başarılı kılmayı amaçlayan yardımlar açıklandı.
Konferanstaki ilk konuşmayı, konferans fikrini ortaya atan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron gerçekleştirdi. ‘Özgürlük, barış ve adalet’ sloganlarını tekrarladığı Sudan devrimini seçkin olarak tanımlayan Macron, bu devrimin Sudan tarihinde geçici bir olay olmadığını, ona başka bir boyut kazandıranın toplumsal bir bölünmeye neden olmak için İslam dinini kullanan İslamcı rejimin ardından gelmesi olduğunu ifade etti. Reformların devamı, yeni bir meşruiyet sağlayan özgür ve şeffaf seçimlerin gerçekleştirilmesi yoluyla geçiş sürecinin tamamlanması çağrısında bulunan Macron, Sudan'daki istikrar kaybının bölgenin, Kuzey Afrika ve Avrupa’nın güvenliği üzerinde etkileri olduğuna dikkat çekti. Borçlarının üstesinden gelmesi yönünde Sudan'ı desteklemeye davet eden Macron, Fransa'nın “Sudan'ın uluslararası topluma dönüş kapısı olmaktan gurur duyduğunu” ifade etti.
Konferansta yaptığı konuşmada ülkesinde yaşanan değişimlerin genel bağlamını ve silahlı kuvvetlerin halkın arzularına ayak uydurmadaki rolünü ele alan Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan, silahlı kuvvetlerin ‘demokratik dönüşümün, geçiş aşamasının, Sudan'ın güvenliği ve çıkarlarının koruyucusu olarak kalacağını’ bildirdi. Sudan'daki ‘gerçek ve demokratik değişimin doğru yolda olduğunu’ vurgulayan Burhan, İsrail ile normalleşmeye atıfta bulunarak, Sudan’ın bölgedeki barış girişimlerine katılımının ‘barışın temel direği’ olacağından bahsetti. Burhan, ‘normalleşmenin Filistinlilerin kendi devletlerine sahip olma haklarıyla hiçbir ilgisi olmadığını’ vurguladı.
Burhan, ülkesinin başkalarının işlerine müdahaleyi reddetme, iyi komşuluk, bölgesel barış ve güvenliği destekleme, üç ülkenin çıkarlarını koruyacak şekilde Etiyopya ile anlaşmazlıkları çözme ve müzakereleri sürdürme yönündeki yaklaşımına bağlı olduğunu ifade etti. Diğer yandan konferanstaki kaynaklar; Burhan, Hamduk, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve Etiyopya Cumhurbaşkanı Sahle-Work Zewde arasında zirve çerçevesinde bir  görüşmenin gerçekleştiğini bildirdi.
Paris, Sudan’ın iki gücü -ordu ve siviller- arasında eşitliği sağlamaya çalıştı. Konsey Başkanı Burhan’ın ardından sözü alan Başbakan Abdullah Hamduk, Burhan gibi basın toplantısında da hazır bulundu. Aynı zamanda Ömer el-Beşir rejiminin devrilmesini sağlayan devrimcilere de söz verildi.
Geçiş süreci seyrine, hükümetin geçiş çerçevesinde üstlendiği reformlara ve karşılaşılan zorluklara değinen Hamduk, Sudan’ın deneyiminin demokrasiyi inşa etme yönünde siviller ile ordu arasındaki ‘ortaklığa’ dayandığını vurguladı. “Sudan; çatışmadan barışa, diktatörlükten özgürlüğe ve kapalılıktan açıklığa olmak üzere pek çok dönemden geçiyor” ifadelerini kullanan Hamduk, Juba Anlaşması gibi silahlı gruplarla barışın tesis edilmesinde kaydedilen ilerlemelerden ve bunları ekonomik reformlara yol açacak şekilde sürdürme yönündeki kararlılıktan bahsetti. Aynı zamanda Hartum'un borçlarını hafifletme yönünde Ağır Borç Yükü Altındaki Yoksul Ülkeler Girişimi’nden (HIPC) yararlanmak istediğini de vurguladı. Fransız cumhurbaşkanlığı kaynakları tarafından daha önce yapılan açıklamada, söz konusu zirvenin ‘toplu’ borçları ele almayı amaçladığı belirtildi. İkili borçların ise daha sonradan ele alınacağı biliniyor.
Nitekim Burhan ve Hamduk, geçiş süreci başarısının ekonomiye, sosyal baskıları hafifletmeye, reformlar için yetkililere araç sağlamaya yönelik desteğe büyük ölçüde bağlı olması nedeniyle borçları açısından Sudan'ın desteklenmesi çağrısında bulundu.
Uluslararası toplumun ‘Sudan'daki demokratik değişimi ve ekonomisinin inşasını destekleme’ yönündeki sorumluluğunu dile getiren BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de konferansın Sudan'ı uluslararası topluma geri döndüreceğini vurguladı. ‘Sudan halkının arzularına’ yanıt verme çağrısında bulunan AfB Komisyonu Başkanı Musa Faki Muhammed ise Sudan'ın çevresindeki istikrarsızlıktan, Etiyopya ile sınır sorunlarından, Nil sularıyla ilgili anlaşmazlıklardan ve Sudan’ın Tigray ile çatışmadan muzdarip oluşundan bahsetti. Sudan'ın borcunun ulusal hasılasının yüzde 145'ine eşit olduğu gibi bazı korkutucu rakamlara da değindi. AfB’nin Hartum’a güvenlik sorunlarıyla mücadelesinde yardım etmeye, borçlarını silme ve seçimlere destek sağlama yönünde destek vermeye hazır olduğunu vurgulayan Faki, Sudan'ı ‘yalnız bırakmama’ çağrısında bulundu.
Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt da birliğin Sudan’ı desteklemedeki rolüne odaklanarak, tüm tarafları köprü kredi sağlamada ve verdikleri sözleri yerine getirmede Sudan’a yardımcı olmaya davet etti. Aynı zamanda Arap Birliği’nin Sudan’ın güvenliği ve toprak bütünlüğüne bağlılığını yenileyen Gayt, toprakları üzerinde kontrol sağlama ve su haklarını koruma yönündeki her adımında, tek taraflı önlemlerden uzak durulması, adil ve bağlayıcı bir anlaşma yapılması yönündeki çağrısında Sudan ile tam dayanışma içerisinde olduklarını vurguladı.
Diğer yandan Fransa Ekonomi Bakanı Bruno Le Maire, Fransız hükümetinin demokratik geçiş sürecinde olan Sudan’a, Uluslararası Para Fonu’na (IMF) olan büyük ölçekli borcunu ödemesine yardımcı olmak için 1,5 milyar dolar kredi vereceğini açıkladı. Nitekim Sudan'ın toplam borcu 60 milyar dolara ulaşırken Paris’in bu hamlesi ise Sudan’a yönelik uluslararası girişimler bağlamında geldi. Aynı zamanda ABD, İngiltere, İsveç ve İrlanda da Dünya Bankası ve Afrika Kalkınma Bankası’na borçlarını ödemesi yönünde Sudan’a kredi sağladı.
Macron, Burhan ve Hamduk’un katıldığı kapanış basın toplantısında ise, Hartum'un borçlarının yüzde 70'inin silinmesi umudunun ifade edildiği söz konusu zirvenin sonuçları açıklandı.



Esed rejimi döneminde kaybolan mahkûmların çocuklarıyla ilgili davada hayır kuruluşlarının başkanları tutuklandı

Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)
Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)
TT

Esed rejimi döneminde kaybolan mahkûmların çocuklarıyla ilgili davada hayır kuruluşlarının başkanları tutuklandı

Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)
Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)

Suriye Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ile koordinasyon halinde, Nada el-Gabra, Lema es-Savaf, Rana el-Baba ve devrik rejim döneminde gözaltına alınan ve kaybolan muhaliflerin kayıp çocuklarıyla ilgili dosyada yer alan diğer sanıkların tutuklandığını duyurdu. Kayıp Çocuklar Komitesi Sözcüsü, sanıklara yönelik tutuklama emrinin, çocukların aileleri ve yakınlarının kişisel iddiaları ve açılan davalar üzerine Şam Savcılığı tarafından çıkarıldığını bildirdi.

Kayıp Çocuklar Komitesi Sözcüsü Samir el-Kirbi Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Şam'daki Lahn el-Hayat Çocuk Bakım Kompleksi'ni yöneten Nada el-Gabra ve Lema es-Savaf ile Şam'daki el-Mubarrah Yetim Sponsorluk Derneği'ni yöneten Rana Muvaffak el-Baba'nın, ‘Şam Cumhuriyet Savcılığı tarafından çıkarılan bir tutuklama emrine göre, kaybolan çocukların dosyasının saklanmasına karışan diğer sanıklarla birlikte tutuklandığını’ belirtti.

El-Kirbi bu önlemin, önceki dönemlerde mahkûmların çocuklarının kaybolmasıyla ilgili davalara karıştıkları yönündeki suçlamaların arka planında geldiğini söyledi. El-Kirbi, “Resmi ve sivil makamların yanı sıra konuyla ilgili herhangi bir bilgiye sahip olan herkesi, bu çocukların akıbetini aydınlatmak ve haklarını güvence altına almak için soruşturma komitesiyle iş birliği yapmaya çağırıyoruz” dedi.

Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, çocukların dosyasıyla ilgili bir dizi kişi tutuklandı ve bu kişiler, ‘çocukların akıbetiyle ilgili olası suiistimal ve ihlallere karıştıklarından şüphelenildiği için resmi soruşturma altına alındı.’ Söz konusu adımlar, Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı’nın 2025 tarihli ve 1806 sayılı kararı uyarınca, bu dosyayı araştırmak ve çocukların akıbetini takip etmek üzere özel bir komite oluşturulmasını takiben atıldı.

3 bin 700 çocuk yetimhanelere yerleştirildi

İnsan hakları örgütleri ve medya raporları, eski rejime muhalif mahkûmların Şam'daki yetimhanelere veya çocuk esirgeme kurumlarına yönlendirilen 3 bin 700 çocuğu olduğunu gösteriyor. Esed'in devrilmesi ve kaçışından sonra yayınlanan gizli Suriye istihbarat belgelerine göre, yaklaşık 400 çocuk tutukluluk yılları boyunca muhaliflerin ailelerinden ayrılarak Şam'daki Lahn el-Hayat Çocuk Bakım Kompleksi, Daru’r Rahme Yetimhanesi ve Çocuk Köyleri de dahil olmak üzere dört yetimhaneye yerleştirildi.

 Daru’r Rahme Yetimhanesi Müdürü Beraet el-Eyyubi (SANA)

Daru’r Rahme Yetimhanesi Müdürü Beraet el-Eyyubi (SANA)

Daru’r Rahme Yetimhanesi Müdürü Beraet el-Eyyubi bir televizyon röportajında, eski rejimin yıkılmasından önce 2015-2024 yılları arasında 27 çocuğun kendisiyle birlikte yetimhanede kaldığını ve güvenlik güçlerinin bu çocukları gizli notlarla şube mahzenlerinden yetimhaneye gönderdiğini itiraf etti. Güvenlik güçleri bu çocukları gizli emirlerle yetimhaneye gönderiyor, isimlerini değiştiriyor ve Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı'ndan yazılı onay almadıkça kimsenin onları ziyaret etmesine izin vermiyordu.

Esma Esed yetimlerle ilgilenmek üzere Şam kırsalındaki SOS Çocuk Köyleri’ni ziyaret etti. (SANA)Esma Esed yetimlerle ilgilenmek üzere Şam kırsalındaki SOS Çocuk Köyleri’ni ziyaret etti. (SANA)

Lahn el-Hayat Çocuk Bakım Kompleksi Müdürü Meys Acib bir televizyon kanalında yayınlanan açıklamalarında, kompleksin geçmişte özel durumları olan çocukları kabul ettiğini ve devrik Devlet Başkanı’nın eşi Esma Esed'in bu çocukların dosyalarını bizzat takip ettiğini itiraf etti. Öte yandan SOS Çocuk Köyleri yetkilileri de 2014-2018 yılları arasında resmî belge ve kayıtları olmayan 139 çocuğu kabul ettiğini ve bunların çoğunu Esed'in yetkililerine iade ettiğini ve o dönemde bakanlıktan bu tür vakaların gönderilmemesini istediğini kabul etti.

Samir el-Kirbi, çocukların akıbetinin belirlenmesi ve halen hayatta olup olmadıkları ya da toplu mezarlara gömülüp gömülmedikleri konusunda, bu çocuklar için özel toplu mezarların varlığının söz konusu olmadığını vurguladı. El-Kirbi, “Bugüne kadar yaptığımız dikkatli araştırma ve incelemeler sonucunda çocuklar için toplu mezarların varlığına rastlamadık, ancak bu çocukların yetimhanelere ve çocuk derneklerine yönlendirildiğini kanıtlayan belge ve kanıtlara sahibiz. Kayıp Çocuklar Komitesi, gerçeği ortaya çıkarmak ve çocukların ailelerine ve yakınlarına adalet sağlamak amacıyla bu dosyaları ilgili bakanlıklarla paylaşıyor” ifadelerini kullandı.

 Suriye İnsan Hakları Ağı’nın (SNHR) Suriye'de Çocuklara Yönelik İhlallere İlişkin 13’üncü Yıllık Raporu, Kasım 2024Suriye İnsan Hakları Ağı’nın (SNHR) Suriye'de Çocuklara Yönelik İhlallere İlişkin 13’üncü Yıllık Raporu, Kasım 2024

Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR), Mart 2011'den bu yana Suriye'de Esed rejimi tarafından en az 23 bin çocuğun öldürüldüğünü, bunlardan 190'ının işkence altında hayatını kaybettiğini ve 5 bin 200 çocuğun da zorla kaybedildiğini belgeledi.

Sosyal İşler ve Çalışma Bakanı Hind Kabavat tarafından kurulan Kayıp Çocuklar Komitesi'nde Adalet, İçişleri ve Vakıflar bakanlıklarından birer temsilci ile devrik rejim döneminde kaybolan kişiler ve mahkûmlar konusunda çalışan sivil derneklerin başkanları yer alıyor.