Kanada mahkemesi, İran'ın Ukrayna uçağını düşürmesini ‘terör eylemi’ olarak değerlendirdi

Tahran'da düşürülen uçağın enkazı (DPA)
Tahran'da düşürülen uçağın enkazı (DPA)
TT

Kanada mahkemesi, İran'ın Ukrayna uçağını düşürmesini ‘terör eylemi’ olarak değerlendirdi

Tahran'da düşürülen uçağın enkazı (DPA)
Tahran'da düşürülen uçağın enkazı (DPA)

Kanada mahkemesi dün (Perşembe) İran'ın Ocak 2020'de Tahran'dan havalandıktan kısa bir süre sonra Ukrayna'ya ait Boeing 737 tipi yolcu uçağını düşürmesini ‘terör eylemi’ olarak değerlendirdi ve hayatını kaybedenlerin ailelerine tazminat talebinin önünü açtı.
AFP'nin haberine göre, Ontario Eyaleti Yüksek Mahkemesi, Ukrayna Havayolları'na ait PS752 sefer sayılı uçağa iki füzenin fırlatılmasının ‘muhtemelen’ kasıtlı olduğuna ve Kanada yasalarına göre bunun ‘terör eylemi’ olarak değerlendirildiğine karar verdi.
Kanada'da İran'a dava açmak isteyen dört aile yakınına destek veren Yargıç Edward Pelopaba, "Savcılar, 752 sefer sayılı uçağın (İran tarafından) imha edilmesinin bir terör eylemi olduğunu kanıtladılar" dedi.
Olayda hayatlarını kaybedenlerin avukatlarından olan Mark ve Jonah Arnold, yaptıkları açıklamada memnuniyetlerini dile getirdiler. Avukatlar, "Ontario Eyaleti Yüksek Mahkemesi kararı Kanada hukukunda benzeri görülmemiştir ve bunun hayatını kaybedenlerin adalet arayan yakınları üzerinde büyük bir etkisi olacaktır" dedi.
Bu kararın, müvekkillerinin İran'a karşı terör eylemi için tazminat taleplerinin önünü açtığını da eklediler.
Davacılar 1,5 milyar dolar (bir milyar Euro) tazminat talep ediyorlar. Ottava yaşanan olayın ardından geçen sene İran ile diplomatik ilişkilerini kesti.
8 Ocak 2020'de Tahran'da meydana gelen uçak faciasından üç gün sonra İran Genelkurmay Başkanlığı, Ukrayna uçağını ‘yanlışlıkla’ düşürdüklerini itiraf etti.
İran Sivil Havacılık Kurumu Mart ayında yayınladığı nihai raporunda silahlı kuvvetlerin olayda suçu olmadığını iddia etmişti.
Ukrayna, kararı ‘gerçekleri saklamak’ olarak değerlendirirken, Ottawa İran’ın yayımladığı raporun eksik olduğunu ve ikna edici kanıtlar içermediğini belirtti. Ölen 176 kişinin 55'inin Kanadalı ve diğer 30 yolcunun da Kanada'da ikamet ettikleri belirtildi.



Putin'e baskı ve ‘nükleer denizaltıların’ konuşlandırılması... Trump'ın çifte uyarısının arkasında ne var?

ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin (Reuters)
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin (Reuters)
TT

Putin'e baskı ve ‘nükleer denizaltıların’ konuşlandırılması... Trump'ın çifte uyarısının arkasında ne var?

ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin (Reuters)
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin (Reuters)

ABD Başkanı Donald Trump, Moskova'nın alaycı tavırlarına yanıt olarak iki nükleer denizaltıyı ‘uygun bölgelere’ gönderme emri vereceğini açıklayarak, Rusya ile ABD arasındaki güç gösterisinde çıtayı yükseltti.

Trump'ın sosyal medya platformu Truth Social’de yaptığı paylaşım, güvenlik bağlamında alışılmadık bir durum değildi. Şarku’l Avsat’ın The Times gazetesinden aktardığına göre, ABD'nin 71 nükleer denizaltısından yaklaşık 20'si her an denizde görev yapıyor ve özellikle gerginliğin arttığı dönemlerde rutin olarak Rusya'ya yakın bölgelere sevk ediliyor. Ancak olağandışı olan, ABD'nin bunu açıklaması. Bu ise Trump'ın paylaşımının gerçek amacını ortaya koyuyor. Söz konusu paylaşım iki mesaj içeriyor: Birincisi, Trump'ın eylem adamı olduğunu kanıtlamak, ikincisi ise mesaj vermek.

Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dmitry Medvedev (AP)Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dmitry Medvedev (AP)

Medvedev'e yanıt ve Putin'e işaret

Trump için bu adım, provokasyona sert tepki verme şeklindeki alışılmış tavrının bir parçası.

Trump, özellikle Rusya'da başkanlık görevinden ayrıldıktan sonra tartışmalı rolüyle tanınan Dmitriy Medvedev'e yanıt veriyordu. Trump'ın Moskova'ya Ukrayna'da ateşkes sağlanması için verdiği süreyi kısaltmasının ardından Medvedev sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Her yeni uyarı bir tehdit ve savaşa doğru adımdır. Rusya ile Ukrayna arasında değil; kendi ülkenle. Uyuyan Joe'nun yolunu izleme!” ifadelerini kullandı.

The Times’ın haberine göre bu açıklamaların amacı, sürekli olarak Üçüncü Dünya Savaşı’nın patlak vereceği konusunda uyarıda bulunan Trump'ı korkutmak. Öyle ki Trump, Oval Ofis'teki meşhur sözlü tartışmada Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'i ‘kumar oynamakla’ suçlamıştı. Ancak, Rusya'da bile abartılı bir kişilik olarak görülen Medvedev, Trump'ın Putin'e yönelik söyleminin son aylarda giderek sertleştiği göz önüne alındığında, bu mesajın hedefi değil.

ABD Başkanı Donald Trump ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin (Arşiv - Reuters)ABD Başkanı Donald Trump ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin (Arşiv - Reuters)

İhtiyatlı eleştiri

Trump, Putin'i giderek daha fazla eleştiriyor, ancak onu doğrudan kışkırtmaktan da kaçınıyor; çünkü aralarında iyi bir dostluk ve iş ilişkisi olduğunu düşünmeye devam ediyor. Bu durum, Medvedev'in pazartesi günü yaptığı açıklamadan açıkça anlaşılıyor. Putin ise Trump'ın barış için belirlediği son tarihi, dün yaptığı paylaşımdan yaklaşık bir saat önce reddetmişti.

Trump kendini usta bir müzakereci olarak görüyor. Bu nedenle, ABD donanmasında başkomutan olarak emrinde bulunan çeşitli gemi türlerini kapsayacak şekilde ‘nükleer denizaltılar’ ifadesini belirsiz bir şekilde kullandı.

ABD'nin 71 adet nükleer denizaltısı varken, bunların 14'ü Ohio sınıfı balistik füze denizaltılarıdır ve 20 adede kadar Trident II füzesi taşıyabilirler. Bu füzeler nükleer başlıklarla donatılabilir. ABD’nin sahip olduğu nükleer silahlı denizaltılardan sekiz ila on tanesi her an dünya çapında devriye görevindedir.

Resim  Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin (Arşiv-AFP)Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin (Arşiv-AFP)

Beyaz Saray, Putin'in Trump'ın denizaltılarla ilgili diplomasisinin provokatif olmadığını, Dmitriy Medvedev'in tek bir provokatif açıklaması üzerine nükleer söylemlerin yeniden alevlenmesini önlemek için olduğunu anlayacağına inanıyor. Zira filonun görevi saldırı amaçlı değil; savunma amaçlı.

Müttefiklere yönelik yaptırımlar ve gümrük tarifeleri

Bununla birlikte, Trump'ın Putin'e yönelik söylemi belirgin şekilde sertleşti. Trump geçen hafta, “Yaptıkları şey iğrenç” dedi ve Putin'i ‘yalan söylemekle’ suçladı.

Trump ayrıca, Rus enerjisini satın alanlara ikincil yaptırımlar uygulamakla tehdit etti ve Hindistan'ı yüzde 25'lik genel gümrük vergisiyle hedef aldı. Trump, “Zaten zor durumdaki ekonomilerini birlikte mahvedebilirler” dedi.

Rusya'dan petrol alımına yönelik bu cezai gümrük vergisinin oranını doğrudan açıklamamasına rağmen, nihai gümrük vergisi sistemi ile ilgili görüşmeler kritik aşamaya yaklaşırken, benzer bir yaklaşım daha sonra Çin'e de uygulanabilir.

Rus gazının en büyük alıcısı olmaya devam eden Avrupa Birliği (AB) de yaptırımların hedefinde olabilir. Macaristan, Belçika, Fransa ve Slovakya en büyük ithalatçılar.

Geçtiğimiz günlerde gümrük vergilerini yüzde 15'e düşüren bir ticaret anlaşması imzalayan Trump'ın, Rusya'yı cezalandırması için kendisine baskı yapan Avrupa ülkelerine yaptırım uygulaması ironik olacak, ancak Trump’ın izlediği yol bu.