Dibeybe - Macron görüşmesindeki 3 hayati dosya

Fransa, Libya hükümetinin Türkiye ile ilişkilerin geleceğine dair çelişkili tavrı nedeniyle endişeli

Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Dibeybe’yi Paris’teki cumhurbaşkanlığı sarayının girişinde karşıladı. (AP)
Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Dibeybe’yi Paris’teki cumhurbaşkanlığı sarayının girişinde karşıladı. (AP)
TT

Dibeybe - Macron görüşmesindeki 3 hayati dosya

Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Dibeybe’yi Paris’teki cumhurbaşkanlığı sarayının girişinde karşıladı. (AP)
Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Dibeybe’yi Paris’teki cumhurbaşkanlığı sarayının girişinde karşıladı. (AP)

Libya Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, dışişleri ve ekonomi bakanlarının da yer aldığı bir heyetle Paris’i ziyaret etti.  Fransa’nın Libya’da yakından ilgilendiği üçhayati dosya bulunuyor.
Bu, Libya’dan Fransa’ya düzenlenen ilk değil. Zira Dibeybe’den önce, 23 Mart’ta Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi de Fransa’da temaslarda bulunmuştu. Bu Menfi’nin şubat ayında göreve başlamasından sonra gerçekleştirdiği ilk yurt dışı ziyaretiydi. Ayrıca ziyaretler, yeni yetkililerin Fransa’nın Libya’daki rolüne verdiği önemi ve Paris’in bu ülkede istikrarın sağlanmasına yardımcı olmak için sunabilecekleri olduğunu yansıtıyor.
Fransız kaynaklara göre Libya’da istikrar meselesi, Paris açısından üç açıdan öncelik halinde. Bunlardan ilki Türk, Rus ve diğer yabancı güçlerin yanı sıra geçen yıl savaşlara katılmak üzere ülkeye getirilen paralı askerlerin geri çekilmesinin gerekliliği. Fransa, cihatçıların Avrupa topraklarına sızma ve terör operasyonları gerçekleştirme olasılığından endişeli. Bu endişe, Cumhurbaşkanı Macron’un ikinci dönemi kazanmak için katılmayı planladığı cumhurbaşkanlığı seçimlerine bir yıl kala, siyasi ve seçim seferberliğine yönelik politikalarını da yansıtır nitelikte.
Fransa’nın ikinci önceliği de Libya’daki durumun başta Mali ve Çad olmak üzere Sahel ülkeleri üzerindeki etkileri. Zira Çad Devlet Başkanı İdris Deby, Libya’nın güneyinde ateş açan Çadlı isyancılarla girdiği çatışmalarda öldürülmüştü.
Paris’in önem verdiği üçüncü dosya Libya’daki güvenlik ve siyasi çalkantıların devam etmesi ve bunun ekonomik ve siyasi yansımaları nedeniyle Avrupa kıyılarına akın eden göçmenler ile ilgili. Fransa Cumhurbaşkanlığı’ndan bir kaynak, Dibeybe-Macron görüşmesinin en önemli başlıklarından birinin istikrarı sağlama süreci olduğunu aktardı.
Fransa’nın başkentinde, Libya hükümetinin Türkiye ile ilişkilerin geleceğine dair çelişkili tavırları konusunda da endişeler mevcut. Zira hükümette, dışişleri bakanı gibi Türkiye’nin geri çekilmesini destekleyenlere karşın ekonomi ve güvenlik anlaşmaları kapsamında buna şiddetle karşı çıkanlar da var. Eski Başkanlık Konseyi Başkanı Fayiz es-Serrac ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında 2019 yılında iki anlaşma imzalanmıştı. Dibeybe yaptığı açıklamalarda söz konusu anlaşmaları uygulayacaklarını söylemişti. Bu durum da ilerleyen haftalarda Libya’da konuyla ilgili görüş ayrılığı yaşayan taraflar arasında tartışmalı bir sürece tanık olunacağına işaret ediyor.
Fransa- Türkiye ilişkileri, geçen yıl Macron ve Erdoğan arasında yaşanan gerginliğin ardından bu yılın başlarından bu yana sakinleşmiş durumda. Ancak yine de konunun, Macron ve Dibeybe arasındaki anlaşmazlıklardan biri olduğu biliniyor.
Libya’da istikrarsızlık yalnızca güvenlik boyutları ve devlet yapılarının eksiklikleri ile sınırlı değil. Yıllar sonra yetkilerin birleştirilmesine rağmen bugüne kadar önemli ancak eksik bir sıçrama gerçekleştiren ülkedeki genel siyasi durum da sorunlar arasında yer alıyor. Zira ülkede askeri ve güvenlik kurumlarının birleşmesi henüz sağlanamadı. Mareşal Halife Hafter güçlerinin geçen hafta sonu Bingazi’de düzenlediği devasa askeri geçit töreni de halen bu hedeften uzak olunduğun gözler önüne serdi. Dolayısıyla Paris, ikinci mesele olan geçiş sürecinin tamamlanmasının, 24 Aralık’ta yapılması planlanan genel seçimlerin en önemli başlığı olacağı inancını taşıyor.
Fransa ve ‘diğerleri’, hem içeride hem de dışarıda herkes tarafından kabul edilebilir birleşik bir yürütme otoritesine dayalı yeni bir meşruiyetin ortaya çıkması için düzenlenecek seçimlere güveniyor. Paris, Mareşal Halife Hafter’i siyasi sürece dahil etmek için bir formül bulunması gerektiğinin farkında. Bu amaçla Mısır, Avrupa ve ABD taraflarıyla birlikte hareket ediyor.
Fransa, Berlin Konferansı’ndan bu yana kendisini siyasi bir çözüme adamış durumda. Birleşmiş Milletler’in (BM) yeni yetkililerin gelmesine katkı sağlayan çabalarına da destek verdi. Ancak bugüne kadar Hafter sorununa çözüm bulma konusunda ilerleme kaydedilmedi. Paris, Avrupa Birliği (AB) ile seçimlerin zamanında yapılmasını destekliyor ve seçimlere sponsor olmaya da hazır. Yapılan değerlendirmeler bunun silahlı kuvvetlerin birleştirilmesi için fırsat sağlayabileceği ve Hafter’i siyasi sürece dahil edebileceği yönünde. Bu bağlamda Paris, Libya'daki gelişmelere ilişkin Avrupa tutumlarını birleştirmeye çalışıyor. Bu, Fransa, Almanya ve İtalya dışişleri bakanlarının 25 Mart’ta Trablus’a düzenlediği üçlü ziyareti de açıklar nitelikte.
Paris, üçüncü mesele olarak Libya’nın yeniden inşası sürecinde yer almak ve şirketlerinin petrol sektöründe, savunma ve güvenlik sektörleri de dahil olmak üzere birçok alanda varlık göstermesini istiyor.
Libya’nın ihtiyaç duyduğu ve Fransa’nın istediği ekonomik ve ticari iş birliğine ilişkin görüşmeler, Elysee Sarayı’nda yaşananlarla sınırlı değil. Nitekim Libya heyetinin büyüklüğü, bu konuda iki tarafa kapsamlı görüşmeler yapma fırsatı sağlıyor. Paris, Libya pazarına geri dönmek veya bu pazara zorla girmek isteyen taraflar arasındaki rekabetin güçlü olacağının farkında. Ayrıca yolunda etkili bir üçüncü taraf olan ABD ve ekonomik ve ticari düzeylerde etkili olan İtalya ve Türkiye gibi iki önemli aktör olduğunun da farkında.



Gazze ateşkesi: Geri çekilmeler anlaşmayı tehdit ediyor ve müzakereleri kurtarmak için ertelenmesi talep ediliyor

İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)
İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)
TT

Gazze ateşkesi: Geri çekilmeler anlaşmayı tehdit ediyor ve müzakereleri kurtarmak için ertelenmesi talep ediliyor

İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)
İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)

İsrail'in Gazze Şeridi’nde işgal ettiği yeni bölgelerden çekilme görüşmelerinin son iki aydır tıkanması, Katar’ın başkenti Doha'daki (yedinci gününe giren) ateşkes müzakerelerini yeni bir ‘karanlık tünele’ soktu. Hamas Hareketi, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hükümeti tarafından önerilen yeniden konuşlandırmayı reddetti.

Medyada yer alan sızıntılara göre arabulucular, özellikle Washington, müzakerelerin sonuna kadar çekilme maddesinin ertelenmesini talep ettiler. Şarku’l Avsat’a konuşan uzmanlar bu durumu, müzakereleri ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin istemediği yeni bir başarısızlıktan kurtarmak için son bir girişim olarak görüyorlar ve bu yüzden Netanyahu'ya esneklik göstermesi için baskı yapabileceğini düşünüyorlar. Uzmanlara göre bunun aksi bir durum söz konusu olursa Hamas, İsrail'in bu şekilde kalmasının, sürgün planını hızlandırmak, olası ateşkesin sona ermesinden sonra askeri bölgeler dayatmak ve anlaşmayı bozmak için bir manevra olduğunu düşünerek bunu reddedecek.

İki Filistinli kaynak cumartesi günü, Doha’daki müzakerelerin, İsrail'in cuma günü sunduğu, İsrail ordusunun yeniden konuşlandırılması ve konumlandırılması için hazırladığı çekilme haritasında ısrar etmesi nedeniyle, karmaşık zorluklarla karşı karşıya olduğunu bildirdi. Bu plan, İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nin yüzde 40'ından fazlasında kalmasını öngörüyor, ancak Hamas bunu reddediyor.

Fransız Haber Ajansı AFP’ye konuşan kaynaklardan biri, ‘Hamas’ın müzakere heyetinin İsrail'in sunduğu haritaları kabul etmeyeceğini, çünkü bu haritaların Gazze Şeridi'nin yaklaşık yarısının yeniden işgalini meşrulaştırdığını ve İsrail'in insani olduğunu söylediği ve Gazze Şeridi'nin güneyinde yer alacak ve yaklaşık 600 bin Filistinliyi barındıracak olan şehre atıfla Gazze Şeridi'ni Nazi kampları gibi geçiş noktaları ve seyahat özgürlüğü olmayan izole bölgeler haline getirdiğini’ vurguladı.

Diğer kaynak, Hamas'ın İsrail güçlerinin 2 Mart'tan sonra, yani iki ay süren ateşkesin çökmesinden sonra yeniden kontrol altına aldığı tüm bölgelerden çekilmesini talep ettiğini belirtti. İsrail’i, ‘soykırım savaşını sürdürmek için oyalamaya devam etmek ve anlaşmayı engellemekle’ suçladı.

Kaynak, Katarlı ve Mısırlı arabulucuların ‘taraflara, ABD Başkanı Donald Trump'ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff’un Doha'ya gelene kadar çekilme müzakerelerini ertelemelerini’ istediklerini, ancak ‘yardımlar ve esir takası konusunda ilerleme’ kaydedildiğini belirtti.

ABD merkezli haber sitesi Axios, bazı kaynaklardan, ABD'nin Hamas'tan İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nden çekilmesini tartışmayı ertelemesini ve diğer konulara geçmesini istediğini, böylece esir takası anlaşması müzakerelerinin çökmesini önlemeye çalıştığını aktardı.

juı
Yaralıları Gazze Şeridi'nin güneyindeki Refah'ta bulunan Kızıl Haç kliniğine taşıyan Filistinliler (AFP)

Reuters, cumartesi günü Filistinli ve İsrailli kaynaklardan benzer bir doğrulama aktardı. Doha görüşmelerinin, İsrail’in Gazze Şeridi’nden çekilmesi konusunda tıkanma yaşadığını, Hamas Hareketi’nin İsrail'in önerdiği çekilme haritalarını reddettiğini, çünkü bu haritaların toprakların yaklaşık yüzde 40'ını İsrail kontrolünde bırakacağını, bunların arasında güneydeki Refah bölgesi ve Gazze'nin kuzeyindeki ve doğusundaki diğer bölgelerin de bulunduğunu belirtti. Kaynaklar, ‘görüşmelerin devam etmesinin beklendiğini’ ifade ettiler.

Mısır Dışişleri Konseyi üyesi Reha Ahmed Hasan, İsrail'in, güneydeki Morag Ekseni de dahil olmak üzere birçok yerden çekilmeyerek Filistinlileri sürmeye devam etmek gibi kendi şartlarını dayatmak istediğini düşünüyor. Kuzey bölgesini askeri olarak kontrol altına alarak buradaki nüfusu sürme olasılığı olduğunu ifade eden Hasan, böylece ateşkes sona erdikten sonra Filistinlilerin sürülmesinin kolaylaşacağına dikkati çekti. Hasan, ABD'nin İsrail'e baskı yapmamasının müzakerelere zarar verdiğini ve bu tür konuların ertelenmesinin bir fayda sağlamayacağını, bunların erken çözülmesi gerektiğini, çünkü bu konuların belirleyici olduğunu vurguladı.

Hasan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Anlaşmaya varılmasının gecikmesi, engellerin devam etmesi ve Filistinlilerin hedef alınması nedeniyle, direnişin İsrail'e teslim olmasını isteyen bir manevra ile karşı karşıya olduğumuzu düşünüyoruz ve Hamas bunu kabul etmeyecektir. ABD’nin İsrail'e baskı yapmaktan başka seçeneği yok. Özellikle Kahire'nin talep ettiği Mısır sınırındaki Philadelphia (Salahaddin) Koridoru’ndan çekilme gibi henüz çözülmemiş ve belirsizliği devam eden başka konular da var.”

Filistinli siyasi analist Nizar Nazzal, Hamas'ın talebi olan İsrail ordusunun Gazze'den çekilmesinin gerçekleşmemesi halinde bunun müzakereleri engelleyebileceğini düşünüyor. Nazzal, çekilme maddesinin ertelenmesinin müzakereleri kurtarmak için yapılan bir girişimden ibaret olduğunu ve Netanyahu hükümetinin çekilme gibi siyasi konularda taviz vermediği sürece, Washington veya İsrail'in iddia ettiği gibi anlaşmanın yakın zamanda imzalanmayacağını belirtti.

Cuma günü ABD ziyaretinden dönmeden önce, ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya gelen İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, perşembe günü yaptığı açıklamada, “Birkaç gün içinde (anlaşmayı) tamamlayabileceğimizi umuyorum” ifadelerini kullandı.

Geçtiğimiz hafta Beyaz Saray'da Netanyahu ile iki kez görüşen Trump, yakın zamanda ateşkes sağlanacağına dair açıklamalarını yineledi ve bu haftayı (yani birkaç gün sonra) olası bir tarih olarak belirledi. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio da perşembe günü yaptığı açıklamada, anlaşmaya varılması konusunda ‘büyük umutları’ olduğunu söyledi.

dfgthy
İsrail'in Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye’ye düzenlediği hava saldırısının ardından yükselen dumanlar (AFP)

Ancak sahada durum bu umutların aksine gelişiyor. Gazze Sivil Savunma Sözcüsü Mahmud Basal yaptığı açıklamada cumartesi günü 20'den fazla Filistinlinin öldüğünü ve İsrail ordusunun son 48 saat içinde Gazze Şeridi'nde ‘yaklaşık 250 terörist hedefi vurduğunu’ söyledi.

Hamas, İsrail ordusuna karşı operasyonlarını sürdürürken, İsrail ordusu cuma günü, Gazze'nin güneyindeki Han Yunus kentinde çıkan çatışmalarda Golani Tugayı'na bağlı keşif biriminden bir subayın öldürüldüğünü, ayrıca Gazze'nin kuzeyinde çıkan çatışmada iki askerin yaralandığını açıkladı. Bu açıklamadan iki gün önce Gazze'nin güneyinde kaçırılmak üzere olan bir İsrail askerinin öldürüldüğü bildirilmişti.

Birleşmiş Milletler (BM), cumartesi günü yaptığı ortak açıklamada, Gazze'deki yakıt kıtlığının kritik seviyelere ulaştığı konusunda uyarıda bulundu. BM’nin aralarında İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Gıda Programı (WFP) da bulunduğu yedi ayrı kuruluşu tarafından yapılan ortak açıklamada, “Yakıt, Gazze'de hayatta kalmanın bel kemiğidir” denildi.

Bu olumsuz gelişmeler devam ederken Reha Ahmed Hasan, Trump'ın dün değil, bugün bir anlaşma sağlayabileceğini düşünüyor. Hasan’a göre ABD'nin tutumu, İsrail'e baskı uygulayarak bir anlaşma sağlamaya ve Gazze'yi yerinden etme ve yok etme planlarından vazgeçmeye yönelik gerçek bir adım atarak tüm bu sorunları sona erdirebilir.

Bu görüşe katılan Nizar Nazzal da Washington'ın, Nobel Barış Ödülü almayı uman Trump'ın çabalarının başarısız olmaması için müdahale edeceğini ve Netanyahu'yu daha geniş çaplı yayılma haritasını kabul etmeye zorlayacağını (bu cümle tuhaf geldi ama böyle yazıyordu) vurguladı. Ateşkes yapılmaması halinde İsrail Başbakanı’nın popülaritesinin daha da zarar göreceği ve İran'a karşı savaşından elde ettiği son siyasi kazanımlarını kaybedebileceği uyarısında bulunan Nazzal, bu nedenle Netanyahu'nun çıkarlarına en uygun olanın anlaşmayı geçici olarak kabul etmek olduğunu belirtti.