عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Sudan'da binlerce kişi 3 Haziran olaylarının yıl dönümünde protesto düzenledi

Polis, Bakanlar Kurulu yakınındaki protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı.

Hartum sokaklarındaki göstericiler, oturma eylemlerinde hayatını kaybedenlerin faillerinden hesap sorulmasını talep etti. (AFP)
Hartum sokaklarındaki göstericiler, oturma eylemlerinde hayatını kaybedenlerin faillerinden hesap sorulmasını talep etti. (AFP)
    Hartum / Ahmed Yunus
TT
TT

Sudan'da binlerce kişi 3 Haziran olaylarının yıl dönümünde protesto düzenledi

Hartum sokaklarındaki göstericiler, oturma eylemlerinde hayatını kaybedenlerin faillerinden hesap sorulmasını talep etti. (AFP)
Hartum sokaklarındaki göstericiler, oturma eylemlerinde hayatını kaybedenlerin faillerinden hesap sorulmasını talep etti. (AFP)

Sudan polisi, Bakanlar Kurulu'nun yakınında toplanan ve yıldönümü yürüyüşü için belirlenen sürenin bitiminde dağılmayı reddeden yüzlerce protestocuya karşı göz yaşartıcı gaz kullandı. Ancak polis, gösterilerin başında göstericilere soğuk içme suyu dağıttı ve sıcaklığı azaltmak için göstericilerin üzerine su sıktı. 
Hartum'da 3 Haziran’daki oturma eyleminin ikinci yıl dönümü anısına düzenlenen protesto yürüyüşüne binlerce kişi katıldı. Sudan halkı, 2 yıl önce 3 Haziran'daki oturma eyleminin dağıtılması sırasında barışçıl protestoculara katılan sivillerin katillerinin sorgulanması ve adaletin sağlanması talebiyle Bakanlar Kurulu ve Savcılık binası yakınında ayrı gruplar halinde toplandı. Bazı göstericiler ise geçiş hükümetinin devrilmesini talep ederken, güvenlik güçleri erken saatlerde ordu karargahına giden yolları beton ve metal bariyerlerle kapattı. 
Önceki Askeri Geçiş Konseyi, 3 Haziran 2020'de Hartum'un merkezindeki ordu karargahı önünde düzenlenen oturma eylemini dağıtmak için aşırı şiddet kullanmıştı. Ayrıca bir dizi kişinin ölümüne ve yaralanmasına yol açan olaya ilişkin zorla kaybetme, tecavüz ve protestocuların taşlarla bağlandıktan sonra Nil Nehri'ne atıldığı şeklinde suçlamalar gündeme geldi.
Öte yandan göstericiler arasında yaşanan bölünmeler de dikkat çekti. Göstericilerin çoğu adalet talep ederken, önceki gün basın toplantısı düzenleyen Komünist Parti'den diğer göstericiler ise geçiş hükümetinin devrilmesini ve asker ve siviller arasındaki ortaklığın sona ermesini talep etti. Protesto gösterisinde “şehitlerin katilleri ortaya çıksın ve adalet sağlansın”, “askeri geçiş hükümeti devrilsin” ve “kan ortaklığı sona ersin” şeklinde farklı sloganlar atıldı. 
Şarku'l Avsat'a konuşan protestocular, geçiş hükümetinin Aralık 2019 devriminin hedeflerine ulaşamadığını ve devrimin kurucu platforma geri getirilmesini talep ettiklerini, diğerleri ise geçiş hükümetini devirmek ve kan ortaklığı dedikleri durumu bozmak için sokaklara çıktıklarını söylediler. 
Protestocular şehitler için kısas talebinde bulunurken, şehitlerin aileleri için adaleti sağlamanın ve çocuklarını öldürenlerden intikam almanın önemini vurgulayan sembolik bayraklar taşıdı. Hükümetin devrilmesini talep eden semboller daha yaygın olsa da protestolar adaletin sağlanması talebiyle düzenlendi.
Başsavcılık yaklaşık 20 savcıyı alayın korunmasıyla görevlendirirken, polis göstericilerin arasına konuşlanarak içme suyu dağıttı ve sıcaklığı azaltmak için göstericilerin üzerine su sıktı. Ordu ise göstericilere karşı Hartum'un merkezindeki ordu karargahına giden yolları kapatarak, ilk kez demir bariyerler kullandı ve karargah binası boyunca bir set oluşturdu.
Ancak günün ilerleyen saatlerinde Sudan polisi "eski alışkanlıklarına" geri döndü ve Bakanlar Kurulu yakınında ve başkentin üç kentindeki bazı bölgelerdeki protestocuların geri kalanını dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Polisin göstericileri Hartum'un merkezindeki sokaklarda kovaladığı kaydedilirken, herhangi bir yaralanma bildirilmedi.
Başbakan Abdullah Hamduk, oturma eylemlerinin yıldönümünü anarak olayı ‘acı bir hatıra ve halkımızın onlarca barışçıl sivil şehit verdiği bir suç olayı’ olarak nitelendirdi. Ayrıca açıklamasında, “Vicdan azabına neden olan ve halkın ruhunda derin yaralar açan bir felaketti. Çok iyi biliyoruz ki bu yara adalet sağlanmadıkça ve suçlular adalete teslim edilmedikçe kapanmayacak” ifadelerini kullandı.
Hamduk, oturma eylemi sırasında yapılan katliamın soruşturulması için Ekim 2019’da Bağımsız Soruşturma Komisyonu’nu  kurarak, katılma, kışkırtma veya ceza anlaşması yoluyla olsun oturma eyleminin dağıtılmasından sorumlu olanların araştırılması ve ifşa edilmesi görevini verdi. Ayrıca Komisyonu, şehitlerin, yaralıların ve kayıpların tespitini yapması, olaydaki maddi zararın tespit edilmesi ve olaydan etkilenen taraf ve kişilerin listelenmesi konusunda görevlendirdi. Hamduk, kurduğu  komisyonun başına Nebil Edib getirdi. Ancak devrimciler ve şehit aileleri Edip’in olayı açıklığa kavuşturma konusundaki performansının yavaş olduğunu belirtti.
Başbakan Hamduk, çeşitli güvenlik kurumuyla yaşanan kaotik ilişki olarak nitelendirdiği durumun adaletin çarkını yavaşlatmaya ve soruşturma komisyonlarına ve başsavcılığa gerekli bilgilerin verilmesini geciktirmeye neden olduğunu belirterek, "İlişkilerin kapsamlı bir şekilde iyileştirilmesini sağlamak için bu kurumlarla ve liderleriyle sürekli diyaloglar yürütüyoruz” dedi.
Başbakan, kurbanların aileleri ve direnişin gençlerinin öfkesini ve suçluların ortaya çıkarılarak yargılanması için adalet çarkının hızlandırılması arzularını anladığını ifade etti. Ayrıca, meşru taleplerini dile getiren barışçıl hareketler için harekete katılanların güvenliğini sağlama sözü verdi ve onları barışçıl ortamı sağlamaya ve taleplerini dile getirmek için çıktıkları barışçıl yürüyüşleri yoldan saptırmak isteyenlerin yolunu kapatmaya çağırdı.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Suriyeliler ‘geri dönüş hakkını’ kutluyor... Zorla yerinden edilenler en göze çarpan katılımcılar

Şam pazarında Beşşar Esed ve Hafız Esed'in hicivli resimlerinin bulunduğu çorapların sergilendiği bir tezgâh (DPA)
Şam pazarında Beşşar Esed ve Hafız Esed'in hicivli resimlerinin bulunduğu çorapların sergilendiği bir tezgâh (DPA)
TT
TT

Suriyeliler ‘geri dönüş hakkını’ kutluyor... Zorla yerinden edilenler en göze çarpan katılımcılar

Şam pazarında Beşşar Esed ve Hafız Esed'in hicivli resimlerinin bulunduğu çorapların sergilendiği bir tezgâh (DPA)
Şam pazarında Beşşar Esed ve Hafız Esed'in hicivli resimlerinin bulunduğu çorapların sergilendiği bir tezgâh (DPA)

Şam’ı, Esed rejiminin devrilmesinin üzerinden bir yıl geçtikten ve ülke 8 Aralık 2025’teki ‘kurtuluş’ yıldönümünü anmaya hazırlanırken ziyaret ettiğinizde, kendinizi neredeyse bir ‘bayram’ yaşıyor gibi hissediyorsunuz. Elinizde bir mercek taşıyormuşçasına, detaylarda ve karşılaştırmalarda kayboluyorsunuz. Bu karşılaştırmalar yalnızca geçen yıl dışarıdan gözlemlediklerinizle sınırlı kalmıyor; aynı zamanda 15 yıllık acı, korku ve farklı kuşakların deneyimlerinden oluşan birikmiş travmalarla da dolu.

‘Bayram’ kelimesi, son günlerde Suriye başkentinde gözlemlenen genel tabloyu özetleyebilir; hazırlıklar, süslemeler ve sevinç kadar, hüzün, işlerin aksaması ve günlük işlerin bayram sonrasına ertelenmesi de bu manzaraya dahil. Basit bir düzenleme talebi dahi genellikle “İnşallah bayramdan sonra” yanıtıyla karşılanıyor.

Karanlık bir dönem sona erdi

Lübnan sınırındaki el-Masna Sınır Kapısı’ndan Şam’a doğru uzanan yol boyunca, kutlama havası daha girişte başlıyor. Yol boyunca asılı büyük pankartlar, ‘Karanlık dönem sona erdi… Ülkenin yüzü aydınlandı’, ‘Omuz omuza, el ele, vatanı inşa ediyoruz’, ‘Tek vatan… Tek halk’ gibi sloganlar taşıyor.

xasdfrg
Şam'da Esed rejiminin devrilmesinin birinci yıldönümü kutlamaları sırasında Suriye bayrağı sallayan bir kız (AP)

Yeni bayrak ve kartal simgesi, eski rejimin boşalttığı askeri bölgelerin duvarlarına, kasaba girişlerine ve Beyrut-Şam yolundaki 4. Tümen karargâhına işlenmiş.

2024 yazında açıklanan bu yeni görsel kimlik, yıkılmış ve yıpranmış bir ülkede “Öncelikli bir konu değil” eleştirilerine maruz kalmış olsa da sahadaki gerçekler bu eleştiriyi tamamen doğrulamıyor. Eski rejimde görsel kimlik, öğrencilerin defterlerinden sınıf tahtalarına, meydanlardaki dev heykellere kadar sistematik biçimde nüfuzun pekiştirilmesini sağlayan merkezi bir araçtı.

Bu nedenle, eski rejim düştüğünde ilk olarak kırılan, parçalanan ve yok edilen şey, onun ikonları ve görsel sembolleriydi. Boşalan bu alan, yeni otoritenin kimliğini yansıtacak şekilde doldurulmalıydı; aksi halde, geçen yılın başında ortaya çıkan bölgesel ve milis kaynaklı rastgelelikler bu boşluğu doldurabilirdi. Bir gözlemci, eski rejimin sembollerini taşıyan banknotlarla işlem yapma ihtiyacı olmasaydı, pek çok kişinin paraları yakacağını alaycı bir dille ifade etti.

Ancak, geçmişle bağları koparma ve yeni dönemi pekiştirme bağlamında, birçok kişi yeni görsel kimliği kıyafet, görünüm ve sosyal davranışlarda da benimsemekte bir adım öteye geçti. Geçen yıl Şam’da uzun saçlı ve tuhaf kıyafetli olarak öne çıkan Heyetu Tahriru’ş Şam (HTŞ) savaşçılarının sakalları kısalmış ve seyrekleşmişken, artık sakallar genel olarak düzenli, hafif ve bıyıkla bütünleşmiş bir şekilde gençler ve erkekler arasında yaygın bir görünüm halini aldı.

Altın kartal simgesi, resmi kıyafetlerin kollarına ve yakalarına takılan düğmeler haline geldi ve sadece devlet memurlarına değil, özel sektörde çalışan ve dönemin stilini benimsemek isteyen genç sivillere de yayıldı.

dfrg
Suriyeliler giyim, görünüş ve sosyal davranışlarında yeni bir ‘görsel kimlik’ benimseme konusunda adım atıyorlar. (AP)

Yeni devlet kurumları, önceki savaşçıları polis ve genel güvenlik başta olmak üzere resmi kanallarına entegre ederken, eski askerlerin kıyafetleri de değişti. Artık gömlek-pantolon ya da milis gruplarına göre kamuflaj yerine, siyah tek tip üniformalar, açık yüzler ve görünmeyen silahlar hâkim.

Bugün Suriye’deki büyük dönüşümler bağlamında belki küçük görünen bu sahne değişikliği, Şamlıların bastırılmış öfkesinin ve yeni yöneticilere karşı duyduğu kaygının bir kısmını emdi. Merkeziyetçi bir ülke olarak Suriye’de, genel başarı Şam sınavı geçilmeden mümkün değil. Ve Şam bugün, tüm zorluklara ve yüksek beklentilere rağmen adeta bir bayram havasında.

Beyaz bayraklar

Yoğun kalabalıklar, herhangi bir yere ulaşmayı neredeyse bir mucizeye dönüştürüyor; beyaz tevhid bayraklarıyla donatılmış geçit törenleri sokaklarda ilerliyor ve öğleden sonra Emevi Meydanı çevresindeki yollar kapanınca, iç sokaklar iyice tıkanıyor. Telefon şebekesi aşırı yük altında. Oteller dolup taşmış durumda; rezervasyonlar, bir zamanlar prestijli ve lüks olan, 1980’lerin sonunda zamanın durduğu o otellerde bile, roket gibi fırlayan fiyatlarla dolu. Bugün bu oteller sadece dönemin tanığı olan harabeler halinde.

Otellerin misafirleri, Suriyeli göçmenler, sivil toplum aktivistlerinin seminer ve atölye çalışmaları katılımcıları, üst düzey yabancı ve diplomatik heyetler, yerel ve uluslararası medya mensupları, tüccar ve müteahhitler, uzak vilayetlerden gelen güvenlik görevlileri ve sadece meraklı olan ve lobiye girebilme fırsatı bulan kişiler arasında değişiyor.

Bu yoğun kalabalığın ortak paydası, bir zamanlar ülkelerine geri dönme umudunu kaybetmiş olmaları ve bugün bunu telafi etmeye çalışmaları. Geçen yıl boyunca bazı aileler, on yıldan uzun süredir sürgünde olan çocuklarını kucaklama şansı buldu; torunlarıyla yüz yüze tanışan büyükler, bazı durumlarda sadece telefon ekranları aracılığıyla tanışabilmişti. Gençler, bir zamanlar tutuklanma veya ölüm tehlikesinden kaçarak ülkeyi terk etmiş, şimdi ise orta yaşa gelmiş olarak gençlik yıllarının yataklarına sıkışmaya çalışıyor.

csdfg
Hama şehrindeki kutlamalar sırasında el-Asi Meydanı'nda toplanan yüzlerce insanın genel görünümü (EPA)

Her bayram günü olduğu gibi, sevinç ve mutluluk duyguları bazı kapıları sadece gözyaşıyla çalıyor. Özellikle harap olmuş bölgelerde yaşayanlar ve kayıp ya da zorla kaybedilmiş yakınları olanlar, bugün sevinçlerini hıçkırıklarla yaşıyor; çünkü yollarının uzun ve zorlu olduğunu biliyorlar. Bu kişiler, bu anmanın en belirgin katılımcıları; her ailede bir kayıp veya kaybolmuş birey bulunuyor ve halen defin ve taziye merasimi için iz veya kalıntı arıyorlar.

Öte yandan, kayıp yakınları, insan hakları örgütleri, iş insanları ve diğer topluluklar, faaliyetlerini ülkelerine taşıyarak başkentte toplantılar düzenledi ve taleplerini dile getirdi. Bu, şüphesiz büyük bir kazanım olarak değerlendiriliyor.

‘Özlemle doluyum’

Her şeyden önce bu kutlama, Suriyelilerin onlarca yıl boyunca mahrum bırakıldığı ‘geri dönüş hakkına’ odaklanıyor; bu hak bazen 2011 devriminden bile önce gündeme gelmişti. İstanbul’da geçirdiği 13 yılın ardından Şam’a dönen kırklı yaşlarındaki bir adam şöyle diyor: “Geri dönüyorum çünkü basitçe özledim. Ailemi, mahallemi ve o zamanlar sevmememe rağmen zorla terk ettiğim hayatımı özledim.”

Bireylerin seçimlerini, ‘yeni Suriye’yi inşa etme’ gibi parlak başlıklar altında siyasi bağlamlara oturtmaya çalışanlara dair konuşurken şu ifadeleri kullandı: “Yurt dışındayken bile ülkem ve insanlarıma çeşitli şekillerde katkıda bulunduğumu düşünüyorum. Ama bugün geri döndüm çünkü hasret galip geldi. Hasret duygusu, geri dönmek için yeterli bir sebep olmalı. Geri dönme hakkım, yönetimin şekli veya yeni iktidarın performansına duyduğum memnuniyet ya da memnuniyetsizlikten bağımsız olmalı.”

Bu ifade, bugün Suriyelilerin, hem Şam’da hem de uzak vilayetlerde karşılaştığımız insanların halini özetliyor: Halk, fiilen kaderlerini tayin etme hakkını yeniden kazanmalarını kutluyor.

Siyaset bugün geniş bir alan kaplamıyor gibi görünse de, hükümet kararları, medyanın ve hukuk alanının performansı, polis davranışları, sahil ve Suveyda’daki gelişmeler, fiyat artışları, yoksullukla zenginliğin yan yana varlığı ve cezaevlerinde kaybolan ya da zorla kaybedilen kişilerin dosyalarının görmezden gelinmesi gibi konular her sohbette kendini hissettiren ‘büyük fil’ olmaya devam ediyor. Tüm bu başlıklar ve daha fazlası, sokakta, kafelerde ve restoranlarda yüksek sesle tartışılıyor; sanki artık duvarların kulakları yokmuş gibi... Görüşme yaptığım kişi bu benzetmeye gülerek şöyle diyor: “Gerçekten de duvarların artık kulakları yok. Herkes canının istediğini yapıyor: bireyler, dernekler, bakanlıklar, valiler, hatta Hamidiyye Çarşısı’ndaki polis memuru bile… Sanki herkes yeniden konuşma cesareti bulmuş ve kulaklarını kapatmış durumda.”

ARAP DÜNYASI

Devlete ve Hizbullah'a karşı artan kızgınlık

Lübnan'ın güneyindeki Mecdal kasabasına perşembe günü İsrail tarafından düzenlenen saldırının ardından kasabadan dumanlar yükseldi (AFP)
Lübnan'ın güneyindeki Mecdal kasabasına perşembe günü İsrail tarafından düzenlenen saldırının ardından kasabadan dumanlar yükseldi (AFP)
TT
TT

Devlete ve Hizbullah'a karşı artan kızgınlık

Lübnan'ın güneyindeki Mecdal kasabasına perşembe günü İsrail tarafından düzenlenen saldırının ardından kasabadan dumanlar yükseldi (AFP)
Lübnan'ın güneyindeki Mecdal kasabasına perşembe günü İsrail tarafından düzenlenen saldırının ardından kasabadan dumanlar yükseldi (AFP)

Güney Lübnan'ın cephe hattındaki köylerinde düzenlenen protesto ve gösteriler, etkilenenlere tazminat ödenmesindeki gecikme nedeniyle devlete ve Hizbullah'a karşı halkın duyduğu öfkeyi yansıtıyor. Bu durum, birçok kişinin köylerini terk ederek köylerinin dışında yeni bir hayat kurmasına neden oldu.

Bu hamleler, evlerini ve mülklerini kaybettikten sonra hala yerinden edilme deneyimini yaşayan ve İsrail'in neredeyse her gün oraları hedef aldığını ve zamanla hasarın daha da artacağını bilerek henüz yeniden inşa tazminatı alamayan sınır kasabalarındaki sakinlerin trajik yaşamının başlamasından iki yıldan fazla bir süre sonra geliyor.

Bu bağlamda siyasi analist Ali el-Emin, Şarku'l Avsat'a yaptığı açıklamada, bu tür hareketlerin ortaya çıkmasının "normal olduğunu, çünkü köylerin neredeyse terk edildiğini" söylüyor. Emin, "Bu protestoların, halka sırt çevirenlere karşı yapıldığını ve protestocuların, onun (Hizbullah'ın) tutumlarının, meselenin ele alınmasına yönelik her türlü olasılığın ufkunu kapatmaya katkıda bulunduğuna inandıklarını" vurguluyor.

ARAP DÜNYASI

Şara: İsrail'e şiddeti ihraç etmeyeceğiz

Şara: İsrail'e şiddeti ihraç etmeyeceğiz
TT
TT

Şara: İsrail'e şiddeti ihraç etmeyeceğiz

Şara: İsrail'e şiddeti ihraç etmeyeceğiz

Suriye Devlet Başkanı Ahmed eş-Şara, dün İsrail'in güney Suriye'de silahsızlandırılmış bölge kurulması talebini, ülkesini "tehlikeli bir duruma" sokacağı gerekçesiyle reddetti ve "(Biz) İsrail de dahil olmak üzere şiddet ihraç eden bir ülke olmakla ilgilenmiyoruz" dedi.

Eş-Şara, Doha Forumu'na katılımı sırasında verdiği röportajda, bu yılın başlarında Dürzi ve Alevilerin yaşadığı bölgelerde yaşanan kanlı çatışmalara atıfta bulunarak, "Sahilde ve Süveyda'da işlenen suçların faillerini yargılayacağız" sözü verdi.

Eski Cumhurbaşkanı Beşşar Esed'in devrilme yıldönümü arifesinde, El-Arabiya/El-Hadath kanalı, devrik cumhurbaşkanını, 2024 yılında gizemli bir şekilde öldürülen danışmanı Luna eş-Şibl ile bir arada olduğu video kayıtları yayınladı. Danışmanıyla birlikte yapılan "Esed kayıtları", güçlerinde savaşan Suriye askerleriyle alay etme, devrik cumhurbaşkanının Şam Guta'sına yönelttiği hakaretler (Guta'ya lanetler yağdırma) ve "Kaplan" lakaplı askeri komutan Süheyl el-Hasan ile Lübnan "Hizbullahı"nı eleştirme gibi ifadeler içeriyor.

Suriyeliler, sızdırılan ses kayıtlarının Esed'in, bir yıl önce muhalif grupların Şam'a girmesi ve rejiminin devrilmesiyle askeri olarak ilk kez düşüş yaşamasının ardından, destekçileri ve Suriye'de ve komşu ülkelerde onunla birlikte savaşanların gözünde ikinci kez düşüş yaşadığına işaret ettiğini düşünüyor.